Monaco-Matin

Tradicioù dou jorn de r’ann

- JEAN-LOUIS CASERIO FÉLIBRE MAJORAL

Ent’ou sécoulou quinzième, ou signoù de Mentan Cathalan ourdina pèr r’amoù de Dìou qu’una lemòsina de pan, de ven e de fave siegue dounacha à u Mentounasq­ue pèr ou Jorn de r’ann.

Pu tardi, ou  de dijhembre, pèr a messa de fen de r’ann, se dounavan u auguri : « Ban prenchìpio­u pèr r'an que ven. Ban Prenchìpio­u e Bouana fen » ; « Una de mai, una de menou » repilhavan u pu vielhe. Ou primou de r’ann, era de ban augurou de scountrà un gibous e de fa dintra un ome pèr primou en casa-soua. U enfante anavan à vé u se pairen pèr cercà e strene, regalu e lecounarìe en cantent : « R'anne nòu è naishù sta maten, Ban Prenchìpio­u e Bouana fen. ». D’autre respouanda­n : « Bouan'annàia, ben grannàia e ben acoumpagnà­ia ; Bouana annàia, piene manàie ! » En cantent aquela countina :

« Un ann toute nòu, Pien couma un òu, De séa ou lençoùe, A fouarça d’un bòu, De carn ent’u faijhoùe, E de sòu… Quoura piòu. »

Ou visc d’erbouspen

Couma ou visc pendù sus’a r’intrada da casa es un ban pouarta-fourtuna, r’erbouspen, aquela spina bianca, recampa a felichità despuhi u tempe antigue, e assegura tamben prousperit­à e fertilità n’u spousi. Aquel’erbouret douna de belle fioù bianque e ese pèr acò qu’ese stach counsacrà n’a Santa Vèrgine. Dejà, u rouman stacavan e branque d’erbouspen sus’ou bress de r’enfantan, perqué dame e soue spine scachava e marautìe e tamben e mascarìe. R’erbouspen piaçà ent’a casa, scarta ou marrì umoù dou chelou e aluegna ou fùrmine dou strop. Es ent’ou bouasc pran dù de r’erbouspen que se fasìa ou cepan dou bòia !

Ou visc qu’è pegà s’ou bouasc d’erbouspen douna una proutecian encara pu fouarta. N’a medicacian poupulari, aquelou visc, pianta parasitou, es’un rumédi pèr ou mà de pansa e sierve pèr fa baishà a febra e serìa pran pu ban couentra ou chancre.

Ou visc ese spantegà da u merlou, e sperlussou­re e barvesen que san mate d’aquela frucha. E grane de visc cueche dounan una cola fina e pegousa que sierve ent’u aucelante pèr chapa u aucelete. Aishì, u cachahoù anavan viscà u lùgari dame de viscàie, pichoune branquete ounche e fretàie de visc pèr pilhà u aculée. Aquela cacha, sounàia da u Mentounasq­ue : viscà à r’erbouret, n’è pu poussìbile ancuhi.

Car encara di que d’un temp, pèr fa de squerne ent’e quarqu’un e coulhouna-rou, se desìa « aquelou va viscà e cigogne » !

Newspapers in French

Newspapers from Monaco