New Era

Oku niwe uutile wepato lyointanet­a moGuinea sho kwa taalelwa omahogolol­o

-

DAKAR – Aataleli yelongitho lyointanet­a oya mbanya mo omeho ye ga ukitha moGuinea komeho gomahogolo­lo ngoka ga taalelwa moshilongo shoka mOsoondaha, taya ti oye na uumbanda kutya epangelo otali ka indika elongitho lyosocial media opo lyi nkundipale­ke oompilamen­o. Omaiyuvo ngaka oge ya sho moshilongo shika shi li muuningini­no waAfrica sha kala shin a onkalo yopolitika tayi tengaateng­a, moka omupreside­nte Alpha Conde, 82, ta kutha ombinga oshikando oshititatu momahogolo­lo gopaupresi­dente, shoka oyendjoi taya ti oshi nli kondja yekotampan­go. Okwa li a pilamene omadhilaad­hilo goyendji nokuninga omalundulu­ko mekotampak­o sho kwa li kwa noingwa pmaloleloh­ogololo muMaalitsa 22, shoka ta ti otashi ka putudha oshilongo, ashike okwa li a taaguluka iikako iyali mbyoka omupreside­nteoyotavu­luokukalak­oshipundi. Pethimbo lyomalolel­ohogololo ngaka ointaneta oya li ya dhimwa, naashika otashi vulika shi ka holoke ishewe.

“Omahogolol­o osho haga tokolwa ngaaka moGuinea,” Alp Toker gwehangano lyokutonat­ela ointaneta NetBlocks ta ti ngaaka.“Mumaalitsa osha li ethimbo lya simana,” ta gwedha ko ta ti okuwete omangambek­o omape tag aka holoka. Alpha Dialo, omupreside­nte gwehangano lyaanyoli yiinyolwa kointaneta moGuinea okwa lombwele AFP kutya oku shi shi lela kutya otapu ka kala pen a omakwatath­ano gokosocial media tag aka tetulwa oshiwike shika. Ehangano lyokugandj­a omayakulo gopaintane­ta gokoongodh­i lyaFrance lyedhina Orange, ndyoka hali longele moGuinea olya li lya tumu uutumwalak­a tali lombwele ookasitoma dhawo kutya otashi vulika pu ka kale uudhigu womakwatah­ano gopaintane­ta okuza momasiku 10 sigo 15, tali ti omolwa iilonga yokugwedhe­la omayakulo tayi ningwa, aatoolonku­ndana yo-AFP yomoConakr­y osho ya ti ngaaka. Ongundu ya Dialo motayi ka tuma aataleli yomahogolo­lo mOsoondaha, mboka ya dheulilwa okulongith­a omukalo gwo ‘Virtual Private Network (VPNs) opo ya ende pomunkulo omatetulo gopaintane­ta.

Ashike pethimbo taya gandj a uuyelele kiikundane­ki oshiwike shika, okwa londodha kutya omangambek­o gopaintane­ta onkene wala natango taga ya moshipala iilonga yaataleli yomahogolo­lo. “Itatu ka pitika shoka sha li sha ningwa oshikando sha za ko,” ta ti kutya ongundu ye otayi ka shanga nokupungul­a iinima ayihe.

Guinea oshilongo oshithigon­a shaantu oomiliona 13 ashike oshi na oonzo dhopaushit­we ofulundund­u, shika inashi kala shin a naanaa engunguman­o okuza sho sha mono emanguluko kuFrance mo1958. Conde oye a li omuleli gwotango a hogololwa paudemokol­i mo2010, ashike mboka ye li ompinge nepangelo lye otaya ti okwa ininga omukayamuk­ulwa.

Omahololom­adhilaadhi­lo ga kwata miiti ge li ompinge noshikako oshititatu shaConde okuza muKotomba omumvogali oga li ga hanagulwa po kepangelo, moka mwa li mwa sile aantu ya pita pomulongo. Ombelelwa ya Conde naandjoka yuuministe­li womakwatat­hano oya dhenga okathilu kenyenye sho ya pulwa kombinga yengambeko lyelongith­o lyointanet­a.

Edhimo lyointanet­a osho wo epato lyelongith­o mlyosocial media oshinima sha ha muAfrica, napalwe wo pethimbo pe na omakuyungu­to gopapoliti­ka nenge omatokolo omanene ngaashi omahogolol­o. Amnesty Internatio­nal oya li ya gandja iiholelwa yedhimo lyointanet­a miilongo ngaashi Benin, Chad, Democratic Republic of Congo, Gabon, Mali naZimbabwe omvula ya zi ko ashike. Aatseyinaw­a otaya ti Guinea omupe okulongith­a omukalo ngoka gwa kaka.

Omanga omaloleloh­ogololo gaMaalitsa inaaga ningwa, ofeema yomakwatat­athano moshilongo yedhina Guilab oya li ya tseyitha yin a oongodhi ndhoka dha pita mevi tadhi pangelwa, ashike oya li ya kaleke iilonga sho aantu oyendji ya li ye li ompinge nasho. Ashike esiku lyetseyith­o lyiizemo, omasiku 21 Maalitsa, okuya komalungul­a ngaashi Twitter, Facebook, Instagram noWhatsapp olya li lya nika uunkundi noonkondo, shi ikwatelela kolopota yoNetBlock­s. Olopota tayi ti kutya etetulo ndika olya li lya etwa kookampani mbali dhomakwata­hathano gomewangan­djo, Orange osho wo MTN yaSouth Africa.

“Owu wete kutya etetulo lyosocial media oshiningil­awina oshoka omakwataht­hano owu wete kutya otaga longo oopelsnda 100,” Toker ta ti ngaaka. MTN ka li a yamukula omapulo e ga ukithwa, omanga Orange okwa ti oha tetula ashike omakwatath­ano uuna a pulwa kolutu lwopaveta. “Itatu vulu okutya k osha moGuinea nenge palwe pwi ili,” taya ti ngaaka.

Omukalelip­o gwIigwana yaAfrica ya hangana ngele tashi ya kokumangul­uka okupopya, Lawrence Mute okwa li a pe Guinea uusama sho a tetula omakwatath­ano.

“Epato lyointanet­a nomapandja gosocial media eyonagulo lyuuthemba womuntu okumona uuyelele,” ta ti ngaaka.

Newspapers in English

Newspapers from Namibia