Balubasi bali bahabo neba bulailwe kabomu

WINDOKO – Lubasi lwa babalalu ili bayahi banaha Namibia ni muhabo kuzwelela mwanaha Zambia, bane ba kunupilwe ni kubulawa ki masole banaha Botswana viki yefelile, ba bulela kuli masole neba bulaile baana bane basina litobolo kamabomu. Muhabo bonyandi Reagan Malumo, nahanyelize mabulatwi kuzwelela kwa masole banaha Botswana akuli bene bakunupilwe neli bazumi balifolofolo isi mandui. “Limembala balubasi bane baile kuyobona litupu mwa Kasane, neba lutaluselize kuli kaufela baana babane neba kunupilwe mwatoho, ‘mwakezo ya bubulai bwa kamabomu’.

Haiba mutu yomuñwi ali neli bazumi ni kuli neba kunupana ni masole, kwa komokisa kuli kaufela bona nebakunupilwe mwatoho,” Malumo nabulelezi Mueteleli wanaha Hage Geingob ni limembala zeñwi za katengo ka makwambuyu.“Kakubalimembala za lubasi, lubilaela kuli muuso wanaha Namibia ulubulelela maikuto anaha Botswana pili muuso waluna usika eza lipatisiso. Luikutwa kuli kakuba bana, masole baluna balu fetuhezi,” neku ekelize Malumo. Wamunyima walilimo ze 36, Martin walilimo ze 40 ni Tommy Nchindo walilimo ze 48, ni muhabo Sinvula Munyeme walilimo ze 44, neba kunupilwe ki masole banaha Botswana busihu bwa Labune viki yefelile, mwahala sioli sa Impali ni munzi wa Kasika, mwanuka ya Chobe.

Malumo natolokile kuli kuyamba busihu kimukwa wa kamita kwa mandui. Kubulaiwa kwa mandui kunyazizwe kibayahi banaha, mi neba kupile muuso kueza sesiñwi. Geingob naize nabulezi ni mueteleli wanaha Botswana Mokgweetsi Masisi, yana file manzwi ahae amatomolapilu, mi nalumezi kuli kube ni patisiso ya hamoho yeta ezwa ki linaha zepeli. Nabulezi hape kuli hakuna sabo yakuli silikani mwalinaha zepeli sika fokola bakeñisa kukunupwa kwa baana. “Taba ya kukunupiwa ki masole banaha Botswana, teñi baana babane balubasi luliñwi nebatimezi, nesa swaneli kuezahala,” nekubulezi Geingob.

“Pili mukopano usika ezahala kale, nibulezi ni mueteleli Mokgweetsi Masisi kuambola taba ye. Ni sepisize limembala za lubasi kuli taba ya bumai ye ikatalimiwa hahulu kimapokola balinaha zepeli.”Naha Botswana nenyatezi mulao wa kukunupa ni kubulaya kasilimo sa 2013, kubata kulwanisa buzumi bwa lifolofolo isi kamulao. Kono hakena mwa ofesi kasilimo sa 2018, Masisi nafile taelo yakuli masole bazwe mwa sikwata sesi lwanisa buzumi isi kamulao. Kono kubonahala kuli naha ikalile hape kusebelisa mulao wakukunupa, kasamulaho baba kulubelwa kuba bazumi isi kamulao neba bulailwe mwakweli ya Lungu.

Likwambuyuwalitabazakwande anaha Netumbo Nandi-Ndaitwah naize, nabile ni mukopano ni likwambuyu wa ofesi yeswana wanaha Botswana mwa kweli ya Kandao, mi neba lumelelani kulilimanisa taba ya kukunupa ni kubulaya. Mubusisi wasikiliti sa Zambezi niyena nanyazize taba yeo, naize haiswaneli mi ikona kufeliswa. “Lunyaza kubulawa kwa batu baluna kimasole banaha Botswana. Hakitaba yende kube lubapani ni bona. Nebakona kubatama isi kuba kunupa,” nabulezi. “Sicaba mwasikiliti si halifile. Baikutwa kuli haba silelezwi ki muuso, kakuli masole banaha Botswana basweli kubulaya batu baluna. Batu ba neba fumanwi feela mabapa ni nuka ya Chobe, isi kuli nebasweli kuzuma.”