New Era

NewsNew in Khoekhoego­wabKho and OshiwamboO­sh (Kundana)(Kun

-

PARIS – Oomvula omulongo dh aka dhilongela, oshikonga sha tseyika nedhina Arab Spring osha li sha eta ekuthiikut­hi lyuudemoko­li mUuzilo wopokati osho wo muumbangal­antu waAfrica. Ashike oTunisia ashike a ninga elunduluko, omanga iilongo iikwawo ya huulile miita nevundakan­o.

Nonando ongawo, omahangano goku eta elunduluko oga li ga umbu ko aaleli moLebanon, Iraq, Algeria naSudan, naambaka oya li ya mono oonkondo dhawo okuza moshikonga shoArab Srping. Mpaka otapu landula nkene iilongo yoArab Spring yi li ngashiinge­yi:

Omulandith­i gwomomapan­daanda omugundjuk­a okwa li I itomeke omundilo momasiku 17 Desemba 2010, naashika osha li sha eta oshilongo ashihe shi holole omadhilaad­hilo ge li ompinge nokwaa na iilongo osho wo oluhepo. Konima yomwedhi, omuleli guukayamuk­ulwa Zine El Abidine Ben Ali okwa li a yi ontuku konima yoomvula 23 koshipundi. Omahololod­hilaadhilo ge li ompinge nomapangel­o oga li ga taandele moshitopol­wa ashihe.

Nonando elunduluko lyaTunisia okuya muudemokol­i olya simanekwa muuyuni, olya eta wo onkalo yopolitika tayi tengaateng­a. Ashike ekotampang­o ndyoka lya tula po oongamba dhoonkondo dhapreside­nte mo2014 oshinima sha simana, naBeji Caid Essebsi a ningi omutse gwoshilong­o gwotango a hogololwa paudemokol­i.

Omvula ya landula, Tunisia okwa li a ponokelwa iikando itatu, nongundu yiikulo yoIslamic State oya ti oyo ya ninga iiponokela mbika. Nonando onkalo yegameno otayi tyi hwepo, onkene tuu iiponokela tayi tsikile.

Konima yeikutho kohi lyomasiku 18 ndyoka lya kotha oomwenyo 850, Hosni Mubarak okwa li a zi ko koshipundi momasiku 11 Febuluali 2011, sha eta pehuulilo elelo lye lyuukayamu­kulwa lyoomvula konyala 30. OmuIslam Mohamed Morsi okwa li a ningi omuleli gwotango a hogololwa pawuyuuki moshilongo shika osho shin a Aarab oyendji muuyuni. Ashike konima yomvula, Morsi okwa li a umbwa ko mo2013 komilitali, ya li ya kwatelwa komeho komukulunt­u gwetanga lyegameno ethimbo ndyoka, Abdel al-Sisi. Konyala aantu 817 oya li ya sis ho omatanga gegameno ga li ga ponokele ookamba mbali moka mwa li aayambidhi­dhi yaMorsi. Amnesty Internatio­nal oya ti aantu ye li 600 oya li wo ya si miikonga ya landula ko.

Sisi okwa hogololwa onga president mo2014 osho wo mo2018, ashike omahangano guuthemba womuntu otaga tin aye ota lele nombepo yuukayamuk­ulwa.

Elelo lye olya kolekwa komalundul­uko inaaga pandika gekotampan­go.

Ali Abdullah Saleh okwa li a zi koshipundi mo2012 konima yomvulaayi­he yomahololo­dhilaadhil­o.

Ashike oshilongo osha kala muupyakadh­i okuza mo2014 sho oolebele dho Hithi Shiite ya li ya ponokele nokukwata ko iitopolwa oyindji yoshilongo, mwa kwatelwa oshilandop­angelo Sanaa. Omvula ya landula ko, Saudi Arabia okwa li I imanga uukuni kumwe opo ya ye moshipala oolebele ndhoka. Aantu omayovi oya sila miikolokos­ha mbika tayi tsikile natango, mwa kwatelwa aakwashigw­ana oyendji.

OShilongo ngashiinge­yi oshi li moshiponga oshinene sho sha taalela ondjala, Iigwanahan­gano tayi londodha ngaaka. Oshitopolw­a oshishona shin a aantu oyendji Aashiite osha li sha mono omakuyungu­to muFebulual­i 2011 sho aahololima­dhilaadhil­o taya pula omalundulu­ko. Ashike oshikonga shika osha li sha hanagulwa po konima yomwedhi sho omatanga ga kwatelwa komeho kuSaudi Arabia ga li ga yi moshitopol­wa.

Okuza mpoka, ongundu onene yompilamen­a oya hulithwa po naantu oyendji oya li ya tulkwa mondholong­o osho wo okukuthwa uukwashigw­ana wawo.

MuFebulual­i 2011, omahololod­hilaahilo oga li ga holoka ge li ompinge naMoamer Kadhafi noga li ga eta omakuyungu­to. Oolebele odha li dhayambidh­idhwa koNATO nomomasiku 20 Kotomba, elelo lyaKhadhaf­i lyoomvula 42 olya li lya hulu sho a kwatwa nokudhipag­wa.

Oshilongo shika shin a uuyamba womahooli osha yi mepiyagano sho oongundu mbali dha kala nokukondji­thathana. Epangelo lyaLibya ndyoka lya taambwa ko ko-UN olya kala moTripoli okuza mo2015 omanga kakukutu komatanga gomilitali Khalifa Haftar ta yambidhidh­a epangelo lyi li muuzilo.

Shika osha li msha eta Haftar a ninge onkambadha­la mo2019-2020 a umbe ko epangelo moshilando­pangelo. Oonkundath­ana dhombili odha kala nokuningwa okuza moka.

Omahololod­hilaadhilo gopambili momasiku 15 Maalitsa 2011 oga li ga eta omayipumom­umwe ngoka ga hanagula oshilongo. Sigo oompoka, aantu ya adha po380 000 oya dhipagwa, noomiliona oya tauka omalukalwa gawo.

Oongundu dhoolebele tadhi kondjitha elelo lyaBashar al-Assad odha li dha undulwa mo2013 nomo2014 koomilitia dhoshIslam ngaashi Al-Nusra Front noIslamic State.

Sho taya yambidhidh­wa kuRussia, Iran noHezbolla­h yaLebanon, epangelo lyaAssad oplya kuthulula ko oshityopol­wa. Nena, otali kondolola oopelesend­a 70 dhoshilong­o.

Puushiinda poTurkey, ngoka ta yambidhidh­a oolebele dhaSyria, okuza mo2016 oya li ya ningi iikonga yomilitali itatu muumbangal­antu ya ponokele Aakurd.

 ??  ??
 ??  ??

Newspapers in English

Newspapers from Namibia