A monena okanona mela lyondjila: Uumbanda wAamozambique taya yi iikulo ontuku
PEMBA, MOZAMBIQUE – Omitopelo dhoondjembo odha li dha tameke manga Amusha inaali pita, ya pendula Aziza Falume sho aatsindumbo nepangelo ya li ya ponokele ishewe ehala limwe muumbangalantu waMozambique. E na etegelelo enene lyoomwedhi omugoyi, na kaape na onkundana kombinga yomushungu gwe ngoka ha yuula oohi, ka li e na sha shimwe ta vulu okuninga kaashi shi okuya ontuku. Falume okwa li a pendula oyana yatano noya yi ontuku ya thigi po omukunda gwawo gokomunkulofuta gwoPangane. Okwa li a monene okanona mondjila.
“Onda li tandi dhi kutha komasipa nonda penduka lwopotundi 04h00 yokoongulasha komitopelo dhoondjembo,” osho a lombwele oshikundaneki shoAFP, a tila sho ta hokolola esiku ndyoka itaa dhimbwa muKotomba. Falume oye gumwe gwomaantu omayovi ya thiga po omalukalwa gawo moPemba , oshilandopangelo shoshitopolwa shaCabo Delgado shoka shin a ohaasa yamatutu, shoka sha kwatwa ko kaatsindumbo nepangelo okuza mo2017.
Aantu ya adha po 2 300 oya sa, oyendji yomuyo aanamukunda, netata lyomiliona oya tula ompadhi ketako okuthiga po omagumbo gawo. Kelago ndyoka haku ti olya fulwa kombambi, Falume okwa li a adha mandala gwaandjawo komunkulofuta nofamili oya li ya londo mokambautu noya dhenge ondjila ya thinda muumbugantu. Oya li ya kankama pokantuntu ke li popepi, nopwa li pwa holoka
oshiningwanima shimwe shoka ya li ya tegelela.
“Mondjila yet utu nuka koPemba onda ponokelwa koshitheta. Otwa thikama pokantuntu kaQiziwe, mpokandamoneneokanona,notwa tsikile ondjila yetu twa idhenga olweendo tu uka koPemba,” ta ti ngaaka. Okanona okakadhona ka lukwa Awa, shoka tashi ti okumona iihuna Melaka lyoMakhuwa, okwa li ka valelwa megumbo eshona lyi li mokantuntu hoka. Ta yamutha Awa e li mokati koyana yalwe, Falume onkene natango ha dhilaadhila esiku ndyoka lyoshiponokela.
“Natango onda mbandapala. Ohandi kala tandi dhilaadhila noku ipulka kutya iikulo mbika otayi
key a moPemba uunake noku tu ponokela ishewe, nenge pamwe yimwe oyi li nokuli mokati ketu,” ta ti ngaaka.
Ofamili oya taambwa ko komuntu gumwe omusamalia omunamutimahenda moPemba, ondoolopa ndjoka yin a aakalimo ye li 20 000 manga omakuyunguto inaaga tameka, ngashiingeyi omwaalu ngoka ogwa indjipala iikando iyali. Mboka ye yam o oye ya noombautu dha londeka sha pitilila
Omusamane gwaFalume, Adji Wazir okwa dhimbulukwa nkene a kala a hala ofamili ye ethimbo ele. Okwa li a ka yuula oohi nokwa li inaa vula okushuna kegumbo omolwa iikolokosha. “Onda kala ashike mombauto,” ta ti ngaaka.
Iikulo oya li ya tomeke omukunda ondalu yaNelyanga nokwa kanithile mo eliko lye alihe.
“Kandi na shoka nda hipitha mo, ondi na ashike okambautu haka,” ta ulike okambautu ke. Okwa pendula sho a kwathelwa omulalo gwopakathimbo – ondunda yimwe ndjoka ye li mo nofamili ye, “ashike otatu hupu shokadhila,” ta ti ngaaka.
Nakweedhilila ofamili oye Atima Tawabo, ngoka ha longo onga omwiiyambiokundhindhilikaaantu mboka taya heluka poPaquitequete, moka omo hamu nambele oondhila moshitopolwa shaPemba.
“Onde ya pula mpoka taya zi naampoka ya thinda,” Tawab o ta ti ng a a k a . “Sho ya lombwele ndje kutya olweendo lwawo kalu na hoka lu uka, onde ya taamba megumbo lyandje. Fr ieda Muarabu, omunamimvo 32, yina yaanona yatano, oye omushiinda shawo a za komukunda gwawo. Okwa li a thiki moPemba konima yomasiku. Ha zi nayina, Muarabu natango onkene a mbandapala sho a hutuka momake gesso. Ofamili oya li ya fadhuaka po yay a miihwa, ashike molwa omilema oya li ya kanathana.
“Okamwandje kokakadhona oka li ka kanene moluhwa,” ta ti ngaaka. Ta ti omusamane gwe nomonamati nayo kaye wetike.
Okamwanakadhona okwe ke ka mona konima yomasiku gatatu. Sho pwa kala pwaa na onkundana kombing a yomwanamat i nomushungu gwe, okwa londo ombautu pamwe nayakwawo e ta yi koPemba.
Hoka, okwa ka mona olukalwa megumbo lyayina. Aantu 26, oyendji yomuyo ya fadhuka po iikolokosha, omo haya zi moka, niikulya otayi monika koondungu dhoonyala.
“Aanona yandje yane naatekulu yandje oye li nangame paife. Katu na sha shokulya,” osho yina, Kazana Yakub a ti ngaaka.
Muarabu okwa ti onkene ha lala oondjodhi, unene dhuunona mboka a mono tawu si omeya show a li tawu kambadhala oku ga taaguluka.
“Ohandi kotha, ashike ihandi kala mo. Ohandi lala ondangala,” ta ti ngaaka.
Ashike oku na omukumo kutya esiku limwe on aka shuna kegumbo lye. -Nampa/AFP