Etuntilo lyo-Covid-19 lya uluka moAfrica
Africa ngashiingeyi okwa koleka iipotha 100 000 yo Covid-19, ashike ope na omaipulo nekwato pomutima mnnevi. Opwa kala pen a ethiganthanao lyetuntilo okumona omiti dho matuntilo, niilongo yAfrica oya monika ityaayi vulu sha oku elekanitha niilonggo ya putuka okumona omuti.
“Kadhili mondjika okukutha Aafrica yaa na nkene okuthiminikwa ya tegelele omiti omanga iilongo mbyoka yaa na uupyakafhi tayi ende ahike nawa,” Osho Matshidiso Moeti, omukuluntu gwongongahangano yuundjolowele waAfrica gwi-World HealthnOrrganisation a ti ngaaka.
supplies. Omupresidente gwaFrance Emmanuel Macron okwa li a popi kutya iilongo ya ya yambapaola moEurope na-US naya longele kumw naAfrica okugandja om9ti
Ta ti okwa hala omityi dhimwe dhi kale dha longekidhilwa iilongo yaAfrica. Mbyoka ya moma omiti dhetuntilo odhe dhi mona meukililo okuza kiilongo ngaashi China, Russia, India noUnited Arab Emirate. Iilongo yaAfrica oya hala wo okunomna omiti okuziilila kiilongo yopondje.
Shimwe shomomakwatho gopaigwana, moka iilongo hayio manga uukuni kumwe okulonga omiti okukwashilipaleka utya omiti otadhi gandjwa moshilongo shit hike pamwe.
WHO okwa ligamena kutya iilongo yaAfrica otayi tamenke okutaamba omiti kehulilo lyomwedhi nguka, nomata ge li oomiliona 90 oga tegelelwa ga gandhjwe moopelesenda 3 dhomenenevi. Omata ngaka otaga ka gandja mboka ye li mompumbwe unene ngaashi aaniilonga yuuhaku natyalwe. Okwa tegelelwa aantu taya ka tuntilwa moAfrica ye gandje omata ge li oomiliona 600 moAfrica, sha gwana okutuntila oopelesenda 20 dhenenevi momumvo 2021.
Ashike John Nkengasong, omukuluntu gwhangano lyokukeelela nokupanga omikitho muAfrica lyedhina Africa Centres for Disease Control and Prevention (CDC), oka ti omukithi itagu kutha mo omukithi moshilongo. Ta ti iilongo yaAfrica oya pumbwa okutuntila aanru konala ye li 60%, NOTA TALA KONYALA AANTU 35% NUUMVO.
Limwe lyomomahangano gaAfrica lyo-MTN olya gandja omagano gooUS$25 opo ku kwathelwe aaniilonga mboka taya longo nomukithi gwoCovid-19 kiilongo 55 yaAfrica.
Endiki lyuuhaku otali popi kutya omata ge li omiliona ga etwa ko-MTN otaga gandjwa nokufalwa kiilongo 20 ya Africa muFebruary. Inapa ntseyiks nstsngo , MBIKA OYO IILONGO TAYI TUNTILE( NOMITI TAFHI LONGITHWA. kutyya iilongo yini yaAfrica tayi taamba omata ngaka.
IILONGO YINO YA TUNTILWA NALE MUAFRICA
IIlongo yimwepo oya Tameka nale ooprogrma dhawo moomwedhi ndha za zo, ashike oyindji natangao oyi li mpntompo,an osha hala okutya inaayi Tameka.
Ngashiingeyi, muumbangalantu waAfrica mbika oyo iilongo tayi tuntilwa, nomiti tadhi longithwa:
Morocco (AstraZeneca and Sinopharm)
Algeria (Sputnik V)
Egypt (Sinopharm) MuAfrica Lyomutenya, iilongo mbyoka tayi yuntile oyo: South Africa (Johnson & Johnson) Seychelles (Sinopharm and AstraZeneca)
Rwanda (reportedly using Pfizer and Moderna)
Mauritius (AstraZeneca)
Zimbabwe (Sinopharm)
Yilwe ongaashi Senegal naEquatorial Guinea nomuti gwoSinopharm , ashike inaya gandja natango omuti moshigwana.
Guinea okwa taamba ko ashike omuti ngwo- Russian Sputnik V vaccine – tayi ningilwa omalolelo.
South Adfricq, oshilongo shoka osho sha dhengwa unene koCovid menenevi, okwa kaleka manga manga omuti gwoAstraZaneca.