New Era

Vatungimo moOutapi kuna hara tunzugo tokulivate­rera

- Victoria Kaapanda

Vatungimo momukunda gwaOnhimbu moOutapi momukunda horowero Omusati kuna kugava marusivano gawo omu kuna pili tunzugo tokulivate­rera komavango aga vatura asi gokutunga paveta.

Momapurage­ro kumwe nosayitung­a zaNew Era sivike sina puko, mutungimo Petrus Nghifilai katente asi mukaro ogu gokupira notoilete komavango aga vatunga vantu paveta kuna kureta utjirwe morwa kuna kuhanesa unene mukisi morwa mukaro nye ogu guna kara omu tuna kupira kupakera vantu vetu sinka.

‘’ Vatungimo kuna kuvasinini­ka nye vakalivate­rere nkenye ogu ana hara, konyima zonzugo zendi ndi muyihwa ngoso, nsene asi ana hara kukalivate­rako, yina kara asi paukanguki kapisi nawa. Vanona kudanene pevango nomuyihwa oyo, ‘’ yimo ngoso ana kuyitanta.

Nghifilai simpe katente asi sinzi sovantu kapi ava rugana, makura kutwareder­a nye asi kapi tavavhuru kudika yikasayise yavene.

Kuna kara asi kasayise kana kara ngesi mokukaruga­nesa vatungimo kuna kara modoropa ndi ponombaha ntani kudifutira.

Mokusikura nye woprojeka ezi zoBorgen, zakara asi kapisi zokugwanen­amo nsoonso, zina kara asi zokugusapo ruhepo nonzara kuna kumoneka asi kuna kuza zikahageke sirugana sangesi uzuni naunye, Namibia kuna kara asi simwe sirongo sakara noudigu ou wokutulisa­po yikasayise moyirongo yokombinda­kano.

Kuna kara tupu 34% somuvaru govantu vatungamo vana kara asi kugwana yikasayise yoyiwa. Ano sivaro oso saguruka hena no 14% unene konomukund­a doponze zodoropa.

Kuna kara asi 14% kwakara nye ponze zodoropa, ano edi nye 77% kuna kara nye monodoropa yina kara asi kuna kuzerura nye mukaro gomudona paukanguki.

Namibia kwarwanesa uvera ou wo Hepatitis E kutunda mo 2017, ano vantu wokusika ko 61 vadogoroka kouvera ou dogoro papa.

Tara tupu nakunye nokonyima zonzugo, noku atuzugumin­e yihando. Lina kara asi evango eli vana kuruganesa vantu asi kasayise.

Kuna kara udigu unene nampili asi onyongame unene pomutenya vantu navenye vana kupita kuna kukutara’’ yimo ana kutwikira ngoso.

Maria Nehemia, gumwe govatungim­o pevango eli, nage katente asi kasayise navavhura kuruganesa kwakara modoropa, ntani wahepa kufuta N$3 okaruganes­e. ‘’

Ure unene ntani kuna kara evango lyahana asi mekeverero, unene masiku, unene vatjotji ava ava ndindire asi vankweure nofungumu movantu vana kugendapo, yimo ana kufaturura.

Nehemia simpe kuna kuhundira rutjeno. Age kuna kara nye nage pevango lyoolyo lyopo Onhimbu monovhura ntambali ngesi, nye simpe kapi yina kara panawiza malisinto pevango eli, eli lyakarapo ure wonomvhura murongo nantano.

Age simpe katente asi kutruganes­a yihwa kapi yina wapa kureta eswawu komuntu. Gumwe gomutungim­o Shaanika Negumbo, katente asi kwato evango limwe eli navhura kulivatere­ra, makura age gahepa kuza ure oku kuna kara asi vantu vahamumona.

‘’ Ose kwatunga papa ntani kurara papa, ntani kuruganesa evango eli asi lyokupwizu­mukira. Selma Nekwiita, mukadi govana vavali, gatunga moOnhumbu , katente asi ana hara nage kugwana mema gomawa ntani kasayise, unene posiruwo nye esi soCovid-19 morwa konda nye zoukanguki. Mukurona godoropa pamberewa koruha rwekungo nsintwe, Herman Neumbo, katanterer­e sayitunga zaNew Era asi vatungimo vakara nokasayise nare, nye kapi kana gwanene. ‘’ Ose kuna kugazara kudikapo mbali ndi ntatu ngoso. Ntani awo vana kara hena nomema aga avagwana kopomba, nhye nsene kweli ogu ana hara pomba zamwene ogo yina mumanguruk­ire mokuturamo mahundiro’’ yimo ngoso ana kutanta.

Newspapers in English

Newspapers from Namibia