Omukithi omupe gwekongo nelaka moZambezi
Omukithi omupe gwekondo nelaka tagu ithanwa Serotype O gwa lopotwa moshitopolwa shaZambezi, ngoka ngaashingeyi ogwa kwata iimuna yi vule 1 300.
Shi ikolelela ko mushangwa gwa pititha komunambelewa omukuluntu gwiimuna moshikondo shuunamapya Albertina Shilongo, omukithi ngoka gwali gwa lopotwa tango muJuni nuumvo ogwa taandele sigo okiitopolwa Kabbe gwokuuninginino, Katima Mulilo oshowo Kongola.
“Nonando omakonakono ogeli metifa, kutya omukithi ngoka ogwa zi peni. Okwa lopotwa kuna omayinyengo giimuna oku pitila poongamba iinadhi pitikwa, po kati kaZambezi na Zambia,” ta ti ngaaka.
Shilongo ta ti, omukithi ngoka gwoSerotype O ogwali gwa lopotwa mo 2019-2020 moZambia kehangano lyiimuna muuyuni world Organisation for Animals (WOA).
Ta ti, sha landula omukithi ngoka gwa lopotwa moshitopolwa moka, opwa tulwa oompango nomalandulathano oku kondolola oshowo oku keelela etaandelo lyomukithi ngoka.
Umininisteli wuunampaya owa tula po oomboloka moshitopolwa moka, oku kondolola omukithi ngoka, onkene aakwashigwana otaya indilwa ya longele kumwe naanambelewa.
“Itaku kapitikwa eyinyengo lyiimuna moshitopolwa moka oshowo onyama ontalala, ka kele dhoka dha nuninwa iituthi ya yooloka,” ta ti ngaaka.
Ta gedhapo ta ti, moshitopolwoa moka natango itamu zi, mo itamu yi, iimuna ngaashi oongombe, oonzi, iikombo, iingulu oshowo iinamwenyo yimwe yilwe.
Shilongo okwa ti, okatomone moshitopolwa shaZambezi inaka pitika okudhipaga iimuna, ka kele kiimuna mbyoka ya iikalekelwa, uuna pena etompelo lya pama oshowo uuyelele awihe.
“Aanafalama yiimuna otaya indilwa ya lopote meendelelo uuna ya mono taya fekele omukithi ngoka miimuna yawo oshowo mboka taya piititha iimuna okuza ko shishiindalongo kaa shili pa veta,” ta kumagidha.
Natango okwa kumagidha oshigwana shiikale ko kule noku pititha iimuna okuza koZambia okuyanda etaandelo lyomukithi ngoka gwa omupe gwazi noku tumbulwa.
Shilongo okwa ti, okutuntila iimuna ku wape okukeelela etandelo lyomukithi ngoka gwoSerotype O, otaku tameke miiwike itatu komeho, ngele omiti dha thiki.