Straatfotografie
Wil je het leven in al zijn facetten op de foto zetten? Het opmerkelijke, verrassende of ontroerende dat het leven zoal te bieden heeft? Daarvoor hoef je je voordeur maar uit te gaan en de straten in je eigen woonplaats (of eventueel een stad in de buurt)
De perfecte foto ligt op straat.
Straatfotografen zijn fotografen die de openbare ruimte als hun werkterrein kiezen. Ze richten hun camera op alles wat ze maar opmerkelijk vinden in dat terrein. Het kan gaan om een grappige overeenkomst tussen de vorm van een boom en de vorm van iemands hoofddeksel, om maar wat te noemen, of om een rare tekst op een bord, om een mooie kleurencombinatie, om de opvallende houding waarmee iemand over straat loopt, om de opmerkelijke blik waarmee iemand naar een etalage kijkt, om het genot in de ogen van een kind dat een ijsje eet ... de lijst kan eindeloos doorgaan.
De eigen persoonlijkheid van een fotograaf is heel bepalend voor de foto’s die hij maakt – bij straatfotografie geldt dat misschien nog wel meer dan voor andere genres. Hoe de fotograaf de wereld waarneemt en wat hij daaruit oppikt als de essentie bepaalt zijn fotografie. Lijkt het je ook wat? Dan wil je natuurlijk graag weten hoe je het aanpakt. Bij een genre dat zo sterk bepaald wordt door de persoon die de foto’s maakt, zal het je niet verbazen dat de ideeën over de juiste aanpak hier en daar flink uiteenlopen. Toch zijn er zeker wel wat praktische vuistregels en handige tips te geven, en waar de meningen uiteenlopen, leggen we de verschillende voor- en nadelen gewoon aan je voor. Ontwikkel je eigen stijl!
Dichtbij doet het ‘m
De kunst is om bij straatfotografie echt dichtbij te komen: dat levert foto’s op die een direct gevoel van nabijheid geven en daarom goed weten te boeien. Probeer om mensen op een afstand van 1,2 tot 2 meter op de foto te zetten.
De meeste straatfotografen zijn het erover eens dat je bij voorkeur een lens met een kortere brandpuntsafstand moet gebruiken en niet een telelens. Met een lange brandpuntsafstand druk je het perspectief helemaal plat, waardoor het gevoel van nabijheid verloren gaat. Kies bijvoorbeeld 35 mm in kleinbeeld, of anders een standaard brandpuntsafstand van 50 mm die het blikveld van het menselijke oog het dichtst benadert.
Behalve naar een korte brandpuntsafstand gaat de voorkeur ook uit naar een vaste brandpuntsafstand, dus naar fotograferen met een primelens. Dit dwingt je om actief te zoeken naar de optimale beelduitsnede en compositie. Zo ben je bewuster bezig met fotograferen.
Wat mag allemaal?
Mag je mensen op straat fotograferen? In Nederland is het antwoord op deze vraag in principe ja. Bij herkenbare portretten in de openbare ruimte die niet in opdracht van de geportretteerde gemaakt zijn, is er in het algemeen geen toestemming nodig van de geportretteerde voor publicatie. Publicatie mag, tenzij dit een redelijk belang van de geportretteerde schendt. Bij foto’s met naakt of erotiek is dit laatste vrijwel altijd het geval en ook wanneer je de privacy van de persoon schendt.
De wetgeving gaat over publicatie, dus ook over de foto’s die je als particulier bijvoorbeeld op facebook zet.
Verder zijn er nog wat zaken om op te letten. Zo is het niet toegestaan om vanaf de openbare weg bij een gebouw naar binnen
te fotograferen. En in bibliotheken en op NS-stations moet je altijd eerst toestemming vragen. Let ook op wanneer je in het buitenland bent. In sommige Europese landen, zoals België, Duitsland en Zweden, mag je mensen alleen met hun toestemming fotograferen.
Hoe het ook zij, los van de strikte wetgeving zijn er ook goede omgangsvormen. Wanneer iemand aangeeft dat hij of zij niet gefotografeerd wil worden, is het wel zo fatsoenlijk om daar gehoor aan te geven.
Bereid je camera voor
Als je met je camera over straat loopt, komt het erop aan dat je snel reageert. Mooie straatfoto’s zijn foto’s die het beslissende moment weten te pakken. Het is daarom wel zo handig om een aantal zaken al van te voren op je camera in te stellen. Maar alles overlaten aan de automaat van de camera is niet zo’n goed idee, want dan mis je weer allerlei creatieve mogelijkheden.
Zet je camera in de A(v)-stand en kies f8,0 bij een iso-waarde van 800 of 1600. Het is namelijk belangrijk om een sluitertijd van minimaal 1/250 seconde te krijgen, om bij het fotograferen van de mensen op straat bewegingsonscherpte te voorkomen. Bij wisselende lichtomstandigheden kun je eventueel kiezen voor Auto Iso.
Stel bij voorkeur handmatig scherp. De autofocus gebruiken heeft twee nadelen: ten eerste heeft de autofocus soms te veel tijd nodig om het scherptepunt te bepalen, ten tweede stelt de autofocus soms scherp op een ander punt dan wat jij voor ogen hebt. Handmatig scherpstellen vergt wat oefening, maar het is zeker te doen. Eventueel kun je voor jezelf vooraf drie vaste scherpstelafstanden bepalen, voor drie veel voorkomende composities:
- 1,2 meter voor een portret of halftotaal van een persoon
- 2 meter (met de camera verticaal) een persoon van top tot teen
- 3 meter: een paar personen of een persoon in relatie tot zijn omgeving
Hoe pak je het dan aan? Van tevoren stel je al de gewenste afstand in. Dan loop je op je onderwerp af, richt je de camera en druk je af. Doordat de camera niet eerst hoeft scherp te stellen, is de vertraging minimaal en is het mogelijk om spontane momenten vast te leggen.
Zwart-wit of kleur
Veel straatfotografie is in zwart-wit. Allerlei beroemde straatfotografen, zoals Henri
Cartier-Bresson en Elliott Erwitt, hebben vrijwel altijd in zwart-wit gefotografeerd, ook nog in een tijd dat kleurenfotografie al beschikbaar was. En er zijn flink wat stemmen die stellig beweren dat straatfotografie in zwart-wit hoort. Kleuren leiden de aandacht alleen maar af van de essentie, stellen zij. In zwart-wit gaat alle aandacht uit naar het onderwerp.
Maar er zijn ook beroemde fotografen, en niet de minsten, die het leven in de publieke ruimte in kleur fotograferen, zoals Martin Parr en Carl De Keyzer. Kleuren zorgen voor extra dynamiek en kunnen voor verrassende contrasten zorgen.
Maak een keuze die bij je past. Kies in ieder geval niet voor het fotograferen in zwart-wit jpg, want bij de zwart-witconversie in de camera gaat er te veel belangrijke beeldinformatie verloren. Stel je camera in op fotograferen in raw + jpg, met de camera eventueel ingesteld op zwart-wit. Dan kun je altijd nog later de keuze maken en heb je bij de zwart-witconversie op de computer veel beeldinformatie tot je beschikking. Voor het bekijken van de foto’s op de camera kun je de zwart-wit jpg gebruiken.
Niet stiekem, wel onopvallend
Naast de vraag of straatfoto's zwart-wit moeten zijn, verschillen de meningen nogal eens over de vraag in hoeverre je mensen bij straatfotografie heimelijk moet fotograferen. Aan het ene uiteinde van het spectrum staat het stiekem fotograferen met een telelens. Zo heb je wel meer kans om natuurlijk, spontaan gedrag van mensen op de foto te krijgen, maar het heeft ook wel iets voyeuristisch. Aan de andere kant staat het fotograferen met medeweten van de geportretteerde. Gevolg: veel lachende mensen op de foto. Misschien soms net iets te geposeerd.
Een middenweg is om het niet stiekem maar wel onopvallend te doen. Zet in ieder geval de geluiden van de camera uit. Sommige straatfotografen gebruiken een trucje: als je een interessante persoon ziet, doe je alsof je een gevel schuin boven die persoon fotografeert. Maak de foto op het moment dat je de camera laat zakken. Een andere truc is fotograferen ‘vanuit de heup’, met je camera tegen je heup aan in plaats van voor je ogen. Nadeel van deze trucs is dat je dan minder controle hebt over de compositie.
Contact met je modellen
Wat als de persoon die je fotografeert, negatief reageert? Die mogelijkheid is wat straatfotografie voor sommigen van ons iets te spannend kan maken. Het kan natuurlijk gebeuren dat iemand boos wordt, maar ervaring leert dat veel mensen ook juist positief reageren op een camera – het is tenslotte ook leuk om goed op de foto gezet te worden.
Het is goed om van tevoren na te denken over het contact met je modellen. Wat doe je als iemand je aanspreekt? Wees na het maken van de foto altijd vriendelijk, lach en steek eventueel je duim op. Laat de foto die je gemaakt hebt zien op de display van je camera. Wil de persoon dan nog altijd dat de foto verwijderd wordt, doe dat dan ook. Maar misschien is je model wel blij verrast door de foto.
Je kunt veel positieve gevoelens kweken door voor te stellen dat je de foto toe gaat sturen zodra je hem klaar hebt. Neem visitekaartjes mee die je uitdeelt aan geportretteerden. Dat wekt een betrouwbare, serieuze indruk.