p.44 Fun met filters
Van flauw naar wauw! Breng je landschapsfoto’s met speciale filters naar een nieuw niveau.
Photoshop heeft veel dingen overbodig gemaakt. Dat geldt bijvoorbeeld voor allerlei objectieffilters: vroeger had elke professionele fotograaf meerdere filters bij zich, bijvoorbeeld voor kleurcorrectie, of om kleurzwemen te voorkomen. Hield je van zwart-witfotografie, dan had je ook nog een rood-, geel- en oranjefilter in de tas zitten. Die gebruikte je om de lucht donkerder te maken, of – mocht dat nodig zijn – de huid van je model gelijkmatiger. Dat alles is in de digitale fotografie niet meer nodig, want door Photoshopfuncties waarmee je bijvoorbeeld
de witbalans kunt aanpassen of je foto omzetten naar zwart-wit, kun je de kleuren en helderheid veel nauwkeuriger afstemmen dan je vroeger met filters kon. Ook sterfilters voor het creëren van ster-effecten worden tegenwoordig nog maar zelden gebruikt. Toch zijn er nog een aantal filters die je als landschapsfotograaf echt niet kunt missen en die je niet kunt nabootsen in de beeldbewerking.
Anti-reflectiefilters
Een van de meest gebruikte filters is het polarisatiefilter. Dat filtert licht van een bepaalde polarisatierichting en zorgt ervoor dat storende reflecties op wateroppervlakken of natte stenen verdwijnen. Ook spiegelingen op glas kun je zo verminderen. De kleuren worden meer verzadigd en de foto als geheel sprankelender en daardoor professioneler.
In de digitale fotografie worden circulaire polarisatiefilters gebruikt – de lineaire modellen die eveneens jarenlang gebruikelijk waren, veroorzaken fouten in de lichtmeting van moderne camera’s. Het gebruik van polarisatiefilters vereist wat ervaring en
fingerspitzengefühl, want het effect ontstaat pas wanneer de polarisatielaag van het filter haaks op die van het licht staat. Dus wanneer je geen objectief met Internal Focusing (IF) hebt, is het belangrijk om eerst scherp te stellen op het onderwerp. Vervolgens draai je voorzichtig aan het beweegbare voorste element van je circulaire polarisatiefilter, tot de spiegelingen zijn verdwenen.
Licht absorberen
Verder is een ND-filter (‘Neutral Density’, ook wel grijsfilter) onmisbaar voor een landschapsfotograaf. Zo’n filter bestaat uit een gekleurde glazen laag die licht absorbeert en zo ervoor zorgt dat je met langere belichtingstijden kunt werken. Daarmee kun je populaire effecten realiseren: stromend water of de branding van de zee worden spiegelglad en lijken van binnenuit te schijnen, wolken worden decoratieve wattenstrepen aan de hemel en bij nachtfoto’s trekken autolampen lichtsporen over de straten.
ND-filters zijn verkrijgbaar als voorzetfilters (zie boven) en als schroeffilters. Een licht filter met 0,9 ND laat precies 12,5 procent van het licht passeren. Daardoor wordt de belichting met een factor acht verlengd, wat bij foto’s in de avonduren meestal voldoende is. Fotografeer je daarentegen in de felle zon, dan is een sterker filter aan te raden. Bij 2,7 ND valt er bijvoorbeeld maar 0,2 procent van het licht op de sensor, wat de sluitertijd met een factor 512 verlengt. Wanneer je ook nog een gemiddeld filter aanschaft, kun je de drie filters combineren en ben je klaar voor elke lichtsituatie.
Ook wanneer er op een grijsfilter 100% kleurneutraal staat, is bij de donkere
varianten een lichte kleurverschuiving in het rood niet te voorkomen. Gelukkig kun je dat achteraf met de witbalans prima corrigeren. Verder zijn er nog zogeheten vario-filters te koop. Die bestaan uit twee schijven sterk gepolariseerd glas. Wanneer je die tegelijk gebruikt, wordt de absorberende werking van het filter versterkt. Erg handig, alleen kunnen vooral bij korte brandpuntsafstanden strepen en donkere vlekken ontstaan.
Lucht donker maken
Het grijsverloopfilter, een variant van het ND-filter, lost een ander probleem op: wanneer het donkere gedeelte van het filter de hemel bedekt en het heldere gedeelte het landschap, kun je onderwerpen met een te hoog dynamisch bereik in evenwicht brengen. Details in de wolken worden weer zichtbaar, het blauw van de hemel wordt intenser en ook het landschap oogt helderder en gedetailleerder. Voor landschappen met een rechte horizon (bijvoorbeeld aan zee) is het aan te raden een filter met relatief hard verloop te gebruiken. Een filter met een zacht verloop kun je beter gebruiken bij onregelmatige topografie.
Prijzen
Veel filters zijn niet erg duur, maar er zijn er ook die over de 100 euro gaan – veel geld voor een stukje glas! Maar als je waarde hecht aan een goede afbeeldingskwaliteit, moet je het kopen van een filter niet nalaten. Let bij de aanschaf op de coating van het glas om kleurfouten te minimaliseren. Let ook op de vatting – die moet perfect passen en makkelijk op het objectief te schroeven zijn.
“Bij een rechte horizon is het aan te raden een filter met een relatief hard
verloop te gebruiken.”