p.62 Onderwater fotografie
Na vele duiken in natuurwater keert onderwaterfotograaf Konstantin Killer weer terug naar het warme water van zwembaden.
Al toen hij tien jaar oud was, deed Konstantin Killer zijn eerste ervaringen op met fotografie. In die tijd van de analoge fotografie bracht hij hele dagen door in zijn donkere kamer om zwart-witfoto’s te ontwikkelen. Toen hij in 2007 met duiken begon, kon hij zijn twee favoriete hobby’s combineren. Al snel won hij zowel nationale als internationale fotowedstrijden. Het winnen van de ‘Deutsche Meisterschaften in der Unterwasserfotografie’ in 2014 betekende een doorbraak. Met zijn Nikon D800 in een Seacam-behuizing en een heel aantal onderwaterflitsers heeft hij sindsdien flink wat wateren bezocht. Na verloop van tijd vond
hij de onderwerpen te statisch en begon hij modellen onder water te portretteren. Wat oorspronkelijk een bezigheid was voor in de winter, ontwikkelde zich snel tot zijn passie. De bijzondere belichting, de ongewone ideeën en de complexe planning stellen hoge eisen aan de techniek en vooral ook aan het model. Hoewel het zeer omslachtig is om ideeën om te zetten naar realiteit, heeft Konstantin Killer veel lol in zijn werk. “Alleen mijn eigen fantasie begrenst de mogelijkheden”, zegt hij. Sinds 2013 geeft hij regelmatig onderwaterles aan zowel fotografen als modellen – met zeemeermin-evenementen, software-workshops, fotoreizen en privé-shoots.
Hoe ben je onderwaterfotograaf geworden? In het begin keek ik vooral naar kleurig koraal, bonte vissen, adembenemende naaktslakken en andere prachtige onderwerpen die je onder water tegenkomt. Maar pas als fotograaf leer je om uit al die prikkels één object te isoleren. Je herkent die ene bijzondere vis en het speciale moment. Dat zijn de dingen die onderwaterfotografie zo bijzonder maken. Ik fotografeer erg graag onder water en wil die prachtige momenten die ik in de diepte ervaar met mijn medemens delen.
En toen begon je modellen in het zwembad te fotograferen ...
Bijna elke ambitieuze duiker heeft tegenwoordig een onderwatercamera en maakt daarmee min of meer goede foto’s. En bijna elke onderwatercarrière begint in een heel gewoon, niet spectaculair zwembad. Voor beginners heeft zo’n zwembad behoorlijk veel voordelen: helder en warm water, verschillende dieptes, een gelijkmatige bodem die je veilig kunt betreden, constante lichtomstandigheden en makkelijk toegankelijk. Vooral in de winter speelt de onafhankelijkheid van het weer een grote rol. Na de eerste succesvolle duik- en fotocursussen beginnen de toekomstige onderwaterfotografen snel aan het fotograferen van prachtige koralen, wrakken, haaien en dolfijnen. De meeste duikers en onderwaterfotografen keren hierna niet meer terug naar het zwembad. Maar ik deed dat na een aantal jaren wel, eigenlijk om te laten zien dat je ook in het zwembad prachtige, adembenemende onderwaterkunstwerken kunt creëren.
De foto’s met het model zien eruit alsof ze van een andere wereld komen. Welke obstakels moest je daarbij overwinnen? Het eerste probleem bij onderwaterfotografie is de zoektocht naar een geschikt zwembad. Helaas zijn in steden de weinige zwembaden die nog over zijn ofwel geruïneerd, of volgeboekt door verenigingen. Zelfs het fotograferen tijdens de reguliere openingstijden is in veel gevallen verboden. Eigenaars bouwen hun zwembaden steeds vaker om tot een soort waterspeeltuinen. Die staan vol met waterglijbanen en andere attracties, met het gevolg dat er nauwelijks nog een open wateroppervlak overblijft.
En daar komt nog het creëren van een compositie bij ...
Natuurlijk worden de foto’s pas echt creatief en inspirerend wanneer er een model bij komt. In een zwembad heb je namelijk geen andere blikvangers zoals koraal, anemonen, vissen en schildpadden. De typische onderwater-look creëer je met het zweven, dat alleen onder water werkt. Ook normale houdingen kunnen een mooie foto vormen, maar normaliter zijn het de dynamische foto’s die niet alleen interessanter, aantrekkelijker en fascinerender zijn, maar ook makkelijker om te zetten. Bij een beeldhoek van minder dan 45 graden ten opzichte van de oppervlakte ontstaat een perfect spiegelbeeld, wat we Totale Interne Reflectie (TIR) noemen. Het gaat om een heel bijzonder effect dat veel fotografen gebruiken om hun foto’s interessanter te maken.
Hoe lang duurt zo’n shoot?
De ervaring leert dat fotografen en modellen bij een watertemperatuur van 28 graden na maximaal twee uur koud en verzwakt zijn. Daarom moet je je shoot zo plannen dat je die lengte niet overschrijdt. Even een kleine pauze om de make-up bij te werken en een warm drankje te drinken doet wonderen.
Hoe diep moet een bad zijn voor een onderwater-shoot?
Deze vraag is niet eenduidig te beantwoorden.
De meeste shoots doe je in een bad met een diepte van 1,4 tot 1,6 meter. Die diepte is zowel voor het model als de fotograaf ideaal. De fotograaf kan stevig op de bodem staan en de camera zonder golfbewegingen bedienen. En onervaren modellen kunnen op elk moment even gaan zitten om bij te komen. Bij veel foto’s, bijvoorbeeld met (kleine) kinderen is een dieper bad ook helemaal niet nodig. Enige nadeel is dat je de structuur van de bodem vaak kunt zien. Wil je dat voorkomen, dan kun je beter een bad met diepte van 3,5 tot 5 meter kiezen. Dat vergt wel veel meer kracht en concentratie van alle deelnemers, omdat er veel meer gezwommen moet worden. Maar je hebt daar wel beduidend meer speelruimte voor fantasierijke composities. Met een licht toenemende beeldhoek valt er meer licht op de camerasensor en de kleinere afstand tot het model garandeert krachtige en contrastrijke kleuren.
Welke camera en accessoires gebruik je onder water?
In principe fotografeer je onder water met een heel normale compact-, systeem- of spiegelreflexcamera. Uiteraard is een geschikte onderwaterbehuizing van kunststof of (nog beter) geanodiseerd aluminium onmisbaar. Voor het objectief kun je een ‘dome port’ plaatsen, dat is een halve bol van glas, die de brekingsindex van water en lucht wat meer in evenwicht brengt. Externe waterdichte flitsers zijn bij onderwaterfotografie eveneens onmisbaar. Door de hoge dichtheid van het water en vanwege de verstrooiing en absorptie van licht onder het wateroppervlak wordt de kleur rood er op vijf meter diepte al uitgefilterd. Er
“Onder water fotografeer
je met heel normale compact-, systeem- of spiegelreflexcamera’s.”
blijven dan alleen koude, blauwe kleuren over. Flitsers gaan dit tegen en halen de krachtige kleuren weer terug.
Hoe maak je een typische onderwaterfoto?
Het is belangrijk dat je direct ziet dat het een onderwaterfoto is. De foto moet dus optische overeenkomsten hebben met de onderwaterwereld. Dit werkt erg goed met spiegelen via de oppervlakte, en met zwevende modellen en luchtbellen. Dat zijn drie typische indicaties voor een onderwaterfoto. Verdere hulpmiddelen zijn losse haren, doekjes of wijde kleding die in het water zweven. Het is belangrijk om het medium water niet te verbergen.
Hoe verloopt de voorbereiding voor een shoot?
Onderwaterfotografie vereist veel voorbereiding. Daarom is het belangrijk dat het model en de fotograaf goed op elkaar afstemmen. Onder water is het helaas niet mogelijk om je model nog aanwijzingen te geven, dus dat moet je allemaal van tevoren doen. Vervolgens moet je de technische details voor de shoot bepalen: de positie van de flitsers, de instellingen voor de belichting, de positie van de reddingsduikers en de lichttechnicus. Een heel zwembad afhuren is niet bepaald goedkoop, dus je de tijd vooral besteden aan het fotograferen. Alle apparaten moeten al gemonteerd en klaar voor gebruik zijn. Daarbij moet je alles makkelijk kunnen verplaatsen en activeren. Hetzelfde geldt voor de modellen. De kleding, make-up en accessoires moeten voor elk onderwerp klaarliggen, zodat je snel door kunt naar de volgende foto.
Hoe hoog zijn de kosten ongeveer?
Elke onderwatershoot kost geld en dat zal iemand moeten betalen. De basiskosten bestaan uit de huur (tussen de 15 en 75 euro per uur), de kleding, accessoires, technische uitrusting en eventuele bevestigingsconstructies, afhankelijk van het onderwerp. En niet te vergeten een aansprakelijkheidsverzekering, voor het geval er iemand gewond raakt of er schade aan het zwembad ontstaat. Veel zwembaden hebben de eis dat er een ervaren reddingszwemmer aanwezig moet zijn. De
kosten van de foto-uitrusting zijn moeilijk in te schatten, omdat die behoorlijk uiteen kunnen lopen – van 150 euro voor een kleine compactcamera met weinig accessoires tot 25.000 euro voor een volledige fotoset met flitsers en lichtregeling.
Hoe zie je de toekomst van onderwaterfotografie in zwembaden?
Er zijn natuurlijk veel fotografen die het zwembad als springplank gebruiken. Dat levert minder spectaculaire foto’s op, maar de trend gaat in de richting van complex en stijlvol werken met een weloverwogen en intensieve voorbereiding. Samenvattend kun je zeggen dat de rustige tijden van poolfotografie wel voorbij zijn, nu topfotografen wereldwijd zich er mee bezig houden. Ook hier is deze beweging merkbaar. Ik heb dit jaar zeer buitengewoonlijke shoots op de kalender staan die veel van mijn ervaring als onderwaterfotograaf en duiker vragen. Het waren juist die uitdagingen die altijd vorm gaven aan mijn eigen stijl. Ik verheug me op het samenwerken met mijn model en op de fantastische ondersteuning van ons ervaren veiligheidsteam.
“Praktisch elke ambitieuze duiker heeft tegenwoordig een onderwatercamera en maakt daar min of meer
goede foto’s mee.”