Fotoreportage straatfotografie

Straatportretten kun je op veel plekken maken. Deze reportage is geschoten in Cambodja.

Zijn straatportretten zetten de tijd stil en bieden de kijker de kans om stil te staan bij een moment dat normaal gesproken in een fractie van een seconde voorbijvliegt. Fotograaf Sjors Massar vertelt over zijn manier om de dagelijkse realiteit van gewone mensen vast te leggen.

Toen goede jeugdvriend Charly Boerboom eind 2019 aan Sjors vroeg om met hem mee te reizen naar Cambodja, twijfelde Sjors niet lang. Charly gaf ooit Engelse les op een school in Phnom Penh en maakte later vanuit Nederland plannen om het onderwijs daar te verbeteren. Om te zien hoe zijn plannen uitwerkten, besloot hij af te reizen naar het Aziatische land. Hij vroeg Sjors mee voor de gezelligheid en om ‘een paar foto’s te maken’. Een reeks intrigerende en soms ronduit intieme portretten van heel gewone mensen is het resultaat.

Geen vakantie

Sjors over de trip: “Voor mij is dit vrij werk, maar het is geen vakantie. Als ik echt op vakantie ga, neem ik mijn camera niet eens mee. Ik ben dan niet met mijn werk bezig. Ik maak dan net als iedereen snapshots met mijn telefoon. Als ik reis voor de fotografie, is dat voor mijn plezier, maar het is anders dan vakantie. Ik kijk dan veel scherper.”

De combinatie van reizen en straatfotografie, en de stijl van fotografie van de Rotterdamse fotograaf, ligt niet onmiddellijk voor de hand. Sjors’ commerciële werk valt op door het gebruik van niet-natuurlijk licht. In zijn portretten voor magazines als Quote, FIT en GTST Magazine, en voor klanten als Exact (Max Verstappen), IAMTORRO en Campina maakt hij gebruik van flitslicht en lichtboxen om het contrast in de plaat te versterken en de mens uit de achtergrond te halen. Een foto is daardoor zelden of nooit snel gemaakt, terwijl hij op straat sneller moet reageren. Een goede voorbereiding tijdens een fotografiereis is dan ook belangrijk.

“De eerste dag ben ik door de Phnom Penh gaan dwalen met Saroeun, een medewerker van de school waarvoor Charly werkt. Hij fungeerde als mijn lokale gids en tolk. Ik neem mijn Canon 5DS R tijdens zo’n eerste dag niet mee. Ik dwaal rond en laat me leiden, en maak foto’s met mijn iPhone van interessante plekken. Ik zorg ervoor dat de locaties waarop ik de foto’s maak, worden opgeslagen, zodat ik later een route kan uitzetten voor wanneer ik ga fotograferen. Meer dan mijn iPhone heb ik tijdens die voorbereiding eigenlijk niet nodig, maar om heel aparte momenten niet helemaal te hoeven missen, neem ik tegenwoordig wel een compacte Canon EOS M mee.”

Mensen, belichting en kadering

Sjors gebruikt zijn specialisme als portretfotograaf ook in zijn straat- en reisfotografie. Ook in zijn vrije werk staan mensen centraal. De combinatie van straatfotografie met Sjors’ stijl in portretfotografie heeft een interessante tegenstelling in zich: straatfotografie schreeuwt om anonimiteit van de fotograaf en snelle foto’s, zodat het pure straatleven vastgelegd kan worden zonder dat het leven op straat onderbroken wordt, of er situaties in scène worden gezet. Sjors’ stijl staat daar haaks op. Met een grote softbox op een statief over de schouder valt de 1,92 meter lange fotograaf goed op. Van enige anonimiteit is geen sprake. Bovendien kost het opstellen van de verlichting en het kaderen van het beeld tijd – ook omdat Sjors alleen met lenzen met een vaste brandpuntafstand werkt. Die leveren een betere kwaliteit op. Als hij dichter bij het onderwerp wil komen of juist afstand wil nemen, moet hij de afstand tot het object aanpassen of van lens wisselen; een veel bewustere actie dan zoomen.

“Ik vraag altijd om toestemming aan de mensen die ik fotografeer. Met een grote softbox is het onmogelijk om anoniem een foto te maken. In landen als Cambodja en in steden als Phnom Penh zijn mensen er niet aan gewend dat ze gefotografeerd worden en social media zijn er veel minder bekend. Ze staan daardoor veel meer open. Het helpt verder enorm dat er iemand bij me is die de taal spreekt en me ook achtergrondinformatie kan geven. De mensen zijn vriendelijk, vertrouwen me en nemen de tijd voor me,

maar de beste foto’s ontstaan wanneer ze me na een tijdje vergeten en met hun leven verder gaan. Ik neem daarom de tijd voor mijn opstelling, zodat de mensen weer wat minder op me letten en de focus van mij weg gaat en weer op het werk komt te liggen. Het moment dat de verkoopster op de markt naar een prijs gevraagd wordt, en niet meer op mij let maar op haar werk, levert de beste foto op.”

Uitdaging

“Mijn werk in Cambodja bestaat uit portretten van kinderen en hun families, maar ook uit straatfotografie. Dat laatste is een uitdaging voor me. Ik moet reageren op momenten en heb weinig tijd om me aan te passen. Bij mijn betaalde werk neem ik juist de tijd om alles precies te krijgen zoals ik dat wil. Bij mijn vrije werk speelt het toeval een veel grotere rol en zijn de resultaten losser. Op straat bepaal ik wat ik fotografeer.”

Het werk van Massar valt op door de belichting en de kadering. Beide onderwerpen zijn voor hem technisch even belangrijk. De belichting haalt de persoon uit de achtergrond. Sjors gebruikt het liefst een 50x70 softbox met grid die het licht diffuus maakt. Met kunstmatig licht kan hij zelf de lichtinval en intensiteit bepalen, maar wanneer het zo uitkomt maakt hij net zo graag gebruik van natuurlijke spotlights zoals vensters. Zo leenden de vensters in de klaslokalen van Charlies school zich prima voor natuurlijke, maar toch gerichte belichting. Het werkt zo lang het contrast maar hoog genoeg is om de mensen naar voren te halen. Een donkere achtergrond, maar licht genoeg om te zien wat er gebeurt en een uitgelicht onderwerp: de belichting brengt de spanning in de beelden.

“Ik werk niet met zoomlenzen. Toen ik dat nog wel deed (24-70mm), merkte ik dat ik bleef zoeken naar de juiste uitsnede. Met een vaste lens ga ik veel gerichter te werk. Ik leg mezelf vast. Daarnaast ben ik ook tevreden over de kwaliteit. Vaste lenzen bieden doorgaans een grotere diafragmaopening en laten meer licht binnen. Dat biedt een veel grotere scherptediepte en meer onscherpte in de achtergrond. Naar Cambodja had ik drie Sigma Art-lenzen mee, van 24mm, 35mm en 50mm. Ik zet liever zo nu en dan een stap dan dat ik maar blijf zoeken. De beperking in het kaderen vraagt om andere oplossingen, die voor mij tot een

beter resultaat leiden. Snel schakelen is hierdoor lastig voor me. Mijn fotografiestijl is daar niet naar. Ook in mijn betaalde werk, werk ik zo niet. Ik heb tijd nodig.”

Perfecte portretten

“Een goed portret moet emotie oproepen bij de kijker. Het verhaal zit niet alleen in de voorgrond, maar ook in de achtergrond. In het geheel. Een foto wordt nooit iconisch zonder verhaal, hoe mooi het beeld ook is. Dat geldt voor alle bekende foto’s. Ik wil dat mijn foto’s vragen oproepen. Dat je ernaar blijft kijken en nieuwe dingen blijft ontdekken.”

Sjors’ fotografie bevriest de tijd en maakt het mogelijk dingen te zien die anders onzichtbaar blijven; waaraan je als kijker veel te gemakkelijk voorbijloopt. De kleding op de achtergrond in een huiskamer. De blik van een klasgenootje achter in de klas. De kadering speelt een grote rol in het verhaal. Door zaken niet in beeld te nemen, roept de fotograaf vragen op. Afgesneden objecten suggereren dat de wereld buiten de foto niet ophoudt. Een afgesneden betonnen pijp suggereert een veelheid aan pijpen. De plek waar de vrouw in het veld staat, bepaalt of ze eigenaar is van het terrein achter haar of werkt op het land dat voor haar ligt. Met de belichting stuurt Sjors de blik van de kijker naar de zaken die hij belangrijk vindt. Het zijn de subtiele aanpassingen die van een foto een verhaal maken en waarmee Sjors bezig is. Zelf is hij altijd op zoek naar een visie in een plaat.

“Het doel van mijn vrije werk is simpel:

mooi werk maken, het leuk hebben, een stad en land leren kennen en dit met mijn publiek delen. Daarnaast is het een mogelijkheid voor me om alles los te laten en op gevoel te fotograferen. Ik probeer nieuwe dingen, kijk naar nieuwe hoeken en composities. Ik doe tijdens mijn reizen dingen die commercieel niet kunnen, maar soms is het mogelijk om het later naar een commerciële shoot te vertalen. Het is mooi dat het in de praktijk soms zo werkt.”

Laat de regels los

“Mijn belangrijkste tip voor welke fotografie dan ook is: proberen. Probeer alles en doe wat je zelf mooi of leuk vindt. Blijf experimenteren. Laat de regels los. Met techniek, met kadering … Als je op vakantie of tijdens een reis gaat fotograferen, kies dan wel van tevoren wat je gaat doen: landschappen, portretten of stillevens. Beperk jezelf in zaken, zodat je je kunt concentreren op wat je belangrijk vindt. Je hoeft niet ver te reizen. Je kunt in je eigen straat of stad aan reisfotografie doen, maar als je ver weg gaat, zorg dan voor een goede gids die de taal spreekt. Ik maak zelf nooit een foto zonder toestemming te vragen. ‘Nee’ is nee. Uiteindelijk moet je op zoek naar je eigen stijl.”

“Voor mij geldt de regel dat ik al mijn vrije werk voor mezelf maak, niet voor iemand anders. Al hoop ik wel dat ik het aan anderen kan laten zien. Een expositie is mijn droom. Het is geweldig om de regels los te laten en te doen wat je wilt. Of dit voor mij een hobby is? De vraag is meer of ik ooit aan het werk ben.”