Bouwvoorstellen
Antwoorden op de meest gestelde vragen
HTPC voor huiskamer
? Welk bouwvoorstel kan ik het best nemen als ik mijn pc in de huiskamer wil zetten om hem als Home-Theater-pc te gebruiken?
ß De mini-pc is daarvoor waarschijnlijk het best. Je kunt hem uitbreiden met een usb-stick voor DVB-T(2), DVB-S2 of DVB-C. De Celeron G3900 decodeert H.264- en H.265-(HEVC)-video's tot 4K; VP9 echter alleen tot Full HD. Voor HEVC met 10 bit is de processor te langzaam. Als je het nog stiller en zuiniger wilt, moet je een NUC-achtige pc met een mobiele processor en passieve koeling nemen. Voor H.264video's tot Full HD is een model met 'AtomCeleron' prima (zie pagina 30).
We kunnen geen algemeen advies geven voor een mediacenter-pc. Het doel van zo'n apparaat is dat je hem kunt configureren als afspeel- en opnameapparaat voor 'bijna alles' en dat je ook extra harden software kunt installeren om hem aan nieuwe eisen of codecs aan te passen. Dat lukt echter niet meer: Het gebruik van CImodules voor versleutelde (HD-)zenders is al een ongeordend zooitje en voor Ultra HD Blu-ray bestaat nog geen afspeelsoftware. Windows 10 is het enige besturingssysteem met een videoplayer die voor 4K-, HEVC-en VP9-video's gebruikmaakt van de decoder in de gpu. Daarin ontbreekt alleen weer Windows Media Center, zodat je niet met een afstandsbediening kunt werken. Met Netflix kun je inmiddels al wel UHD/4K-content streamen op een Windows-pc, maar daarvoor heb je ook browser Edge en een Kaby Lake-cpu nodig. Voor Full HD en Kodi/LibreELEC kun je ook een Raspberry Pi 3 nemen.
HDMI 2.0: 4K met 60 Hz
? Op welk bouwvoorstel kan ik een monitor of televisie aansluiten via HDMI 2.0?
ß Bij de high-end pc is dat dankzij de grafische kaart geen probleem. De geïntegreerde graphics van Intel-cpu's leveren tot dusver via HDMI 1.4 een resolutie van 3840 × 2160 pixels – met maximaal 30 Hz. 4K met 60 Hz is bij LGA1151-moederborden alleen mogelijk via DisplayPort 1.2. Met een HDMI 2.0-adapter van Club 3D werkte een HDMI 2.0-display ook op de mini-pc en op de allrounder. Dat werkte alleen onder Windows 10, niet met Ubuntu.
Interne SDcardreader
? Welke interne cardreader moet ik inbouwen?
ß Geen. We hebben er geen gevonden die betaalbaar en goed leverbaar was en die ook UHS II-SD-kaarten met meer dan 200 MB/s kan lezen en beschrijven. Externe USB 3.0-readers als de Kingston MobileLite G4 (ca. 15 euro) kunnen dat wel. De FCR-HS4 is een tientje duurder en heeft ook een CF-slot.
Pc voor virtualisatie
? Welke computer is geschikt om meerdere virtuele machines (VM's) op te draaien?
ß Je hebt daarvoor vooral veel werkgeheugen nodig: bij de allrounder is 64 GB mogelijk, bij het high-end model het dubbele. Als meerdere VM's tegelijk rekenkracht nodig hebben, is een processor met vier of meer kernen handig. Ook VMware ESXi 6.0 U2 boot op al onze bouwvoorstellen. Omdat in de stille pc geen netwerkkaart zit die door ESXi 6.x wordt ondersteund, moet je eerst de ISO van de setup voorbereiden (zie link aan het eind). Daarna kun je met de installatie beginnen. Met een netwerkkaart werkte PCIe Passthrough via VT-d alleen op de allrounder.
Bouwvoorstel voor server
? Waarom hebben jullie geen bouwvoorstel voor een server?
ß Omdat onze twee voorstellen voor een server – zonder ventilators, met EEC-RAM, max. zes harde schijven – nog actueel zijn (zie c't 6/2016). Het enige wat is gewijzigd, is dat de ATX-voeding voor de grotere configuratie niet meer verkrijgbaar is. Neem in plaats daarvan de BeQuiet! System Power B8 300W.
Koelen zonder ventilators
? Ik wil per se een pc zonder ventilators. Wat raden jullie aan?
ß Als een tablet of mini-notebook zonder ventilator niet goed genoeg is: in c’t 11/2016 op pagina 86 kun je lezen hoe je de Intel NUC ombouwt tot een behuizing met koelribben. Het bouwvoorstel voor een server zonder ventilators met Celeron G3900 uit c’t 6/2016 is ook goed als office-pc en kan dankzij DisplayPort zelfs met een 4K-scherm overweg.
Als je meer cpu- of zelfs 3D-performance wilt, kun je beter een passief gekoeld kant-en-klaar model kopen. Ga je
zoiets zelf bouwen, dan loop je kans op dure pechgevallen ten gevolge van oververhitting. Ook is het erg lastig om echt alles stil te krijgen, omdat niet alleen de ventilators lawaai hoeven te maken. Op sommige moederborden, grafische kaarten en voedingen hoor je ook duidelijk de spoeltjes en andere onderdelen van de spanningsomvormers.
Waterkoeling
? Is waterkoeling eigenlijk niet beter dan luchtkoeling?
ß Pas bij extreme eisen aan de warmteafvoer, bijvoorbeeld bij sterk overklokte cpu's en gpu's, heeft een waterkoelsysteem met grote radiators duidelijk meer voordeel dan goede luchtkoelers. Zulke waterkoelingssystemen zijn echter duur en passen alleen in grote kasten. Ook zijn ze lastig te monteren.
Daarnaast bereikt waterkoeling niet de spanningsomvormers op het moederbord en ook niet de grafische kaart. Als ze te heet worden, verlagen thermosensors soms de kloksnelheid van de processor. In het ergste geval gaan onderdelen kapot. Afhankelijk van het systeem is het erg moeilijk om de genoemde spanningsomvormers met een kleine luchtstroom tegen oververhitting te beschermen als op cpuen gpu-koelers geen ventilators meer zitten. Om die reden geven we de voorkeur aan stille luchtkoeling.
Linux voor Windows
? Werken de bouwvoorstellen ook op Linux?
ß Uiteraard! Dankzij de Intel-gpu werkt Ubuntu 16.10 zonder problemen op de allrounder en op de mini-pc. De grafische kaarten in de workstation-pc geven onder Linux wel beeld, maar geen geluid via HDMI (zie pagina 42). Ook traden er problemen op met de externe adapter van DisplayPort naar HDMI 2.0.
Windows 7 ipv 10
? Zou ik ook Windows 7 kunnen installeren?
ß Ja, dat is mogelijk bij systemen met Skylake. Wel moet je hiervoor bij de installatie van Windows 7 een USB 3.0-driver integreren. Via de link aan het eind vind je hierover meer achtergrondinformatie. Anders kun je de set-up niet bedienen omdat een via USB aangesloten toetsenbord en muis dan niet herkend worden.
BIOS of UEFI?
? Moet ik het besturingssysteem in BIOSof UEFI-modus installeren?
ß Alle drie de bouwvoorstellen kunnen in de UEFI-modus met of zonder Secure Boot opstarten of alternatief in de BIOS-compatibele modus. Voor dat laatste wordt een Compatibility Support Module (CSM) geladen. De UEFI-modus is alleen per se nodig als de Windows-systeempartitie op een harde schijf met meer dan 2 TB capaciteit komt te staan. Als je een oudere Windows ernaast wilt installeren, is de BIOS-modus beter. We installeerden Linux en Windows 10 in de UEFI-modus zonder Secure Boot.
Wifiadapters
? Kunnen jullie ook wifi-adapters aanbevelen? ß USB 3.0-adapters die je met een kabel aansluit zijn voor optimale ontvangst makkelijk te richten. De ronde D-Link DWA-192 (ca. 60 euro) is met maximaal 375 Mbit/s op de 5GHz-band erg snel. Er bestaat alleen geen Linux-driver voor het apparaat. Edimax biedt die wel voor de EW7833UAC, maar die heeft een lagere leessnelheid en negeert de bovenste 5GHzkanalen. Onder Ubuntu 16.10 konden we de driver van Edimax niet compileren. Het lukte alleen met Ubuntu 16.04. Daar werkte die ook met het ronde exemplaar van DLink met dezelfde Realtek RTL8814AU.
M.2-SSD
? Waarom gebruiken jullie geen M.2- of PCIe-ssd met NVMe? Dat is toch veel sneller dan een SATA 6G-ssd?
ß Dat levert geen voordeel bij een desktop-pc die wordt gebruikt waarvoor die bedoeld is: NVMe-ssd's zijn met name sneller dan exemplaren met SATA 6G als veel benaderingen tegelijk voorkomen. Zulke parallelle benaderingen komen bij desktop-pc's en notebooks echter slechts zelden voor.
Verbruik
? Hoe meten jullie het energieverbruik precies?
ß We meten het idle-verbruik bij een idle Windows-desktop na enkele keren opstarten en de installatie van alle updates. Tijdens de meting hebben we usbinvoerapparaten en een Full HD-scherm aangesloten (via HDMI, eventueel via een adapter). De netwerkchip is uitgeschakeld: anders schommelt het verbruik continu. De waarde wordt constanter als alle autoupdates en indexeringen zijn doorlopen. Dat is het geval na de pc enkele dagen te hebben gebruikt.
Met een ingeschakelde netwerkverbinding is het verbruik een halve tot een hele watt hoger. Als het display uitschakelt, wordt het ongeveer één watt minder. Met 4K-schermen ligt het verbruik maximaal twee watt hoger. Wil je het zelf meten, houd er dan rekening mee dat niet alle goedkope energiemeters ATX-voedingen nauwkeurig kunnen meten. Een aantal apparaten lukt dat wel, waaronder de Brennenstuhl PM 231 E (ca. 20 euro).