Nu even helemaal niets!
Gratis privacytools voor Windows 10
Voor wat meer privacy van Windows 10 hoef je niet alle privacy-opties helemaal zelf door te spitten. Er zijn tools waarmee je al die instellingen met een paar klikken aanpast. Dat is althans de theorie – in de praktijk ziet het er minder rooskleurig uit.
Sinds Windows XP vormen ze een vast onderdeel van de IT-wereld: tools waarmee je in een paar stappen de privacy van je besturingssysteem verbetert en vermeende spionage voorkomt. Herinner je je XP-AntiSpy nog, de voorvader van deze tools?
Vijftien jaar later zitten in Windows 10 diverse synchronisatie-, back-up- en tele-metriefuncties. Daarmee vergeleken stelt de vermeende bedreiging van XP nog maar weinig voor. Microsoft lijkt de angst van hun klanten te begrijpen en wil die instellingen vanaf de volgende update van Windows 10 stukken transparanter en duidelijker maken. Hoe dat wordt vormgegeven, kun je al zien bij een simpele versie van de instellingen die Microsoft online heeft gezet (zie de link). Gebruikers blijven echter altijd argwanend, vandaar dat er net als in het Windows XP-tijdperk nog steeds diverse programmaatjes zijn om je door de warwinkel aan privacy-instellingen te loodsen.
We hebben in deze test voor vier tools gekozen: DoNotSpy10, ShutUp10 en het qua uiterlijk daarop gebaseerde WizzWin10, W10Privacy en Spybot Anti-Beacon. De eisen die we aan deze tools stelden zijn vrij overzichtelijk. Ze moeten de telemetriefunctie ('diagnose en verbruiksgegevens') makkelijk op 'Basis' kunnen instellen, alle toegangsrechten van apps kunnen ontnemen, de reclame-id uitschakelen, voorkomen dat gegevens over de gebruiker voor Cortana ('Leren kennen') worden verzameld, de analyse van het typgedrag uitzetten en ervoor zorgen dat de Windowsinstellingen niet met je Microsoft-account gesynchroniseerd worden. We hebben dit allemaal getest met de 64-bit editie van Windows 10 Home versie 1607. Om ons bij het besturingssysteem aan te melden gebruikten van een Microsoft-account.
DoNotSpy10
Een van de eerste antispy-tools voor Windows 10 was DoNotSpy10 van pXc-coding. We hebben versie 1.2.0.1 van het programma getest. De software heeft een eigen setuptool. Bij de test kregen we een aanbod om een dertig dagen werkende proefversie van PhantomPDF Business te installeren. Standaard is dat wel uitgevinkt. Met een donatie van minstens vijf dollar kun je aan de Pro-versie van de tool komen. Daarmee kun je voor meerdere pc's de privacyprofielen regelen en krijg je in de set-up ook geen reclame meer voorgeschoteld. Bovendien moet de Pro-versie je attenderen op tussentijdse wijzigingen aan de privacyinstellingen als je het programma een volgende keer opstart.
DoNotSpy10 maakt onderscheid tussen ongevaarlijke instellingen (blauwe letters), dingen waar je even naar moet kijken ('read the description', oranje letters) en zaken waar je echt voorzichtig mee moet zijn ('better know what you do', rode letters). Bij die laatste categorie hoort het uitschakelen van Windows Update, Defender en SmartScreen, plus het volledig deactiveren van de locatiefunctie. Als je de instellingen toepast, stelt het programma voor om een systeemherstelpunt te maken en daarvoor indien nodig de functie Systeembeveiliging in te schakelen, aangezien de herstelpunten daaronder vallen.
In plaats van alle gewenste opties door te nemen kun je ook meteen klikken op 'Check all'. Daarmee worden echter ook Windows Defender en Windows Update lamgelegd. De legenda bij de kleuren is niet helemaal bijgewerkt: opties waarbij je geen risico loopt, verschijnen inmiddels niet meer in het groen, maar in het blauw om de leesbaarheid voor kleurenblinden te verbeteren. De grijze letters voor opties die zijn gewijzigd nadat het programma de laatste keer opstartte, verschijnen alleen in de Pro-editie. DoNotSpy10 ondersteunt niet alle privacyfuncties uit Windows 10 versie 1607 – die voor de toegang van apps tot
berichten, contacten en e-mails ontbreken bijvoorbeeld. Daarnaast heeft het weinig effect om de verzoeken voor feedback uit te schakelen ('Disable Windows Feedback Requests'). Hetzelfde geldt voor het synchroniseren van de instellingen met het Microsoft-account. De frequentie van feedback bleef op 'Automatisch' staan en bij de synchronisatie-instellingen werden alleen de taalvoorkeuren geblokkeerd. Bij een volgende versie moet dat worden verholpen.
Wizzwin10/ShutUp10
De freeware Wizzwin10 van WIZZ software en service, een bedrijf voor administratiesoftware, is een Nederlandstalige variant van O&O's ShutUp10. Daarnaast zijn er items overgenomen van W10Privacy (zie hieronder). De opties, rubrieken en werking komen hierdoor grotendeels overeen. Beide programma's starten zonder dat je ze hoeft te installeren. Je moet ze wel uitvoeren met administratorrechten (via het contextmenu).
De bediening is heel comfortabel en de doorgevoerde wijzigingen worden meteen toegepast. Als het voor een bepaalde instelling nodig is om Windows opnieuw op te starten, geeft Wizzwin10 dit aan met een icoontje. Daarnaast heeft de Nederlandstalige tool het voordeel dat je meteen kunt zien of een instelling alleen van toepassing is op de huidige gebruiker of op alle Windows-gebruikers. De lijst met instellingen is hierdoor langer. ShutUp10 meldt het op het moment dat je het venster sluit of een reboot noodzakelijk is. Als je een instelling voor het eerst wijzigt, bieden beide programma's aan eerst een herstelpunt te maken.
De instellingen zijn verdeeld in de drie groepen 'aanbevolen', 'minder aanbevolen' en 'niet aanbevolen'. Als je niet alle knoppen apart wilt omzetten, kun je de items voor een bepaalde groep in een keer selecteren via het menu 'Snel instellen' (Wizzwin10) dan wel 'Actions' (ShutUp10).
De verschillen tussen de groepen zijn zinvol: met de aanbevolen opties deactiveer je Cortana en de functie 'Leren kennen', zoeken op het web, de locatiefunctie, de reclame-id, de toegang van apps tot de accountinformatie, Windows- en apptelemetrie en de peer-to-peer-verspreiding van Windows Updates. Vooral dat laatste scheelt behoorlijk wat dataverkeer.
Onder de minder aanbevolen instellingen vallen de cloudfuncties van Defender en diverse toegangsrechten voor apps (camera, microfoon en agenda), de locatieservice en opnieuw opties om bandbreedte van je internetverbinding te besparen, bijvoorbeeld het uitschakelen van automatische updates van apps en stuurprogramma's.
Niet alle functies voor de privacy-instellingen worden behandeld. De toegang van apps voor berichten, contacten, bellijsten en e-mails bleef in onze test actief.
Ten tijde van de test was de eerste versie (1.0.0.0) van Wizzwin10 de meest actuele. Wanneer de eerstvolgende update uitkomt, is onbekend. De ontwikkelaar laat de frequentie namelijk niet afhangen van de andere twee programma's, maar eerder van ontwikkelingen in Windows zelf en van feedback van gebruikers. ShutUp10 kan vanaf versie 1.4.1386.1 ook voorkomen dat aanbevolen store-apps zomaar worden geïnstalleerd. Ook daarmee voorkom je weer dat je internetverbinding onnodig belast wordt.
W10Privacy
Het programma W10Privacy van ontwikkelaar Bernd Schuster is heel uitgebreid. We hebben de software getest in versie 2.1.4.2. Ook dit programma hoef je niet te installeren. Wel wordt de eerste keer een aantal configuratiebestanden aangemaakt op de locatie waar je het installatiebestand hebt staan. Je kunt het dus het beste meteen in een eigen map zetten. Bij de start wordt meteen aangeboden een herstelpunt aan te maken. Klik je onderaan op de knop 'Set changed settings', dan worden de aangebrachte wijzigingen toegepast. Het programma wordt daarbij afgesloten en na het instellen van de wijzigingen weer opgestart. Voor functies waarvoor administratorrechten nodig zijn, staat een uitroepteken. Omdat de tool deze rechten niet zelf opeist, moet je hem ook starten via de betreffende optie in het snelmenu.
De instelmogelijkheden zijn verdeeld over diverse tabbladen. De belangrijkste is de pagina 'Privacy' die direct bij het starten open staat. Maar het loont ook de moeite om de tabbladen 'Search' en 'Network' te openen. Het lukte de tool als enige in deze test om ook echt alle toegang voor apps uit te schakelen. Je kunt met de tool ook diverse (maar niet alle) standaard geïnstalleerde tegel-apps verwijderen. Daarbij kun je ervoor kiezen om de apps alleen uit het gebruikersaccount te halen of ze compleet uit het systeem te gooien. Hieronder vallen ook diverse systeem-apps waarbij het niet de bedoeling is dat je ze verwijdert, zoals Mail, Weer en Xbox. Weet dus wat je doet! Als je
die compleet uit het systeem gooit, kun je ze alleen nog met heel veel moeite herstellen.
Het is met W10Privacy ook mogelijk om de privacy-instellingen van browser Edge aan te passen, de OneDrive-app uit te schakelen en telemetrieservices en -taken te stoppen.
Bovendien kun je firewallregels inschakelen die het netwerkverkeer voor diverse telemetrieprocessen stoppen of de dataoverdracht naar de ip-adressen van Microsofts telemetrieservers blokkeren. Of dat zinvol is, vragen we ons af: er is geen garantie dat deze lijst met ip-adressen compleet is. Bovendien is onduidelijk of de communicatie met Windows Update hier ook niet onder lijdt.
Spybot Anti-Beacon
Spybot Anti-Beacon is ontwikkeld door Safer-Networking. Het is beschikbaar als stand-alone programma en als portable versie. Wij testten versie 1.6. Het lijkt bij deze tool in eerste instantie een beetje alles of niets. Zodra je de software start en op 'Immunize' klikt, worden alle items ingesteld/ geblokkeerd. Met 'Undo' zet je daarentegen alles met een klik weer open. De benamingen van de opties zijn minder sprekend dan bij de andere programma's omdat ze zijn gebaseerd op de services en het groepsbeleid erachter. Klik je op 'Show options', dan zie je de registerentries, services of taken waaraan wordt gesleuteld. Daar kun je de opties ook apart aan- of uitvinken. De services voor OneDrive en Cortana beschouwt Spybot als optioneel en staan op een ander tabblad.
Al met al viel de tool ons wat tegen. Er zitten niet zo veel opties in als bij de andere programma’s. We vonden bijvoorbeeld geen mogelijkheid om de locatieservice aan banden te leggen. Daarnaast is voor een leek door de benaming minder duidelijk wat er precies gebeurt, waardoor het resultaat wellicht niet altijd overeenkomt met je wensen.
Conclusie
W10Privacy voldoet momenteel als enige tool uit deze test aan de verwachting om onder Windows 10 versie 1607 in enkele klikken echt alle belangrijke privacyzaken in te kunnen stellen. Desondanks ontkom je er bij geen enkele tool aan om toch af en toe de diverse menu's van Windows' Instellingen na te gaan. In ieder geval elke paar maanden, als de grote versie-upgrades voor Windows 10 uitkomen, verandert er wel iets aan de privacy-instellingen – of er nou nieuwe opties bijkomen, oude verdwijnen of Microsoft simpelweg iets aan de basis van het register aanpast. Dat laatste kan tot gevolg hebben dat enkele functies in een tool niet meer werken of iets anders wijzigen.
Bij drie programma's is het mogelijk om Windows Update of de geïntegreerde virusscanner met een paar klikken uit te schakelen. De meerwaarde daarvan is ons niet duidelijk. Het zou veel nuttiger zijn om gebruikers erop te wijzen als ze zich met een Microsoft-account bij Windows 10 aanmelden. Veel functies voor synchroniseren en dataverzameling werken immers al niet meer als je met een lokaal gebruikersaccount werkt – bijvoorbeeld de synchronisatie van de Windows Instellingen, OneDrive en Cortana.
Dat betekent echter niet dat privacytools helemaal niets waard zijn. Je kunt er in elk geval in één keer een groot deel van de belangrijkste instellingen mee controleren en indien nodig aanpassen. Met name Wizzwin10 (ShutUp10) en W10Privacy zijn de moeite van het proberen waard. Bij eerstgenoemde heb je het meeste comfort, omdat de meeste wijzigingen ook direct van kracht worden. Daarnaast zijn de instellingen verdeeld over aanbevolen en minder aanbevolen groepen en word je erop geattendeerd als er instellingen zijn gewijzigd nadat je de software de laatste keer hebt gebruikt. W10Privacy heeft de meeste opties. Ook kun je daarmee tegelapps uit het systeem verwijderen die je waarschijnlijk sowieso nooit nodig zult hebben.
Het belangrijkste wat je over deze tools moet weten is dat ze zeker nuttig kunnen zijn, maar dat je je ook bewust moet zijn van de nadelen als je ze gebruikt.