Parallel installeren met drag&drop
Tweede Windows met drag & drop
Nieuwe programma's en onbekende instellingen kun je beter niet uitproberen op je normale Windowssysteem, maar op een aparte testinstallatie. Met het batchscript c't-Win2VHD heb je zo'n testomgeving in een paar minuten gemaakt. En hem weer verwijderen gaat zelfs nog sneller.
Normaal gesproken is het een heel gedoe om een tweede Windows naast een bestaand systeem te installeren. Je moet de partities op de harde schijf aanpassen en je hebt een bootable installatiemedium nodig. Bovendien moet je het BIOS nog zo ver krijgen dat je van dat medium kunt opstarten – bij moderne pc's leidt dat nog wel eens tot irritaties, zeker als je dit vaker moet doen. Ons script c'tWin2VHD.bat bespaart je deze moeite. Je sleept het installatiemedium – of een iso-image daarvan – simpelweg naar het script, wacht een paar minuten, en klaar is Kees! De volgende keer dat je de pc opstart, kun je in het bootmenu kiezen welke van de twee installaties je wilt opstarten.
Dit werkt allemaal zonder de bestaande partities overhoop te gooien. c't-Win2VHD zet de parallelle installatie namelijk niet in een speciaal aangemaakte partitie, maar op een virtuele harde schijf. Dit is in feite niet meer dan een
bestand in het formaat vhd, een afkorting voor 'virtual hard disk' (details vind je in het artikel op pagina 100). Het script zet hem in de Windows-bootloader. Als je dan in het bootmenu die nieuwe installatie kiest, start Windows op vanuit het vhd-bestand alsof het een echte harde schijf is. Je moet bij het booten wel rekening houden met een lagere snelheid, want bij vhd-installaties is de functie 'Snel starten' [1] standaard uitgeschakeld. Als Windows eenmaal is opgestart, werkt hij net zo snel als een echte installatie op dezelfde schijf. Dat is ook niet zo vreemd, want afgezien van de vhd-tussenlaag draait de Windows-installatie volledig op de echte hardware. Je beschikt dus anders dan bij een virtuele machine (waarbij 'Snel starten' eveneens uitgeschakeld is) over de volledige grafische hardware, je kunt alle aansluitingen gebruiken en hebt geen last van andere beperkingen.
En als je weer van die tweede installatie af wilt, ben je nog sneller klaar. Je wist gewoon de betreffende regel uit het bootmenu en verwijdert het vhd-bestand. Dan is alles spoorloos verdwenen.
Dat c't-Win2VHD zo eenvoudig werkt, komt niet alleen door de truc met het vhd-bestand, maar ook doordat het setup-programma van Windows al sinds Vista in essentie niets anders doet dan een image op de harde schijf uitpakken en deze van een bootloader voorzien of deze toevoegen aan een bestaande bootloader. Meer doet ons script in wezen ook niet. Het maakt met een paar commandline-programma's van Windows zelf eerst een vhd-bestand aan en mount dat als schijfstation in de Verkenner. Vervolgens pakt het script de image uit in de vhd en voegt de zo ontstane nieuwe installatie aan de bootloader toe.
Hosts ...
Het script c't-Win2VHD.bat draait onder alle 32- en 64bit-edities van Windows 8.1 en Windows 10. Daarbij maakt het niet uit of dit echte installaties zijn of dat ze zelf ook als vhd-installatie draaien.
Onder oudere Windows-versies werkt het script helaas niet. Dat komt onder andere doordat een aantal van de gebruikte commandline-programma's bij die versies niet alle benodigde functies hebben of zelfs helemaal ontbreken. Onder Windows 7 is het daarom een stuk ingewikkelder om een vhd-installatie te maken. Een handleiding vind je in [2]. Deze beschrijft weliswaar alleen hoe je Windows 7 in een vhd installeert, maar met Windows 8.1 en 10 werkt dit net zo. Als je uitsluitend met Windows 7 wilt werken, vind je in [3] nog extra tips.
… en guests
Met ons script kun je alle edities van Windows 8.1 en 10 plus Windows 7 Ultimate en Enterprise in een vhd-bestand installeren. Dat kan in zowel 32 als 64 bit, tenminste als je pc in de BIOS-modus opstart. Als je pc in de UEFI-modus opstart, installeert het script alleen 64bit-versies, omdat 32bit-installaties in de UEFImodus normaal gesproken niet kunnen booten.
In theorie kun je Windows 7 Home en Pro ook met het script installeren in een vhd, maar daar schiet je niets mee op. Deze Windows 7-edities starten wel op, maar zijn niet bruikbaar omdat je je niet kunt aanmelden vanwege een 'licentiefout'.
Het aantal vhd-installaties is alleen begrensd door de beschikbare schijfruimte. En daar gaan vhd-installaties erg
mee om. Als je je tweede Windows bijvoorbeeld op een virtuele harde schijf van 30 GB installeert, neemt het vhdbestand deze ruimte namelijk alleen in beslag als de installatie in de vhd actief is. Na het afsluiten neemt het bestand alleen de ruimte in die het minimaal nodig heeft. Bij een nieuwe Windows-installatie is dat nog geen 10 GB.
Ingrediënten
Veel heb je niet nodig voor de volgende stappen. Om te beginnen natuurlijk ons script. Dat vind je samen met alle andere hier genoemde downloads bij de link onderaan dit artikel. Het tweede ingrediënt zijn de installatiebestanden. Daarvoor heb je niet per se een complete dvd of iso nodig. Eigenlijk is namelijk alleen de image van de installatie van belang, en die zit sinds Windows Vista in een bestand in het wim-formaat. Het heet normaal gesproken install.wim of install. esd en staat op installatiemedia altijd in de map 'sources' [4]. Het maakt voor het script niet uit of je een iso-bestand, een dvd, een usb-stick of meteen een wim-of esd-bestand gebruikt. In het vervolg noemen we alles kortweg 'installatiepakket'.
Als je geen installatiepakket hebt, kun je volkomen legaal een exemplaar downloaden. Als je een Windows 8.1- of 10-licentie hebt, dan gaat dat met de bijbehorende Media Creation Tool. Daarvan zijn twee versies: een voor Windows 8.1 en een voor Windows 10. Helaas heeft Microsoft ervoor gekozen om ze allebei gewoon 'MediaCreationTool.exe' te noemen (MCT). Beide programma's halen iso-images van internet op. Let op dat je niet een van de edities met 'N' kiest. Die worden niet alleen zonder Media Player geleverd, maar je hebt er ook nog een speciale licentiesleutel voor nodig. De licenties zonder 'N' zijn gangbaarder. Kies in de MCT dan ook een installatiepakket zonder die 'N'.
Heb je een volume-licentie of een MSDN-abonnement, dan kun je de benodigde iso-bestanden vinden in de betreffende download-portal.
Voor testdoeleinden stelt Microsoft speciale licenties gratis beschikbaar. In het Microsoft 'TechNet Evaluation Center' vind je testlicenties van Windows 8.1 en Windows 10 in de Enterprise-variant (zie link onderaan). Deze licenties zijn vanaf de installatiedatum negentig dagen geldig, wat voldoende is voor de meeste testsituaties. Daarna kun je het vhd-bestand gewoon verwijderen en met ons script weer een nieuw aanmaken.
Je kunt c't-Win2VHD niet alleen uitvoeren met nieuwe installatiepakketten, maar ook met zelfgebouwde. Tips voor het bouwen van zulke pakketten stonden de laatste keer in [5, 6]. Ook images die gemaakt zijn met onze imager c't-WIMage zijn uiteindelijk zelfgebouwde pakketten en net zo goed met c't-Win2VHD te gebruiken – meer hierover in het kader op pagina 103.
Omdat het script het vhd-bestand standaard aanmaakt in de map waarin het zelf staat, is het raadzaam om een aparte map voor de vhd's te maken, bijzuinig
voorbeeld c:\vhd. Tip: als je een ssd hebt, kun je deze map het beste daarop zetten. Ook vhd-installaties booten namelijk veel sneller van ssd dan van een magneetschijf. Als je uit ruimteoverwegingen de vhd toch op een magneetschijf zet, moet het een schijf zijn waarvan Windows ook als normale installatie kan booten. Losse harde schijven zijn dus geen probleem, maar raidschijven en Opslagruimten (Storage Spaces) zijn niet geschikt. Het script werkt dan gewoon zonder foutmeldingen, maar de aangemaakte vhdinstallatie levert later bij het booten een bluescreen op.
Aanmaken
Kopieer het script nu naar de map c:\ vhd. Om hem later makkelijk te kunnen starten, kun je hem selecteren en op Ctrl+C drukken. Vervolgens klik je met de rechter muisknop in een leeg gedeelte van c:\vhd en kies je in het snelmenu 'Snelkoppeling plakken'. In de Eigenschappen van die snelkoppeling klik je op de tab 'Snelkoppeling' en dan onderaan op 'Geavanceerd'. Zet een vinkje voor 'Als administrator uitvoeren'. Vervolgens sleep je het installatiepakket gewoon op de snelkoppeling (bij een dvd of usb-stick sleep je het betreffende stationspictogram). Windows vraagt dan of je het zeker weet (soms verschijnt het venstertje pas als je op het knipperende pictogram in de taakbalk klikt), en dan start c't-Win2VHD. Als je wilt, kun je de snelkoppeling ook ergens anders zetten, bijvoorbeeld op het Bureaublad.
Nadat je een installatiepakket naar de snelkoppeling hebt gesleept, controleert het script kort of de actieve Windows-versie nieuw genoeg is en of hij administratorrechten heeft. Als er meerdere images in het installatiepakket zitten – bij Windows 7-pakketten zijn het er vaak zelfs vier of vijf – zet het script ze op een rij en vraagt welk pakket je wilt installeren. In enkele gevallen kan het script geen installatiepakket vinden – dat gebeurt als er twee pakketten op het installatiemedium staan, zowel in de map 'x86' als in de map 'x64'. Sleep dan uit een van de twee mappen uit de submap 'sources' het bestand install.esd of install.wim op het script.
Vervolgens vraagt het script een naam voor het vhd-bestand en hoe groot dat moet worden – bedoeld is de maximale grootte die de vhd tijdens het draaien van de bijbehorende installatie op de harde schijf in beslag mag nemen. Als minimum kun je de officiële systeemeis van 20 GB hanteren. Maar meer is beter, afhankelijk van waarvoor je hem wilt gebruiken. De rest voert het script uit zonder verdere vragen. Mochten er ondertussen nog Verkenner-vensters opduiken, dan kun je die gewoon negeren. Voor het einde van het script verdwijnen ze vanzelf weer.
Het script is zo opgebouwd dat je twee instellingen heel makkelijk zelf kunt aanpassen. Open het daarvoor in Kladblok. In de eerste plaats kun je het pad aanpassen waarin het script het vhd-bestand moet aanmaken. Standaard gebeurt dat zoals gezegd in de map waarin het script zelf staat. In de tweede plaats kun je bepalen of je wilt dat het vhd-bestand een vaste grootte moet hebben in plaats van dynamisch te groeien. Dan krimpt de grootte van het VHD-bestand in uitgeschakelde toestand niet, maar bespaar je in actieve toestand wel de tijd die nodig is voor het vergroten. Dat laatste gaat normaal echter zo snel dat je er niets van merkt. Daarom is de opslagruimte die je met de standaardinstelling 'dynamisch groeiend' bespaart meestal veel belangrijker.
De eerste keer
Wanneer het script meldt dat het klaar is, kun je de pc opnieuw opstarten. Daarbij verschijnt het bootmenu van de Windowsbootloader. De nieuwe vhd-installatie verschijnt daarin onder de naam 'Windows' met een vhd-symbool. Wat er gebeurt als je de nieuwe installatie kiest, hangt ervan af of je een nieuwe image hebt gebruikt of een aangepaste, bijvoorbeeld met c'tWIMage. Een aangepaste image boot gewoon zoals je gewend bent, maar bij een
nieuwe moet je eerst nog het zogeheten OOBE-proces doorlopen.
OOBE staat voor Out-of-box experience, en oobe.exe is het programma dat Windows bij de allereerste keer opstarten na het installeren eenmalig als eerste oproept. De schermen daarvan ken je waarschijnlijk al: productkey invoeren, instellingen aanpassen, gebruikersaccount aanmaken, netwerkverbinding instellen et cetera. Tijdens het OOBE-proces moet de pc een keer opnieuw opstarten. Het proces is klaar als het Bureaublad verschijnt.
Omnoemen
Als je meerdere VHD-installaties aanmaakt, is het handiger als ze in het bootmenu niet allemaal 'Windows' heten, maar eigen namen hebben. Dat is ook makkelijker bij het identificeren van de bijbehorende boot-entry in msconfig als je later een vhd-installatie wilt verwijderen. Om de naam aan te passen, moet je eerst de installatie waarvan je de naam wilt wijzigen, booten. Daarin open je dan een Opdrachtprompt met administrator-rechten en typ je het volgende commando in:
Je kunt als naam het beste dezelfde invullen die je ook aan het vhd-bestand hebt gegeven. In het c't-Win2VHD-downloadpakket zit een script dat je het typewerk uit handen kan nemen.
Weg ermee
Een vhd-installatie verwijderen gaat nog sneller dan er een aanmaken. Boot de normale installatie van de harde schijf, typ daar in het zoekveld van het startmenu 'msconfig' en druk op Enter. Dan verschijnt de 'Systeemconfiguratie'. Op het tabblad 'Computer opstarten' vind je daar alle entry's van het bootmenu onder elkaar. Selecteer de regel van de vhd-installatie die je wilt verwijderen en klik daaronder op 'Verwijderen' en vervolgens op 'Toepassen'. Het verzoek om opnieuw op te starten kun je negeren. Als laatste verwijder je het vhd-bestand in de Verkenner, en klaar ben je.
Het geeft niet als je de vhd-installatie nog geen aparte naam hebt gegeven. Je herkent hem doordat er geen stationsletter naast de naam staat. Als er meerdere vhd's zonder letter zijn, heb je nog steeds geen probleem. Dubbelklik in de Verkenner op het vhd-bestand dat je wilt verwijderen, zodat het als drive gekoppeld wordt. Onthoud de bijbehorende stationsletter en start msconfig opnieuw op. Daar duikt de entry nu met dezelfde letter op. Verwijder die. In de Verkenner klik je nu in het snelmenu van het vhd-station op 'Uitwerpen'. Daarna kun je het bijbehorende bestand eveneens verwijderen. (jmu)