Sjoemelende sjacheraars

China-shops zijn booming, mede door schimmige trucs

Hoeveel pakjes er dagelijks precies naar Europa worden gevlogen, is niet bekend. Maar online shoppen is de laatste jaren in elk geval explosief toegenomen. Volgens het CBS bestelden 11 miljoen Nederlanders (73 procent) in 2016 een product via internet. Met winkelpanden die steeds vaker leeg staan – en faillissementen van bijvoorbeeld warenhuis V&D – wordt deze ontwikkeling ook in het straatbeeld van veel binnensteden duidelijk. China is voor de ingevlogen pakketten vaak het land van herkomst. Chinese verkopers zijn groot geworden door platforms als Amazon, eBay en Aliexpress. De afgelopen jaren hebben velen deze platforms echter verlaten en trekken ze met een eigen webshop steeds meer klanten uit het Westen. Voorbeelden zijn Banggood, Cect, Dealextreme, Efox, Gearbest, Lightinthebox, Miniinthebox of Tradingshenzhen. De websites zijn overzichtelijk en de productomschrijvingen vaak in foutloos Engels. Banggood, Dealextreme, Lightinthebox en Miniinthebox hebben zelfs een Nederlandse interface waar je ook met iDeal kunt betalen; de websites van Tradingshenzhen en Cect zijn Duits. Verder geven Europeanen in dienst van de shops advies, schrijven ze reviews op Europese blogs en plaatsen ze advertenties.

Meer bestellingen

De zelfstandige shops zijn extreem goedkoop, omdat ze niets aan Amazon of eBay hoeven af te dragen. Zo kost de robotstofzuiger Xiaomi Mi Robot bij Cect maar 300 euro terwijl je daar via de Amerikaanse site

Importverzekeringen, vervalste PayPal-afschriften of verzending via Engeland. Chinese webshops vinden telkens nieuwe trucs om aan invoerheffingen te ontkomen. De bijbehorende lagere prijzen zijn leuk voor de klant, maar er zijn ook risico's.

van Amazon minstens 390 dollar voor moet neerleggen – afgezien nog van verzendkosten naar Nederland. Europese shops voeren de stofzuiger nog niet eens in hun assortiment; een alternatief model van een ander merk is vaak aanzienlijk duurder. Bij veel smartphones ziet het plaatje er hetzelfde uit. Daarover kon je al in c't 4/2017 uitgebreid lezen.

Dankzij de lage prijzen groeien Chinashops snel. Een medewerker van Gearbest wist te vertellen dat in 2015 zo'n 70.000 bestellingen alleen al voor Duitsland werden afgehandeld; een jaar later was dat aantal al toegenomen tot 200.000. De wereldwijde omzet bedroeg in 2016 een kleine 500 miljoen dollar.

Maar ook een andere factor draagt bij aan het succes van China-shops: creatief omgaan met het declareren van pakketten. Veel shops geven waarden aan die ver onder de prijs liggen die de klant heeft betaald. Op die manier kunnen de invoerrechten lager worden. Sommige shops vermelden zelfs consequent 20 dollar. Onder 22 euro vervallen de invoerrechten en wordt het pakket meestal meteen doorgelaten. Verder bespaart dat de klant het nodige papierwerk en is de kans groter dat hij nog eens terugkomt.

Onlangs bereikte een in China gekochte pc van bijna 500 euro onze redactie als 'TV Box' – met 20 dollar aan waarde. De douane had het apparaat zonder problemen doorgelaten, waardoor we dus ook niets extra's hoefden te betalen. Een andere webwinkel declareerde een telefoon van 215 euro voor 100 dollar, maar daar had DHL in opdracht van de douane wel een rekening aan toegevoegd. We achterhaalden de juiste prijs en betaalden uiteindelijk 40 euro aan invoerrechten.

Volgens marktonderzoekbureau Deloitte, dat in opdracht van de Europese Commissie een rapport schreef over de onjuiste declaraties van pakketjes uit Azië, is de 'sjoemelquote' extreem hoog. Enkele financiële instanties wisten te melden dat bij vrijwel elk onderzocht pakket de regels werden overtreden.

Onjuiste PayPal-betalingen

Het declareren van minder waarde is een oude truc. Nieuw is echter dat enkele Chinashops ook sjoemelen op het moment dat de douane een pakket heeft tegengehouden en van de ontvanger een bewijs van betaling opvraagt. Een medewerker van een shop liet ons weten dat hij in zulke gevallen een 'PayPal Slip' stuurt. Deze slip ziet uit als een afschrift van PayPal.

Een deal met een bepaald transportbedrijf lijkt een andere truc: Banggood maakte midden november bekend dat bij verzending via Priority Direct Mail (PDM) geen invoerrechten of BTW meer hoeft te worden betaald. Ook de levertijd werd bij die verzendmethode korter. Daarnaast bieden enkele shops een verzekering ('Tariff-Insurance') die ongeveer 5 à 10 procent van de aanschafprijs bedraagt. Als je vervolgens van de douane een importheffing krijgt opgelegd, betaal je die in eerste instantie gewoon en kun je dat bedrag vervolgens van de shop terugkrijgen. Dat laatste is op zich rechtsgeldig. Wel kregen we van een shop te horen dat zo'n verzekering alleen geldt als de klant een vervalst document van de shop overlegt – en dus geen origineel afschrift. De importheffing kan daarmee zo laag mogelijk blijven.

Besluit je echter je medewerking daaraan te verlenen, dan kun je zelf ook worden vervolgd. Lang niet iedereen is daarvan op de hoogte of houdt zich voor de domme. Het komt in de praktijk in elk geval voor dat kopers vervalste afschriften overleggen. De douane kan de juiste prijzen op internet opzoeken en de klant vragen in zijn of haar PayPal-account in te loggen.

Ook kan de douane een fiscale strafbeschikking (FSB) opleggen in de vorm van een boete of inbeslagneming. In theorie kun je zelfs worden aangeklaagd voor valsheid in geschrifte: op gebruikmaken van valse verklaringen staat maximaal 1 jaar gevangenisstraf.

Geen contact met douane

Een andere truc die door enkele Chinashops wordt gehanteerd, is een verzendmethode waarbij je als koper helemaal niet met de douane in contact komt – en daarmee dus ook geen invoerheffingen hoeft te betalen. De shops laten het pakket dan eerst naar een ander EU-land vliegen – meestal Groot-Brittannië. Van daaruit wordt het door een logistieke partner doorgestuurd. Binnen de EU vinden er vanwege het vrije verkeer van goederen geen importcontroles plaats. Afgezien van het feit dat de levering een à twee weken langer op zich kan wachten, is de procedure verder hetzelfde als bij aankoop via een Nederlandse webshop. Desondanks moet ook bij verzending via Groot-Brittannië – net als in de hele EU – invoerbelasting worden betaald. Met 20 procent kan die via het Verenigd Koninkrijk overigens iets lager uitvallen dan via Nederland (maximaal 21 procent). Britse douaniers hebben de naam controles bijzonder laks uit te voeren. Begin maart sloeg het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF) zelfs alarm met de mededeling dat de belangrijkste smokkelroute in Europa via GrootBrittannië verloopt.

Op die manier zouden "criminele organisaties" bij het importeren van textiel en schoenen uit China blijkbaar een kleine twee miljard euro aan importbelasting hebben ontdoken. Bij de Britse douane zouden damesbroeken bijvoorbeeld ter waarde van 0,91 euro per kilo zijn gedeclareerd. Over de gehele EU bedraagt de gemiddelde waarde echter zo'n 26 euro per kilo. Zelfs de katoenprijs op de wereldmarkt is hoger (ca. 1,44 euro per kilo). Het OLAF heeft de Britse overheid sinds 2014 al herhaaldelijk verzocht strengere controles uit te voeren. Tot dusver was dat echter tevergeefs.

Als de Britse douaniers met elektronische producten op dezelfde manier te werk gaan als bij damesbroeken, verklaart dat

mogelijk waarom de shops de goederen het liefst via Engeland versturen. OLAF gaat in de publicaties overigens niet in op elektronica en houdt de rest van de onderzoeksresultaten geheim. Over de meeste bestellingen, die wij als test hadden geplaatst en die via Engeland waren verzonden, hoefden we geen invoerheffing te betalen. In slechts één geval was een declaratie onder het adreslabel geplakt: over een mobiele telefoon die we voor 100 dollar hadden gekocht, moesten we 19 dollar extra betalen.

Britse route risico voor klant

Voor klanten kan het verzenden via het Verenigd Koninkrijk dus ook onverwachte en onaangename gevolgen hebben. De belastingdienst kan je op basis van de Wet OM-afdoening een FSB opleggen die veelal zal uitdraaien op een vergrijp- of verzuimboete.

De Europese Commissie heeft eveneens genoeg van de door webshops gehanteerde trucs en omwegen. Er ligt een plan om de belasting voor verzendingen met een lage waarde af te schaffen. Daarvoor is wel de toestemming van alle EUlanden nodig.

En dan natuurlijk de Brexit: als de Britse regering haar plan doorzet, treedt het land in 2019 al uit de EU. Dan zullen de China-shops op zoek moeten naar een ander land waar de controles een beetje laks worden uitgevoerd. En dat zal waarschijnlijk ook wel lukken, want de shops zijn creatief genoeg om daar een oplossing voor te vinden. (mvdm)