Je geld wordt smart
Fintech haalt de financiële sector overhoop
De financiële sector is een van de sterkst gereguleerde branches in Nederland. Dat is maar goed ook. Geld is voor de meeste mensen een serieuze zaak. Toch zijn er grote veranderingen gaande op de financiële markt. De traditionele businessmodellen worden op alle fronten bedreigd door zogeheten disruptieve technologie. Geldstromen volgen nieuwe routes, cryptovaluta zonder echte tegenwaarde zijn meer waard dan goud en de beleggingsadviseur bij de bank kan zijn bureau leegruimen omdat online robo-adviseurs zijn werk overnemen.
In Nederland alleen al hebben zo'n driehonderd start-ups zich op de financiële sector geworpen. Met innovatieve IT-oplossingen veroveren ze een steeds groter stuk van de taart die voorheen werd verdeeld door de gevestigde banken en financiële instellingen. Verderop vind je voorbeelden van zulke zogeheten fintech-bedrijven. Fintech is een samentrekking van financieel en technologie en de term slaat eigenlijk op alle activiteiten die te maken hebben met betalen, financieren, beleggen, verzekeren en het creëren van geld.
Vastgeroeste structuren
Fintech-bedrijven vallen vooral op doordat ze zo ongedwongen en snel te werk gaan bij het ontwikkelen van nieuwe financiële producten. In een paar maanden of zelfs weken worden ideeën omgevormd tot producten, terwijl de gevestigde instituten in hun vastgeroeste structuren blijven hangen. Dat levert problemen op voor wetgevers. Die willen innovatie in de financiële wereld wel graag stimuleren, maar kunnen tegelijkertijd geen wildgroei toestaan. Dat zie je ook terug bij de nieuwe Europese betalingsrichtlijn die voor begin 2018 door de landen van de Europese Unie geimplementeerd moet zijn. Zoals we in het artikel 'Open bankrekening' op pagina 84 uitleggen, gaat het bij de Payment Services Directive 2 (PSD2) niet alleen om meer regulering, maar moet deze richtlijn ook nieuwe businessmodellen mogelijk maken bij online betalingsverkeer. Maar ook voor de klant levert de PSD2 de nodige veranderingen op.
Veel fintech-bedrijven zoeken niet de confrontatie met banken, maar willen juist graag samenwerken, en ze worden met open armen ontvangen. De banken moeten namelijk heel erg oppassen: in een periode waarin de Europese Centrale
Allerlei start-ups komen met nieuwe ideeën en concepten om bedrijfsprocessen in de financiële sector te verbeteren of helemaal te vervangen. Vaak kun je geldzaken daarmee makkelijker en handiger regelen. Maar voor de klant zijn er niet alleen voordelen.
Bank de rentetarieven blijft verlagen valt er met het klassieke bankwezen weinig te verdienen. Ze hebben dus nieuwe, innovatieve inkomstenbronnen nodig. Bovendien groeit er nu een generatie op die bij het woord bank alleen denkt aan een zitmeubel en niet aan loketten waar medewerkers helpen met overboekingen of kredietaanvragen.
Voor die generatie moet bankieren zo veel mogelijk digitaal kunnen, het liefst op de smartphone. Zij zullen fintech dan ook makkelijker omarmen dan oudere generaties. Dat is niet alleen positief. Shlomo Benartzi is professor aan de Universiteit van Californië in Los Angeles (UCLA) en expert in 'behavioral decision making'. Hij waarschuwt er bijvoorbeeld voor dat mensen te weinig nadenken over de consequenties van hun acties als ze financiële transacties uitvoeren met hun smartphone. "Je doet dan sneller impulsieve dingen" zegt Benartzi. Onderzoeken onder studenten bevestigen dit.
Veel fintech-bedrijven zijn trouwens afhankelijk van directe samenwerking met gevestigde financiële instituten. Die hebben bijvoorbeeld een vergunning van de Autoriteit Financiële Markten om krediet aan te bieden, een Nederlandse bankvergunning of ze zorgen er op een andere manier voor dat fintech-bedrijven kunnen voldoen aan de lokale wetgeving. Zo zijn robo-adviseurs aangewezen op ondersteuning van een bank voor financiele transacties. Meer over robo-adviseurs en waarop je moet letten als je belegt via zo'n digitale raadgever lees je in het artikel op pagina 81.
Instant betalingen
Kun je je nog herinneren dat een overschrijving van de ene naar de andere bank wel een week kon duren? Dat kwam onder andere doordat de bank van de afzender en die van de ontvanger eerst dagenlang zelf met het geld aan de slag gingen, de zogeheten valutering. Onder invloed van Europese wetgeving uit 2009 en via afspraken tussen De Nederlandsche Bank (DNB) en de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) is door dit businessmodel een streep gehaald. Toch duurt het bij een overschrijving tussen twee verschillende banken soms nog tot wel twee dagen voordat het geld bij de ontvanger wordt bijgeschreven. Dit komt onder andere doordat het hierbij betrokken Europese Target2-systeem van de Europese Centrale Bank in het weekend en op bepaalde feestdagen niet actief is. Maar het kan veel sneller. Fintech-bedrijven regelen zulke overschrijvingen in een uur of minder en dan ook nog internationaal.
In de EU wordt ondertussen dan ook gewerkt aan de introductie van 'Instant Payments' voor de SEPA-landen. Betalingen moeten dan binnen 10 seconden worden afgehandeld, ongeacht dag of tijdstip. Deelname aan het SEPA Instant Credit Transfer Scheme is wel vrijwillig. De Nederlandse bankensector doet mee, maar werkt ondertussen ook aan een eigen infrastructuur die uitgaat van een verwerkingssnelheid van maximaal 5 seconden. Medio 2019 zou dit uitgerold moeten worden. In vergelijking met deze betalingssystemen lijken zelfs de snelle transacties bij cryptovaluta verouderd. Zo duurt het momenteel nog 10 tot 15 minuten voordat Bitcoins van eigenaar zijn verwisseld.
Die tijd is nodig om de hash-waarden opnieuw te berekenen, die nodig zijn om nieuwe datablokken aan de zogeheten blockchain toe te voegen. In het artikel op pagina 78 leggen we uit hoe dit proces werkt en waarom veel branches de traditionele bedrijfsprocessen willen vervangen door blockchain-toepassingen. Centraal daarbij staan de 'smart contracts'.
Een garantie voor succes bieden de fintech-bedrijven niet. Er wordt jaarlijks wel miljarden aan risicokapitaal in fintech-bedrijven geïnvesteerd, maar de ervaring leert dat de meesten uiteindelijk weer geruisloos verdwijnen. Vaak overleven ze de start-upfase niet eens. Het is dan ook moeilijk te voorspellen welke bedrijven over vijf jaar überhaupt nog bestaan. Een hippe bedrijfsnaam alleen is niet genoeg in de keiharde financiële sector. Sommige start-ups lossen enkel een tijdelijk probleem op, zoals de realtime overboekings-app Sowdan die overbodig wordt als de banken Instant Payments invoeren.
Vooral start-ups die echt iets nieuws bieden maken goede kansen. Dat wordt alleen meestal snel nagedaan. Zo was het in eerste instantie een geniaal idee om een onlineplatform op te zetten waar particulieren tegen gunstige voorwaarden geld kunnen lenen van elkaar zonder tussenkomst van een bank. Maar inmiddels zijn er al tientallen van dit soort peerto-peer kredietplatforms met een steeds commerciëlere instelling.
Vaak is het voor kredietnemers financieel niet eens aantrekkelijk om dergelijke P2P-kredietdiensten te gebruiken. Bovenop de nominale rente (vaak meer dan tien procent) komen meestal nog provisies en andere kosten, waardoor de effectieve rente geregeld op zwendel lijkt.
Als P2P-geldverstrekker moet je ook weinig scrupules hebben om een alleenstaande moeder 2000 euro te lenen tegen 16,3 procent rente, voor een bezoekje aan Disneyland Parijs. Toch kom je dat soort projecten in de praktijk tegen. Als er niet terugbetaald wordt, ligt het risico meestal niet bij de beheerder van het platform, maar bij de geldverstrekker. Overigens zien we bij Nederlandse platforms als Lendico en Geldvoorelkaar dat kredietaanvragen vooral bedrijfsmatig zijn, bijvoorbeeld van (ex-)werknemers die een snackbar-ijssalon willen overnemen of een kamerverhuurbedrijf dat een pand wil aankopen. (mdt)