Toveren met kleuren
Monitoren met kleurechte weergave
Je hebt urenlang foto's zitten bewerken, maar toch ziet het er niet zo mooi uit als je had gehoopt. Meestal is de monitor de reden van deze teleurstelling. Felle heldere kleuren weergeven kunnen ze allemaal wel. Maar voor professionals moet het scherm precies het gewenste resultaat weergeven. De displays moeten verzadigde en correcte kleuren laten zien plus de allerfijnste gradaties in grijstinten.
Dat krijg je alleen bij monitoren die je volgens jouw wensen kunt kalibreren en die zich dan strak aan deze waarden houden. Een andere musthave is een brede kijkhoek, zodat de kleuren niet veranderen zodra je je hoofd ook maar iets beweegt. Zo kun je ook met twee man voor het scherm zitten en hetzelfde 'zien'.
We hebben vier van dit soort monitoren getest. De BenQ 27" SW2700PT is een betaalbare instapper met 2560 ×1440 pixels. De Asus PA329Q biedt voor een prijs van 1400 euro 32 inch en 4K met 3840 × 2160 pixels. En dan zijn er nog de professionele schermen van Eizo met een resolutie van 2560 ×1440 en 27 inch, en NEC met 2560 ×1600 pixels en 30 inch.
Kleurecht
Standaard monitoren hebben een kleurruimte die in de buurt komt van sRGB. Rood wordt niet knalrood, maar meer oranje-achtig weergegeven. Groen ziet er meestal ook niet verzadigd uit en neigt wat naar geel. De vier professionele displays in deze test hebben een zeer verzadigde kleurweergave en vallen met hun uitgebreide kleurruimte onder de Wide Color Gamut-displays (WCG)
De fabrikanten zijn deze term de laatste jaren minder actief gaan gebruiken. Ze
Professionele monitoren geven krachtige kleuren in een grote kleurruimte weer. In de firmware kun je kalibratieprofielen vastleggen. Er verschijnen steeds goedkopere instappers, maar de duurdere schermen bieden op bepaalde punten nog steeds net wat meer.
geven in de specificaties meestal alleen aan hoeveel procent van het sRGB-spectrum of AdobeRGB wordt afgedekt. Helaas zegt het percentage in de specs niet welke ranges van de kleurruimtes precies door het scherm worden weergegeven. Het menselijk oog reageert niet sterk op blauwtinten, maar wel op groen. Hierdoor kan de weergave er op het ene scherm meer verzadigd uitzien dan op het andere, ook al is de procentuele afdekking gelijk.
We hebben de kleurruimte van de testkandidaten daarom gemeten en vergeleken met een spectrometer. De Asus gaat aan kop, maar de verschillen zijn klein. De PA329Q toont de meest verzadigde kleuren (zie de afbeelding hiernaast) op de voet gevolgd door de schermen van Eizo en NEC. De weergave van felrood gaat hen net zo goed af, maar bij groen net een tikje minder. Dat zie je echter alleen als je de schermen direct met elkaar vergelijkt. De BenQ SW2700PT dekt ook de AdobeRGBkleurruimte af, en hij biedt voor zijn geld een prima kleurweergave. Maar vergeleken met de andere monitoren neigt het rood meer naar oranje en is het groen net iets minder fris.
Zoals het hoort
Als je foto's die in AdobeRGB zijn geschoten wilt bewerken, of het voor webdesign juist bij sRGB wilt houden, is het handig als je je monitor op de bijbehorende kleurruimte kunt zetten. De testkandidaten hebben standaard al gekalibreerde instellingen aan boord.
Bij alle monitoren kun je voor AdobeRGB of sRGB kiezen. De Asus PA329Q heeft ook nog een doka-modus en een leesmodus met minder blauw. De schermen van NEC en BenQ bieden bovendien de DCI P3-kleurruimte die vaak bij videoproducties wordt gebruikt. De BenQ ondersteunt als extra de videokleurruimte Rec.709. Bij onze metingen zagen we dat de monitoren zich heel netjes aan de standaard kleurruimtes hielden.
De weergave van een monitor kan door veroudering of wisselende temperaturen wat variëren. Professionals gebruiken bij kleurkritische taken een kalibratietool. Via meerdere testfoto's meet je met een betaalbare colorimeter of een dure spectrometer de weergegeven kleurruimte, kleurtemperatuur, helderheid en gamma van de afzonderlijke basiskleuren. De bijbehorende software geeft aan wat de afwijkingen zijn ten opzichte van de standaarden en stelt een correctiematrix op. Bij goedkope monitoren wordt deze matrix, look-up-tabel genoemd, in de driver van de grafische kaart opgeslagen. De kalibratie werkt dan alleen op die specifieke pc. Als je een keer je notebook aan het scherm knoopt, moet je het kalibratieproces opnieuw door. Een ander nadeel van softwarematige kalibratie is dat drivers van grafische kaarten per kleurkanaal slechts 8 bit beschikbaar hebben. Dat laat weinig ruimte over voor correcties. Als een behoorlijke kleurafwijking via de software wordt gecorrigeerd, kun je niet meer alle oorspronkelijke helderheidsniveaus weergeven.
Maar de displays in deze test kun je ook hardwarematig kalibreren. Ze slaan de correctiewaarden direct in de displayelektronica op, dus onafhankelijk van de pc waar de monitor aan hangt. En ze gebruiken intern minimaal 10 bit, waardoor afwijkingen gecorrigeerd kunnen worden zonder dat het aantal grijs- of helderheidstrappen minder wordt. Dit lukt dan wel weer alleen met bijpassende grafische hardware, bijvoorbeeld een Quadro-kaart van Nvidia.
Scherp oog
Bij de Eizo CG2730 gaat kalibreren heel makkelijk. Je start het direct via het instellingsmenu. Er komt dan een ingebouwde sonde uit de bovenste schermrand tevoorschijn. Het scherm start de kalibratie automatisch en past gamma, helderheid en kleurtemperatuur zelf aan op de waarden die je hebt opgegeven.
Bij de rest van de schermen wordt kalibratiesoftware meegeleverd. Een passende colorimeter moet je los via de fabrikant of speciaalzaak aanschaffen. De prijzen beginnen vanaf zo'n 150 euro. Zomaar eentje kiezen is er echter niet bij. De software van Asus werkte niet samen met onze zeer goede i1 Pro2 van X-Rite. Met de bij dit apparaat geleverde software konden we bij de monitor van Asus alleen een softwarematige kalibratie uitvoeren. Als je bij de PA329 de voordelen van een hardwarematige kalibratie wilt, moet je de i1 Pro van X-Rite of de Spyder5 van Datacolor gebruiken. De SW2700PT van BenQ en de SpectraView Reference 302 van NEC ondersteunen diverse meetapparatuur van Datacolor en X-Rite.
De softwarepakketten van de monitorfabrikanten waren niet helemaal over-
tuigend. Bij drie monitoren duurde de kalibratie heel lang: zo'n half uur. Bij de PA329Q van Asus moesten we ook nog een paar keer het scherm en het meetapparaat herstarten, totdat het meetapparaat het uiteindelijk maar voor gezien hield.
Na de kalibratie slaan de monitoren de exacte waarden voor de door ons opgegeven kleurtemperatuur, helderheid en gamma op. Deze instellingen kun je bij alle schermen als preset oproepen. Ook wisselen tussen de standaard presets en onze gekalibreerde instellingen verliep probleemloos.
Na de meting stelden alle meegeleverde kalibratieprogramma's een kleurprofiel op met de gemeten waarden van de monitor. Onder Windows en macOS werd dat profiel automatisch in het kleurbeheer van het besturingssysteem opgeslagen (zie het volgende artikel).
Focus
Een veelvoorkomend issue bij lcd-monitoren is een ongelijkmatige verlichting. Niet secuur ingebouwde lichtverstrooiende folie of een aantal fellere of juist donkerder leds in de backlight zorgen er bij goedkopere schermen vaak voor dat de helderheid aan de rand van het scherm meer dan 10 procent afwijkt van die in het midden. Precieze kleurcorrecties in foto's zijn met zulke monitoren onmogelijk. De meeste van onze testmonitoren hebben om die reden extra functies die verschillen in helderheid tot een minimum moeten beperken.
De schermen worden standaard gemeten en de bijbehorende correcties worden direct in de monitor opgeslagen. Op die manier kan het panel de afwijkingen op de bewuste punten zelf corrigeren. Daardoor neemt de maximale helderheid van de schermen af, maar in de praktijk is dat geen probleem. Voor kantoorwerk wordt 120 cd/m2 aangeraden, en de monitoren halen waarden van meer dan 200 cd/m2.
Bij Eizo en NEC zorgen de Uniformity-functies voor een bijna perfecte verlichting. De maximale afwijking van de helderheid in het midden van het beeld lag op minder dan vier procent. De PA329Q van Asus doet het zonder de optie om een homogener beeld te krijgen niet goed met een afwijking van bijna twintig procent. Als je de functie aanzet, is het schermoppervlak wel een stuk gelijkmatiger verlicht, maar in dat geval kun je de helderheid niet meer instellen. Die is dan met zo'n 200 cd/m2 te fel om ontspannen te kunnen werken. De BenQ SW2700PT heeft geen functies voor gelijkmatigere verlichting, maar zijn verlichting is nog altijd gelijkmatiger dan die van de Asus.
Wit gekleurd
Lcd-schermen gebruiken voor hun backlight blauwe leds met kleurfilter, of ze combineren rode, groene en blauwe leds tot een 'wit' backlight. In dat laatste geval heet dat een RGB-backlight. Deze kan meer verzadigde kleuren weergeven. In het verleden was het daardoor een kwaliteitskenmerk, waar je bij het aanschaffen van een kleurecht scherm op moest letten. We waren verbaasd dat volgens onze metingen zulke backlights mogelijk worden gebruikt in de goedkopere schermen van Asus en BenQ. Maar het zou ook om blauwe leds met kleurfilterende quantumdots kunnen gaan. De fabrikanten geven daarover niks prijs op hun website bij de productinformatie of uitgebreide specificaties. De monitor van BenQ haalde ondanks een bijna identieke kleurruimte niet het sprankelende beeld van de Asus. Hier ontbreekt het blijkbaar nog aan wat finetuning.
Eizo tovert met blauwe leds in combinatie met KSF-fosfor heel krachtige kleuren tevoorschijn. NEC schijnt met een vergelijkbare techniek te werken, maar gebruikt bij rood een andere laag, mogelijk NBR-fosfor (Narrow Band Red). Die lijkt op KSF, maar heeft een breder spectrum.
Conclusie
Professionele gebruikers die voor bijzonder goede beeldkwaliteit diep in de buidel willen tasten, zijn goed bediend met de monitoren van Eizo en NEC. Die hebben allebei een heel goede kijkhoek, heel verzadigde kleuren, een bijzonder homogeen verlicht beeld en een kleurneutrale grijstrapweergave.
Als het kalibreren niet te veel tijd mag kosten, is de Eizo CG2730 met zijn automatische kalibratie met colorimeter perfect. Als je graag een zo groot mogelijk schermoppervlak wilt, kom je uit bij de 30 inch van NEC.
Heb je behalve een flink formaat een detailrijke weergave nodig, dan is de PA329Q van Asus een optie. De grijstrapweergave is niet perfect en de verlichting is ook niet zo egaal. Maar als je naar het prijskaartje van 1400 euro kijkt, biedt hij voor dat geld wel een heel goede beeldkwaliteit. Dit geldt ook voor de SW2700PT van BenQ. Die is ondanks wat minpunten bij de grijsweergave met 700 euro een prima betaalbare optie voor consumenten die net iets meer willen. (avs)
"Door kleurcorrecties neemt de maximale helderheid van de schermen af, maar in de
praktijk is dat geen probleem"