Desktop-alternatieven voor Ubuntu 17.10
Desktopalternatieven voor Ubuntu 17.10
Bij Ubuntu 17.10 heeft een aangepaste Gnome-desktop het sinds jaren gebruikte Unity afgelost. Omdat er toch gewisseld moet worden, is dat een mooie gelegenheid wat bewuster een nieuwe Linux-desktop uit te zoeken. Een mooiere? Een die minder resources gebruikt? Niet al teveel toeters en bellen of gedetailleerd aan te passen? Alles kan.
Bij Linux zit de desktop niet zoals bij Windows in het besturingssysteem ingebakken, maar is het een stuk software dat je moeiteloos kunt uitwisselen. Ubuntu 17.10 installeert standaard een Gnome 3-desktop. Als je het uiterlijk of het bedieningsconcept daarvan minder vindt, zijn er vele alternatieven. Op een oudere pc gaat het werken met een slankere desktopomgeving een stuk soepeler. Wat meer bescheiden, maar ook eleganter dan Gnome, is Budgie Desktop. Het juist erg uitgebreide KDE Plasma is tot op detailniveau te configureren. Naast de Ubuntu-standaardvariant met Gnome 3 heeft de Ubuntu-familie meerdere officiële versies met andere desktopinterfaces en een eigen selectie aan geinstalleerde programma's. Alle gebruikte desktops kun je via Ubuntu-desktop met het softwarebeheer ook achteraf installeren.
Live of virtueel
Om je systeem niet vol te proppen met onnodige pakketten, kun je een nieuwe desktop beter met een livesysteem of in een virtuele machine testen. De interfaces
die je bij Ubuntu achteraf installeert zijn wel weer makkelijk te verwijderen, maar er blijven onder bepaalde omstandigheden toch restanten achter. Als je wijzigingen in de configuratie van een nieuwe desktop hebt aangebracht, kan het gebeuren dat die conflicteren met de instellingen van een andere desktop.
Voor alle officiële Ubuntu-varianten zijn er ISO-images – bij de link aan het eind van het artikel kun je ze downloaden – die je voor een test in een virtuele machine zoals Virtualbox (zie ook pagina 90) kunt starten. In Virtualbox maak je daar een nieuwe machine voor aan en selecteer je bij Opslag de image als optische schijf. Als het medium ook bij de volgende start nog verbonden moet zijn, zet je een vinkje bij 'Live-CD/DVD'. Bij het starten van de virtuele machine boot dan het livesysteem.
Je kunt de image ook op een usb-stick zetten en van daaraf je computer opstarten. Handig hiervoor is bijvoorbeeld onder Windows de gratis tool Universal USB-Installer van pendrivelinux.com. Die kun je gebruiken zonder hem te hoeven installeren.
Of je nu virtueel of met een usb-stick werkt: in beide gevallen start een livesysteem dat langzamer draait dan een geïnstalleerde versie, maar om een eerste indruk van de desktop te krijgen werkt dat prima.
Desktops installeren
Als je een desktop uitgezocht hebt, kun je de betreffende Ubuntu-variant opnieuw installeren of de interface bij de beschikbare Ubuntu-versie installeren uit de pakketbronnen. Het grote verschil is dat in het eerste geval niet alleen de gewenste desktop geïnstalleerd wordt, maar je ook een Ubuntu-systeem krijgt met een eigen software-aanbod. Ontbrekende of alternatieve programma's kun je natuurlijk altijd nog installeren. Maar moet bijvoorbeeld een slanke Lubuntu een oudere computer weer nieuw leven inblazen, dan heeft een nieuwe installatie de voorkeur. Ook de daarbij geïnstalleerde tools zijn in principe klein en fijn en doen het goed in de betreffende werkomgeving.
Omdat Ubuntu Software alleen grafische programma's vindt, kun je een nieuwe desktopomgeving beter op de commandline met apt installeren. In de regel is enkel het installeren van een metapakket nodig, dat vervolgens alle andere pakketten binnenhaalt. Dat heeft het voordeel dat je de pakketten niet zelf hoeft samen te stellen. Ook de voorkeursinstellingen van de betreffende Ubuntu-versie worden daarbij toegepast. Het volgende commando installeert bijvoorbeeld de Xfce-desktop met alle Xubuntu-voorkeursinstellingen:
sudo apt install xubuntu-desktop
Vervolgens meld je je af bij de desktop door via het pictogram rechtsboven op de balk te klikken op je gebruikersnaam en vervolgens op Afmelden. In het aanmeldscherm verschijnt na een muisklik op de gebruikersnaam een klein tandwieltje naast Aanmelden. Als je daarop klikt, zie je een lijst van alle geïnstalleerde desktops – om die bij te werken is soms wel een herstart nodig.
Voor elk wat wils
De verschillen zijn niet alleen optisch: sommige desktops bieden bijzonder veel functies en instelmogelijkheden, andere zijn daarentegen wat slanker en doen het ook nog goed op oudere computers. Als je een van die eerste zoekt, heb je een goede aan KDE Plasma. Wat je daarin aan opties kunt instellen, kom je nergens anders tegen. Bijna alles kun je via de grafische interface configureren. Bij Xfce, Lxde en Mate is dat anders: de opties zijn daarbij duidelijk overzichtelijker, en die systemen hebben minder systeemresources nodig. Budgie is een nieuwkomer. Hij is ontwikkeld voor de Linux-distribute Solus en heeft een overzichtelijke en elegant gehouden interface. Je kunt hem sinds Ubuntu 17.04 installeren.
Daarmee houdt het aanbod echter niet op: met de Cinnamon-desktop van het Linux Mint-project en de minimalistische Openbox-windowmanager zijn er andere grafische interfaces beschikbaar in de pakketbronnen van Ubuntu, die soms wat meer en soms wat minder comfort bieden. Alle desktops zijn bovendien nog verder te verfraaien met thema's, achtergrondafbeeldingen en pictogrammen.
De grafische desktops die we hier noemen zijn lang niet alle beschikbare, maar we raden je aan alleen de versies te proberen die via de Ubuntu-pakketbronnen zijn te installeren. Dat is bij bijna alle grote desktops het geval. De van het ElementaryOS-project bekende Pantheon-desktop ontbreekt, die is alleen te installeren via een extra pakketbron. Dat is iets voor ervaren gebruikers die de daarbij mogelijkerwijs optredende problemen ook zelf kunnen oplossen.
KDE Plasma
KDE Plasma is een van de omvangrijkere desktopomgevingen met veel eigen tools en configuratiemogelijkheden. Optisch gezien wijkt de desktop duidelijk af van Gnome, Xfce, Budgie en Cinnamon, omdat hij de GUI-bibliotheek Qt en het KDE-framework gebruikt. De Ubuntu-variant Kubuntu combineert deze desktop met bijpassende KDEprogramma's, waardoor Kubuntu op een paar uitzonderingen na één geheel lijkt te zijn. De lijst van programma's van het KDEproject reikt van brandprogramma K3b, via de PIM-suite Kontact met mailclient, agendaen contactbeheer, tot aan de omvangrijke Calligra officesuite met tekenprogramma Krita en talrijke kleinere tools. Niet alle KDEprogramma's zitten standaard in Kubuntu 17.10, als officepakket wordt bijvoorbeeld het populaire LibreOffice gebruikt.
Voor het installeren en verwijderen van software en het installeren van updates zit er in Kubuntu het Muon-pakketbeheer, met daarin ook commandline-programma's en afzonderlijke pakketten. Softwarecentrum is een andere grafische tool, deze beheert
alleen grafische programma's en is beter geschikt om te bladeren door het softwarebeheer. Met het metapakket kubuntu-desktop kun je KDE Plasma installeren bij een bestaande Ubuntu-versie.
Plasma oogt wat speelser dan andere desktops en staat bekend om zijn vele opties en widgets. De desktopachtergrond en taakbalk is met 'mini-programma's' aan te passen. De KDE-ontwikkelaars hebben niets veranderd aan het klassieke bedieningsconcept, ondanks allerlei moderniseringen de afgelopen jaren. De taakbalk onderaan op het scherm herbergt het programmamenu Programmastarter plus een systeemvak met een klok, volumeregelaar en nog wat dingen. Het Programmastarter-menu biedt naast favorieten en in categorieën gesorteerde programma's ook een zoekfunctie en toegang tot directory's, systeeminstellingen, de systeemmonitor en een menu voor het afmelden, uitzetten en herstarten.
Xfce
Als performance belangrijker is dan optische effecten, is Xfce een solide keuze. Xfce is resourcevriendelijk en biedt wat meer comfort dan Lxde. De interface levert een prima desktopomgeving en een goed compromis tussen snelheid en gebruiksgemak.
Het klassieke bedieningsconcept kan werken met een of meerdere vrij te configureren taakbalken op de desktop. Welke dat zijn en waar ze staan kun je helemaal zelf bepalen. Dat geldt ook voor de daarop staande applets en het programmamenu. Xubuntu zet een taakbalk bovenaan het scherm neer met rechts een systeemvak voor de volumeregeling, de datum en tijd en het energiebeheer en de netwerkmanager. Linksboven staat het Whisker-menu met alle programma's in categorieën en een zoekfunctie.
Er wordt een aardig arsenaal aan grotere en kleinere programma's geïnstalleerd. De filemanager is Thunar en de Parole-mediaplayer speelt video's af. De Mozilla-programma's Firefox en Thunderbird zorgen voor de websites en je mail. Een kleine tip: vensters zijn bij Xfce vaak lastig vast te pakken om ze de gewenste grootte te geven. Dat kan een stuk makkelijker als je de Alt-toets en de rechtsmuisknop ingedrukt houdt en het venster dan zijn gewenste vorm geeft.
Het doorontwikkelen van de desktop gaat erg langzaam, maar wel gestaag. De huidige Xfce-versie 4.12 stamt al uit het jaar 2015, maar Xubuntu bevat al veel van de sindsdien bijgewerkte pakketten met het versienummer 4.13. Om de desktop in Ubuntu te installeren, installeer je het metapakket xubuntu-desktop.
Budgie
De moderne Budgie-desktop breidt het Ubuntu-systeem uit met een bescheiden, maar elegante grafische interface. Budgie heeft genoeg aan één gigabyte werkgeheugen – maar het dubbele werkt beter. Een balk bovenaan het scherm bevat een programmamenu met een zoekfunctie. In het midden staat een aanpasbare tijd-applet en rechts een systeemvak met applets voor de volumeregeling, de netwerkmanager en een menu voor het afmelden en uitzetten. Het pictogram helemaal rechts opent de zijbalk Raven met daarop berichten en instellingen voor de audio-uitvoer.
Alle opties voor het configureren van de desktop staan bij de Budgie Desktop Settings, die je opent via het programmamenu of via een tandwielpictogram op Raven. Het lettertype, de stijl, de balken en hun applets zijn allemaal in dat dialoogvenster te configureren. Je kunt ook instellen of er pictogrammen op de desktop mogen staan en of bijvoorbeeld de prullenbak zichtbaar is. Welke programma's bij het aanmelden automatisch moeten starten geef je ook aan bij de Budgie Desktop Settings. Budgie gebruikt de systeeminstellingen van Gnome voor het configureren van het systeem.
Onder Ubuntu Desktop kun je de Budgie-desktop installeren met behulp van het metapakket ubuntu-budgie-desktop. Als je het systeem opnieuw installeert met behulp van het installatiemedium van Ubuntu Budgie, krijg je een eigen, compleet pakket aan software. Terminix is het consolevenster en Chromium de standaard browser. Geary bekommert zich om de mails en voor kantoorwerk wordt LibreOffice meegeleverd. Gnome MPV kun je gebruiken om video's af te spelen en voor het weergeven van muziek is er Rhythmbox.
Mate
De Mate-desktop heeft zijn bestaansrecht te danken aan het feit dat verstokte fans van Gnome 2 niet bereid waren om te wennen aan het nieuwe bedieningsconcept van Gnome 3. Mate is dan ook meer een continuering van Gnome 2 en biedt een solide interface met een traditioneel
bedieningsconcept. Standaard verschijnt er een balk boven- en onderin het scherm. Het programmamenu op de bovenste balk sorteert de programma's in categorieën. Een zoekfunctie en favorieten ontbreken. Voor die laatste kun je een eigen startknop op de balk aanmaken. Het Locaties-menu opent de filemanager op de gewenste plek en bevat een desktop-zoekfunctie. In het menu Systeem heeft Mate alle instellingsvensters en systeembeheertools voor bijvoorbeeld het softwarebeheer verzameld. Op de onderste balk staan een vensterlijst en een knop om te switchen van werkblad.
Bij Ubuntu kun je de Mate-interface installeren met het metapakket ubuntu-matedesktop. Mate laat veel overbodige dingen weg, maar desondanks heb je er toch twee gigabyte aan werkgeheugen voor nodig.
Ubuntu Mate levert het Ubuntu-systeem met een geconfigureerde Mate-desktop en een software-aanbod dat aardig lijkt op dat van Ubuntu zelf. Sommige tools komen wel van Mate. Meestal zijn die ontstaan uit Gnome-tools, zoals de filemanager Caja. In tegenstelling tot diens voorganger Nautilus heeft hij nog de tweedeling in de vensters. Mate heeft de Software Boetiek voor het softwarebeheer, die net als Ubuntu Desktop alleen grafische programma's toont. Als je bibliotheken of commandline-tools wil installeren, moet je daarom ook hier de commandline of een tool als Synaptic gebruiken.
Voor het aanpassen van de desktop is er de tool MATE Tweak, met onder meer verschillende desktoplay-outs. De panellay-out Mutiny is gebaseerd op de Unity-desktop en heeft links een balk met startknoppen en boven een kleine balk. Met de lay-out Modern krijg je een traditionele lay-out met het modernere Brisk-menu met zoekfunctie. Pantheon zorgt voor een chique Plank-dock aan de onderste rand, wat lijkt op de desktop van het ElementaryOS-project. Naast andere panellay-outs kun ook zelf een desktop samenstellen en opslaan.
Lxde
De kleinste variant van de Ubuntu-versies is Lubuntu. De Lxde-interface stelt weinig eisen en moet het ook op een oudere computer prima doen. De ontwikkelaars adviseren minstens 512 MB werkgeheugen, maar 1 GB is beter. Bij Ubuntu is deze interface te installeren met het metapakket lubuntu-desktop. Lubuntu heeft naast de flinke desktop ook een bijpassend software-arsenaal. Die vereist ook weinig resources. In plaats van het krachtige LibreOffice-pakket, dat wat tijd nodig heeft om op te starten, staan de tekstverwerker Abiword en het spreadsheetprogramma Gnumeric ter beschikking. Firefox fungeert als browser en PCManFM is de filemanager. Er wordt standaard maar weinig software geinstalleerd, maar het aanbod is naar believen uit te breiden via de pakketbronnen. Voor het installeren van software heeft Lubuntu maar liefst twee grafische tools: de van Ubuntu bekende Ubuntu Software en Synaptic. Met die laatste kun je ook commandline-tools en bibliotheken installeren.
Het meegeleverde programmamenu is bescheiden en zit links op de balk onderaan het scherm. De geïnstalleerde programma's zijn verdeeld in categorieën. Een zoekfunctie ontbreekt. Voor de meeste administratortaken heeft Lubuntu grafische configuratievensters in het menu Voorkeuren. Daarin is ook windowmanager Openbox te configureren, die je stand-alone als interface kunt gebruiken (zie het kader onderaan op deze pagina).
Lxde biedt maar een paar eigen tools en dat zijn overwegend kleine utility's,
zoals LXHotkey voor het definiëren van toetscombinaties. Hieronder vallen ook de taakmanager LXTask, het LXPanel, de LXTerminal en LXAppearance: het dialoogvenster voor aanpassen van het desktopuiterlijk.
Cinnamon
De modernisering van Gnome heeft nog een andere nieuwe interface opgeleverd: de Cinnamon-desktop van het Linux Mint-project. Die fork is inmiddels ver genoeg verwijderd van Gnome 3 om er parallel naast te kunnen installeren zonder dat dit tot conflicten leidt. Er is geen eigen Ubuntu-variant met Cinnamon, dus als je hem wilt gebruiken, moet je overstappen op Linux Mint of de desktop installeren uit de pakketbronnen. Dat kan redelijk eenvoudig met behulp van het metapakket cinnamon-desktop-environment.
Cinnamon verenigt moderne Gnome 3-techniek met een klassiek bedieningsconcept en biedt veel comfort. Een balk onderaan het scherm heeft een programmamenu met een zoekfunctie en favorieten. De balk bevat ook een lijst van geopende vensters en rechts een systeemvak en een paar applets. Bij de Cinnamon-instellingen kun je de desktop tot in detail aanpassen, waaronder het uiterlijk en de balken. Je kunt daar ook andere applets installeren en activeren. De van Nautilus afstammende filemanager Nemo heeft nog de tweedeling van het venster.
Niet voor eeuwig
De in dit artikel genoemde grafische interfaces voor Linux zijn allemaal volwassen en doen het in de dagelijkse praktijk goed. Maar iedereen heeft andere eisen. Welke desktop de mooiste en de beste is, blijft uiteindelijk een kwestie van smaak. Als je wilt, kun je regelmatig wisselen of je desktop met veel tijd en liefde verfraaien tot in de kleinste details. (nkr)