AM4-moederborden voor AMD Ryzen G

AM4-moederborden voor AMD Ryzen G

Met een Ryzen-G combiprocessor en een bijpassend moederbord bouw je zonder losse grafische kaart een goedkope en efficiënte pc waar je twee high-res-schermen aan kunt hangen. Met de nieuwe serie cpu's moet je wel enkele beperkingen op de koop toe nemen.

Ongeveer een jaar na het verschijnen van de eerste Ryzenprocessors, heeft AMD de Ryzen G 'Raven Ridge'-processors met geïntegreerde graphics op de markt gebracht. Daarmee kunnen nu eindelijk zuinige kantoor- en allround-pc's gemaakt worden met de nieuwe processorgeneratie van AMD. Alle AM4-moederborden worden al geleverd met de benodigde schermuitgangen.

Voor deze test hebben we drie moederborden met een B350-chipset uitgekozen. We hebben er hierbij op gelet dat er zowel een DisplayPort als HDMI-poort op zit. Daarmee kun je twee 4K-monitoren op 60 Hz aansturen zonder stotterende muispijl of hikjes in de weergave.

Het MSI B350M-MORTAR Micro-ATXmoederbord van rond de 90 euro is een gunstig instapmodel voor een Ryzen 3 2200G- of Ryzen 5 2400G-systeem met Vega-graphics. De Asus ROG Strix B350-F Gaming is een moederbord in vol ATXformaat voor rond de 115 euro en de GA-AB350N-Gaming WIFI van Gigabyte (eveneens 115 euro) is geschikt voor een compacte pc met wifi in Mini-ITX-formaat. Alle geteste moederborden hebben ten minste vier SATA-6G-poorten, vier USB-3.0-aansluitingen en een M.2-poort voor PCIe-ssd's.

Voor onze test hebben we de moederborden voorzien van een Ryzen 5 2400G, 16 GB DDR4-2666 werkgeheugen en een SATA-6G-ssd. Wel moesten we van tevoren de moederborden met een oude Ryzenprocessor opstarten om het BIOS te kunnen bijwerken. De moederborden werden geleverd met een BIOS van september vorig jaar en beschikten nog niet over de AGESA-firmware versie 1.0.0.7, die nodig is voor de ondersteuning van Raven Ridge. Hier moet je zeker rekening mee houden als je van plan bent een pc te bouwen met de nieuwe Ryzen combi-cpu. Als je nog geen Ryzen-cpu hebt liggen die je voor het updaten kunt gebruiken, kun je eventueel de verkoper van het moederbord vragen of hij het BIOS van een upgrade wil voorzien.

Interface wirwar

De AM4-socket van AMD biedt een flexibele oplossing voor het Ryzen-platform. AMD moest wel enkele compromissen sluiten om te zorgen dat het platform geschikt is voor processors met en zonder grafische unit.

Alle Ryzen-cpu's zijn voorzien van een SoC (Systems-on-Chip), die de basisfunctionaliteit van de I/O-hub verzorgt, zoals USB, SATA, PCI Express en HD-audio. Strikt genomen dient de chipset op het moederbord alleen maar als extra PCIe-switch die daarbij het aantal USB- en SATA-interfaces vermenigvuldigd. AMD heeft de I/O-hub van de combiprocessors gewijzigd ten opzichte van de hub voor cpu's zonder graphics: in plaats van 24 PCIe 3.0-lanes zijn er nog maar 16 (zie het kader op pagina 67). Dit heeft een directe uitwerking op de prestaties van het moederbord. Er gaan telkens vier van de lanes van de cpu naar de chipset en naar het M.2-slot. Daardoor blijven er maar acht PCIe-3.0-lanes over voor het PEG-slot. In tegenstelling tot de Ryzen-processors zonder grafische unit kunnen deze ook niet verdeeld worden. Bij moederborden met twee PEG-slots die met de cpu verbonden zijn, zoals bij de Asus ROG Strix B350-F Gaming, werkt daarom een van de slots voor grafische kaarten niet wanneer er een Raven Ridge-cpu in het systeem wordt geplaatst.

De M.2-slots ondersteunen zowel SATA 6G als PCIe (NVMe) ssd's. Afhankelijk van het type ssd, worden de koppelingen automatisch omgeschakeld. Omdat de B350-chipset zelf over maar vier SATA-6Gpoorten beschikt, gebruikt Asus voor de ROG Strix B350-F Gaming voor SATA-poort vijf en zes de twee SATA-poorten van de Ryzen-SoC. Dat werkt echter alleen maar zolang het M.2-slot niet wordt gebruikt, anders zijn de verbindingen bedoeld voor de M.2-ssd.

Verdere beperkingen gelden bij de zes PCIe 2.0-poorten van de B350-chipset. Omdat de netwerkchip er al een van in beslag neemt, krijgt het onderste PEG-slot van de Asus en de MSI moederborden alleen vier lanes als er geen uitbreidingskaarten in de PCIe-x1-sloten steken. Als het niet duidelijk is, kan een blik in de handleiding van het moederbord opheldering bieden.

De pdf-versie kun je voor je er een aanschaft bij de fabrikanten downloaden.

AMD heeft de snelheid van de vier USB 3-poorten van de cpu-SoC bij de Raven Ridge naar 10 Gb/s verhoogd. Helaas haalden we in de praktijk met onze verbonden apparaten niet de gehoopte 1 GB/s, maar bleef het steken op 460 MB/s. Voor USB 3.1 Gen 2-ondersteuning met de Ryzen-combiprocessors zou vanaf april een nieuwe reeks moederborden met de 400-serie chipsets beschikbaar moeten zijn.

Tweemaal 4K

AMD voorziet de Raven Ridge met een moderne Vega-gpu. Deze kan drie displays tegelijk aansturen. Van de geteste moederborden biedt echter alleen de MSI drie digitale monitoruitgangen. Die van Asus en Gigabyte hebben er maar twee.

Via DisplayPort 1.3 kunnen de Ryzen-combiprocessors bij alle drie de moederborden ook 4K-displays (3820 × 2160, 60 Hz) van beeld voorzien. De moederbordproducenten geven aan via HDMI dezelfde resolutie te tonen, maar hooguit met 30 Hz, omdat de moederborden alleen HDMI 1.4 bieden. In de praktijk lukte het echter prima om het beeld op 60 Hz te tonen, waarbij de muispijl zonder stotteren werd weergeven. De displayengine van Raven Ridge levert namelijk HDMI 2.0. Op die manier kun je dan ook twee monitoren met een hoge resolutie gebruiken op de geteste moederborden.

De geïntegreerde gpu van de Ryzen 3 2200G en Ryzen 5 2400G maakt een grafische kaart overbodig. Dat komt het stroomverbruik op twee manieren ten goede: de Vega-gpu verbruikt in rust minder stroom dan een kaart en de cpu kan zonder PCIekoppeling met een grafische kaart langer in diepe slaaptoestanden doorbrengen.

We hebben de ROG Strix B350-F Gaming getest met Windows 10 1709 en met Fedora 27. De nieuwe Linux-distributies herkennen automatisch de interfaces van de chipset en de SoC, maar hebben voor het ondersteunen van de Vega-gpu de Linux kernel 4.15 en het nieuwste firmwarepakket voor de kernel nodig.

Conclusie

Ondanks dat de Ryzen-combiprocessor nog maar net is verschenen, de firmwareversies nog bijna dagelijks worden geactualiseerd en het feit dat er alleen nog maar bèta-versies van de grafische drivers beschikbaar zijn, werkten de moederborden al prettig onopvallend. Wat het stroomverbruik en de boottijden betreft heeft het Ryzen-platform sinds de introductie vorig jaar grote sprongen vooruit gemaakt.

De MSI B350M is een goede keuze als je een goedkope bureaumachine wilt bouwen met een groot scherm. Het MiniITX Gigabyte GAAB350N Gaming WIFI moederbord is vooral aantrekkelijk voor een compacte mediacenter- of gamingpc, met als bonus de geïntegreerde wifiondersteuning. De Asus ROG Strix B350-F Gaming is eerder geschikt voor een klassiek systeem met een Ryzen-processor en een losse grafische kaart. Je zult met de nieuwe Ryzen 3 2200G en Ryzen 5 2400G combiprocessors echter enkele compromissen op de koop toe moeten nemen wat de uitbreidingsmogelijkheden betreft. (ddu)