RGB-ledverlichting voor pc's en randapparatuur
RGB-ledverlichting voor pc's en randapparatuur
Hoe meer kleur, des te beter: veel pc-onderdelen zoals grafische kaarten, geheugenreepjes, ventilatoren en toetsenborden zijn voorzien van RGB-leds. Maar elke fabrikant heeft weer een eigen methode van aansturen, waardoor het niet altijd zo vlekkeloos werkt als gehoopt.
De een vindt het prachtig, de ander vindt het compleet totale onzin: bontgekleurde leds binnen en buiten je pc. Soms heeft het nog een zeker nut, zoals bij toetsenborden om in het donker de toetsen terug te kunnen vinden. En sommige RGB-aansturingen waarschuwen voor een hoge cpu-temperatuur door de cpu-ventilator rood op te laten lichten.
Voor het aansturen van de pc-lichtshow zijn er verschillende interfaces en concepten, waar we in dit artikel op ingaan.
Rood, groen & blauw
Met RGB-leds worden rode, groene en blauwe leds bedoeld die samen in één chipbehuizing zitten. De gemengde kleuren ontstaan door de rode, groene en blauwe leds met verschillende sterkte te laten oplichten. Er zijn ook RGBW-leds die als extraatje witte leds hebben voor bijvoorbeeld felle knippereffecten.
Behalve de RGB(W)-leds heb je ook elektronica nodig die de helderheid van de afzonderlijke kleurkanalen aanstuurt. Een groot aantal grafische kaarten en geheugenmodules met verlichting zijn dankzij ingebouwde controllers zonder losse kabels te gebruiken en via software aan te sturen. Dit geldt ook voor toetsenborden en muizen met ingebouwde verlichting. Veel moederborden met een prijskaartje van 100 euro of meer hebben geïntegreerde controllers voor onboardleds, plus headers om ledstrips aan te sluiten. Ventilatoren met verlichting hebben
nog extra controllers nodig. Deze knoop je via usb aan je pc en configureer je via (Windows-)software.
Er zijn twee aparte methodes om de RGB-leds aan te sturen. De simpelere RGBleds hebben vier contacten: een gedeelde pluspool en drie losse massaleidingen. De massaleidingen worden door de controller gebruikt voor de helderheid van de kleurkanalen, en dat geldt voor alle aangestuurde leds. RGB-leds van dit type op een strip of aan je moederbord veranderen hun kleuren allemaal tegelijk.
Voor effecten als een heen-en-weerbeweging of een veranderende regenboog heb je los aanstuurbare RGB-leds nodig. Die hebben namen als WS2812B. In elke afzonderlijke RGB-led zit behalve de drie ledchips ook nog een controllerchip, die met een simpel serieel protocol werkt. Digitale RGB-leds hebben slechts drie aansluitpinnen nodig, namelijk de plus, massa en aansturing. Ze werken meestal op 5V. Let op: de simpele RGB-leds werken vaak op 12V. Bij sommige moederborden moet je daarvoor een jumper omzetten. Als je twijfelt is het verstandig om er de handleiding van je moederbord bij te pakken.
Moederbordaansluitingen voor ledstrips met analoge RGB-leds kom je vaker tegen. In de doos van het moederbord zitten dan korte adapterkabels voor standaard ledstrips. Controleer van tevoren hoe het zit met de pinbezetting van de aders en spanning. Ook bij de 3-pinsaansluitingen voor digitale ledstrips loop je kans dat de pinbezetting anders in elkaar zit. Vierpins RGB-leds worden ook '5050' genoemd. Dat heeft betrekking op de vierkante chipbehuizing van 5 mm per zijde. Digitale RGB-leds zitten vaak ook in een 5050-behuizing, dus dat zegt op zichzelf niet zo veel. Bij elk RGB-ledtype is het belangrijk om de stroombelasting van de moederbordheaders te controleren. Standaard is 2 tot 3 A. Een vuistregel is dat 2 A genoeg is voor een 5V-strip met 60 leds of een 12V-strip met 120 leds. Ook een aantal usb-controllers van fabrikanten als Corsair sturen ledstrips aan zonder extra adapters, maar dan alleen die van het eigen merk. Omdat de pinbezetting en stroombelasting niet duidelijk is, is het wat lastiger te bepalen hoe je goedkopere RGB-ledstrips moet aansluiten.
Wirwar aan kabels
Bij grafische kaarten en geheugenmodules wordt het aansturen van de leds geregeld via de System Management Bus (SMBus), de pc-versie van I2C. Je hebt geen extra kabel nodig, maar er zijn wat nadelen. Omdat de SMBus ook door overclockingapps wordt gebruikt voor het overklokken en andere aansturende functies, kan het hier en daar tot problemen leiden, zoals op verschillende fora over RGB-verlichting ook staat. Verlichte invoerapparaten gebruiken usb ook voor het aansturen van de verlichting, maar ze hebben niet allemaal genoeg aan het maximum van USB 2.0 (2,5 W). Fabrikanten hebben aan hun RGB-toetsenborden vaak een dikke, stugge kabel hangen met een Y-vertakking om meer stroom uit twee usb-poorten te kunnen trekken. Dat is een wat twijfelachtige oplossing, want het voldoet niet aan de usb-specificatie.
Andere onderdelen met RGB-leds hebben veel extra kabels nodig. We nemen als extreem voorbeeld een Thermaltakewaterkoelingkit met verlichte pomp, drie oplichtende ventilatoren en usb-controller: we moesten daar zeven kabels voor leggen met een totale lengte van 4,8 meter. De strips vallen wel niet zo extreem op door de zwarte sleeves, maar in een compacte behuizing wordt het toch al snel een warboel aan kabels.
RGB-ledventilatoren hebben meestal twee kabels. Eentje is voor de aansluiting
op een 4-pins-header op het moederbord, de tweede is voor de controller. De controller heeft op zijn beurt molex- of satastroomstekkers voor aan je voeding om zo 12V te krijgen. Afhankelijk van hoe rijkelijk uitgerust je voeding wordt geleverd, moet je Y-splitters gaan kopen: nog meer rommelige kabels.
Het aansluiten van de usb-controller heeft ook weer zo zijn problemen. Om onbekende redenen gebruiken meerdere fabrikanten de verouderde mini-usb-aansluiting in plaats van de al jaren beschikbare micro-usb-aansluiting. Functioneel gezien levert dat gelukkig geen problemen op. Om te voorkomen dat je van binnen naar buiten de kast een kabel moet leggen om een van de externe usb-poorten te kunnen gebruiken, worden bij veel controllers adapterkabels meegeleverd. Deze passen op de 9-pins USB 2.0-headers van moederborden. Check van tevoren hoeveel je er daar nog van vrij hebt. Een aantal moderne moederborden hebben er slechts één en verder alleen aansluitingen voor USB 3.0 en/of USB 3.1.
Aansturen
Als je nog geen (Windows-)controllersoftware hebt geïnstalleerd of instellingen hebt toegepast, blijven sommige RGB-leds donker, andere geven een standaard ingesteld patroon weer.
Sommige moederborden hebben menu's voor het aansturen van RGB-leds in het BIOS gestopt. Voor de onboard leds en de stripconnector hoef je dan in ieder gevak geen Windows-software te gebruiken. Zo zijn de lichteffecten ook onder Linux te bewonderen. Erg praktisch om snel even instellingen te wijzigen is dat natuurlijk niet, maar als je eenmaal je favoriete kleur(patroon) hebt gevonden werkt dat prima. Mocht je toch meer willen instellen aan je ledstrips en is er geen (prettig werkende) software van je moederbordfabrikant beschikbaar, dan kun je altijd nog een losse RGB-controller gebruiken en de aansturing via het BIOS laten voor wat het is. Dat is sowieso een vereiste als je meer strips toevoegt dan via de aansluitingen van het moederbord zijn aan te sturen.
Veel usb-invoerapparaten en via usb aangesloten ledcontrollers hebben elk hun eigen Windows-software nodig. Als je meerdere RGB-ledproducten van verschillende fabrikanten wilt aansluiten, moet je vaak meerdere apps installeren omdat de ledproducten onderling niet te synchroniseren zijn. Veel van die apps stellen Windows-services in en starten automatisch op. Een aantal moederbordfabrikanten bouwt aan een eigen ecosysteem waarin verlichte moederborden, grafische kaarten, toetsenborden en muizen van hetzelfde merk of ondersteunde hardware van derden met één tool gezamenlijk te configureren zijn. Dat scheelt een hoop ergernis door niet van de ene tool naar een andere te hoeven hoppen . Bovendien zijn de verschillende onderdelen met verlichting als groep te configureren.
Voorbeelden van RGB-ecosystemen van verschillende fabrikanten staan in de tabel aan het eind van dit artikel. Let wel: de lijst met ondersteunde apparaten (van derden) blijft groeien, dus check altijd de website van de fabrikant van je moederbord voor de meest up-to-date informatie.
Omdat er geen fabrikant is die alle pc-onderdelen maakt, zijn er afspraken gemaakt tussen verschillende fabrikanten om de producten goed samen te laten werken. Aura Sync van Asus kan bijvoorbeeld onder andere overweg met de oplichtende
geheugenmodules van Corsair en G-Skill, plus RGB-waterkoelingkits van Antec en Cooler Master. Het goed samenwerken geldt echter vaak alleen voor bepaalde RGB-ledproducten van de bewuste fabrikant, dus controleer of een product goed samenwerkt voordat je tot aanschaf overgaat. De fabrikanten willen natuurlijk graag laten zien dat ze compatibel zijn met de RGB-systemen van anderen, dus prijkt er duidelijk een (of meerdere) logo's bij de beschrijving op de website en op de doos van het product. Dan is duidelijk dat het product daar goed mee samenwerkt.
Een belangrijk punt om rekening mee te houden bij WS2812B-strips is het aantal achter elkaar geschakelde leds, omdat het seriële protocol anders niet werkt. In de aansturende software moet je daarom het aantal RGB-leds aangeven of (bij kant-enklare kits) het bewuste product selecteren. Dat is een van de redenen dat er relatief vaak software- en firmware-updates voor RGB-controllersoftware verschijnen. Dat is nodig om nieuwe producten goed te kunnen ondersteunen.
Software en samenwerking
We hebben drie ledstrips aangesloten op een Gigabyte X399 Aorus Gaming 7, plus een waterkoelingsset , een voeding van Thermaltake, een usb-toetsenbord, usbmuis en een ventilator van Corsair. Voor het aansturen hadden we vijf verschillende apps nodig. Voor de onboard-leds en ledstrips heb je Gigabyte RGB Fusion nodig. Dat is pas te installeren als je Gigabytes App Center geïnstalleerd hebt.
Je hebt de optie om de lichteffecten met een eigen app op je smartphone te bedienen, maar dat loopt dan wel via een clouddienst en dat kan een veiligheidsissue zijn. De apps van Thermaltake voor de waterkoeling (Riig) en voeding (DPS G) leken nog niet helemaal klaar te zijn. De software van Corsair maakte een betere indruk.
Accessoirefabrikant Razer heeft overigens ook een eigen RGB-lichtsysteem met de naam Razer Chroma. Dat systeem stuurt met de Synapse-software eigen gaming-apparaten aan zoals de Razer-laptop, toetsenborden, muizen, muismatten, externe gpu-behuizingen, speakersets, headsethouders en headsets. Er is sinds een tijdje zelfs een koppeling met Philips Hue-lampen mogelijk met behulp van een Hue-module in de Synapse-software. Daar heb je wel een Hue V2-Bridge voor nodig.
Asus Aura Sync is een voorbeeld van overkoepelende software die het samenspel tussen verschillende RGB-verlichte onderdelen van eigen en ondersteunde hardware van derden erg makkelijk maakt. Het door ons daarbij gebruikte testsysteem bestond uit een Asus-moederbord, een cpu-koeler van Cooler Master, geheugenmodules van G-Skill en een toetsenbord en muis van Asus zelf. In het overzicht van de Aura-software kun je de afzonderlijke hardware-onderdelen toevoegen aan een samenwerkingsverband (met een kettingpictogram) om ze allemaal hetzelfde verlichtingsschema te laten gebruiken.
Per onderdeel of regio (cpu-koeler, IO-shield, gpu, geheugenslot e.d.) is ook handmatig een kleur in te stellen. De kleur kan daarnaast variëren afhankelijk van de temperatuur, meedeinen op je muziek of de leds kunnen knipperen of wisselen van kleur bij een van de vele verlichtingseffecten. Dergelijke opties zie je ook terug in software van andere fabrikanten, bijvoorbeeld MSI.
Tijdens de test hoefden we alleen de Asus Armoury-software nog bij te werken om ook een nog erg nieuw toetsenbord van de fabrikant correct te laten werken met Aura Sync. Als je later nog besluit enkele ledstrips toe te voegen, zijn die ook aan te sturen via de software. Mits de hardware compatibel is met Aura Sync uiteraard, maar gelukkig is die lijst behoorlijk lang. Sommige monitoren van Asus hebben aan de achterkant ledverlichting zitten voor een subtiele 'ambilight'-achtige sfeerverlichting die terugkaatst via je muur.
Bonte boel
RGB-led-effecten zijn leuk, maar het is wel even goed opletten om er zeker van te zijn dat alles goed samenwerkt. Als er kabels omgeleid moeten worden, zorgt dat weer voor een minder fraai ogende kastinhoud, terwijl de bonte lampjes juist voor een mooier geheel moeten zorgen. Fabrikanten poetsen de software steeds verder op, maar je loopt nog wel kans op wat kinderziektes als je veel merken door elkaar gaat gebruiken.
Als je geen zin hebt in het instellen met Windows-software en je verlichtingsschema niet continu wilt veranderen, is het verstandig een moederbord te kopen dat zelf uitgebreide RGB-opties biedt bij de BIOS-instellingen. Maar knutselen met een losse controller of Arduino blijft natuurlijk ook leuk: er is keuze genoeg. Je kunt het zo bont maken als je zelf wilt. (avs)