Europese première van Onyx Cinema LED Screen
Europese première van het 'Onyx Cinema LED Screen'
In het Zwitserse Zürich kun je naar de bioscoop van de toekomst, waar de projector is ingewisseld voor een Samsung ledscherm. De vraag rijst of dat afbreuk doet aan de beleving.
Eigenlijk had ik wel wat meer tamtam verwacht rond de Europese première van een techniek die na 120 jaar weleens het einde zou kunnen betekenen van de bioscoopprojectie. In plaats daarvan sta ik op een dinsdagmiddag eind maart met een klein groepje mensen in de lobby van bioscoopcomplex 'Arena' in Zürich.
Slechts enkele elektronische advertenties wijzen op wat ons in zaal 5 te wachten staat: het Onyx Cinema LED Screen van Samsung, een scherm dat de bioscoopprojector volledig vervangt. Toen ik er van tevoren vrienden en collega's over vertelde, kreeg ik regelmatig het volgende te horen: 'Dan kan ik net zo goed voor de tv gaan zitten.' Die tv is in dit geval wel 10,3 meter breed en 5,4 meter hoog. Dat betekent een diagonaal van 11,63 meter – maar liefst 458 inch.
Eerste indrukken
Bij het binnengaan van zaal 5 zie ik weinig verschil met een gewone bioscoop. Bij nadere inspectie vallen alleen de extra stoelen op waar zich normaal gesproken de projectieruimte bevindt. Het scherm is een donkergrijs vlak en lijkt daarmee in eerste instantie op een normaal bioscoopscherm. In het zaallicht wordt pas bij nader inzien duidelijk dat het Cinema LED Screen uit 96 afzonderlijke vakken bestaat (door Samsung 'cabinets' genoemd, zie de afbeelding op de volgende pagina). Die vakken bestaan elk uit 24 modules en op elke module zitten 3840 RGB-leds van het type SMD.
In totaal betekent dit meer dan 26,5 miljoen diodes voor ruim 8,8 miljoen pixels. Anders gezegd: een 4K-resolutie met 4096 × 2160 pixels, zoals ook de moderne digitale projectoren leveren. De beeldverhoudingen voor de diverse bioscoopformaten worden eenvoudig gerealiseerd met behulp van zwarte balken, zoals bij een televisie. Alleen zijn die balken in dit geval daadwerkelijk zwart omdat de betreffende leds worden uitgeschakeld.
Het Cinema LED Screen is voor een bioscoop relatief klein. De Arena beschikt daarom tevens over een normaal scherm met een breedte van 24 meter. Samsung heeft echter meer formaten gepland. Het volgende scherm heeft een breedte van 5 meter en een resolutie van 2K, terwijl aan het eind van het jaar een 13,6 meter brede versie moet verschijnen, eveneens met een resolutie van 4K. Ook hogere resoluties zouden mogelijk moeten zijn. Bioscoopschermen in native 4K zijn momenteel echter sowieso nog een uitzondering.
Overigens is het Cinema LED Screen in Zürich ook het eerste in zijn soort waarop 3D-films kunnen worden gedraaid. De genodigden krijgen daarom, behalve een aantal 2D-trailers, ook de speelfilm Pacifc Rim: Uprising in 3D te zien. Daarvoor worden shutterbrillen uitgereikt. Volgens Samsung biedt een passieve techniek niet het gewenste resultaat.
Gemaakt voor de bios
Sommigen denken bij het Cinema LED Screen aan 'The Wall', een scherm dat door Samsung op de CES van dit jaar werd getoond. Dat bestaat inderdaad ook uit individuele modules, maar is gericht op de thuisen kantoormarkt en werkt met kleinere leds.
Op concerten en beurzen zijn ledschermen al langer in gebruik. Samsung beweert niet de basistechnologie daarvoor te hebben uitgevonden. Ook Sony presenteerde vorig jaar een prototype van een bioscoopscherm. Samsung is echter al een stapje verder omdat het Cinema LED Screen voldoet aan de specificaties van de Digital Cinema Initiatives en officieel door DCI is gecertificeerd. Zonder deze certificering zou het voor bioscoopexploitanten zinloos zijn om in dit scherm te investeren omdat voor de vertoning van met DRM beveiligde films de afspeelketen volledig gesloten dient te zijn.
Ten slotte is het voor de bioscoopexploitanten interessant dat Samsung een levensduur garandeert van ten minste elf jaar bij continubedrijf. Dat maakt zo'n scherm natuurlijk erg aantrekkelijk. Zeker als je bedenkt dat de 500 euro kostende xenonlampen in moderne projectoren regelmatig moeten worden vervangen, zoals Arena-directeur Edouard Stöckli stelt in het interview (zie pagina 61). Bij een onvoorziene uitval van led-modules heeft Samsung altijd vervangende cabinets op voorraad. De bioscoopexploitant kan die zelf omwisselen en hoeft daarvoor dus geen extern bedrijf in te huren.
Het juiste geluid
Er was nog wel een complicatie: bij projectie worden de voorste kanalen eenvou-
dig weergegeven via luidsprekers die zich achter een akoestisch transparant scherm bevinden. Het Cinema LED Screen is voor dat doel echter niet doorlaatbaar genoeg.
Samsung heeft daarom de hulp ingeroepen van dochterbedrijf Harman. Hun audiospecialisten plaatsten uiteindelijk een Satz-subwoofer onder het scherm, terwijl de luidsprekers voor de midden- en hoge tonen boven het scherm werden opgehangen. Om de kijker de indruk te geven dat het geluid ook hier uit het beeld komt, heeft men een aantal psychoakoestische trucjes uit de kast gehaald. Tevens zijn op de voorste surroundboxen extra luidsprekers gemonteerd die het geluid van de voorste kanalen naar het scherm sturen, zodat alleen de reflecties in de zaal terechtkomen. In plaats van het beeld wordt dus nu het geluid 'geprojecteerd'.
Helaas ondersteunt het Cinema LED Screen momenteel niet mijn favoriete 3Dgeluid in het Dolby-Atmos-formaat. Het zijn echter niet de plafondluidsprekers die het probleem zijn, zoals je wellicht mocht denken. Het punt is dat Atmos met individuele aansturing van de surroundboxen werkt, die bovendien aan weerszijden dicht bij het scherm zijn gemonteerd – nog vóór de voorste surroundboxen van het Harman-systeem.
Als een van die voorste surroundboxen in de Atmos-modus staat, kunnen de geluidsgolven interfereren met die van het in de richting het scherm geprojecteerde geluid. Samsung geeft aan dat hierdoor met een beetje pech dialogen over het beeldscherm kunnen gaan 'wandelen'. Men is echter al met Dolby in gesprek over een oplossing.
Showtime
Als het zaallicht dooft is de illusie perfect: ik zit gewoon in een bioscoop en er is geen sprake van een tv-gevoel. Het beeld is wel tot in de hoeken scherp en zonder vervorming. Van de bij projecties soms zichtbare hotspots is hier niets te merken.
Bij ledwanden tijdens evenementen zie je met je blote oog de afzonderlijke modules vaak zitten. Ook bij 'The Wall' zag ik steeds 'naden'. Bij een bioscoopscherm is zoiets natuurlijk taboe. Maar hoezeer ik ook mijn best doe, het lukt me niet om bij het Cinema LED Screen individuele modules of cabinets te herkennen. Met de informatie over de geluidsprojectie in mijn achterhoofd let ik er bovendien voortdurend op of zich geen geluidsbronnen op de verkeerde plek bevinden. Maar het systeem houdt stand. Het geluid is inderdaad beter dan in veel andere bioscopen.
In de 3D-modus is het beeld ook goed, en van de gevreesde ghosting is geen sprake. Sterker nog: het stereoscopische beeld is ondanks de shutterbril zo helder dat tijdens het kijken absoluut geen vermoeidheid optreedt. Dat ken ik eigenlijk alleen van Dolby Cinema. Daar worden dan ook gelijktijdig twee laserprojectoren ingezet die een volledig vrije lichtweg hebben zonder filters of iets dergelijks.
Het ledscherm draait tijdens het afspelen nog niet eens op vol vermogen. In dat geval zou de piekhelderheid volgens Samsung maximaal 500 candela per vierkante meter bedragen (cd/m2, ook wel nits genoemd). Dat staat gelijk aan 146 fL (footlambert). Dat is tien keer zoveel als bij 2Dbioscoopprojectoren gebruikelijk is (bijna 48 cd/m2 of 14 fL) en nog steeds bijna vijf keer zoveel als de 2D-waarde van Dolby Cinema (106 cd/m2 of 31 fL). Volgens de fabrikant is ongeveer 230 cd/m2 voldoende voor 2D-films. Voor 3D wordt 300 cd/m2 aangehouden. Het energieverbruik van het scherm zou in dat geval ongeveer 4000 watt bedragen, wat ongeveer overeenkomt met dat van een bioscoopprojector. Daarbij blijft ook de warmteontwikkeling binnen de perken. Als je op de eerste rij zit, kom je na de voorstelling dan ook niet met een rood hoofd de bioscoop uit. Of het moet van de film zijn. Over het thema elektrosmog valt natuurlijk nog wel het een en ander te zeggen.
De overcapaciteit van het scherm kan worden gebruikt in gevallen waarbij de zaal niet volledig verduisterd is. Samsung denkt daarbij onder andere aan e-gaming en speelt daarom via de HDMI-aansluiting van het systeem scènes af uit de videogame 'NFL Madden 18'. De door de console geleverde beelden zijn enorm, maar zien er niet uit als 4K-native. Zo is in de teksten lichte pixellatie te zien. Dat is gelukkig niet het geval bij Pacifc Rim Uprising. Bewegende tekst loopt zonder schokken of artefacten over het scherm.
Contrast
Ook de maximum haalbare contrastverhouding van het led-scherm ligt ver boven die van de gemiddelde bioscoopprojector. Met xenonlampen bedraagt deze ongeveer 2000:1. Met de laser kom je meestal uit bij waarden tussen de 4000:1 en 8000:1. Volgens Samsung overtreft het scherm echter zelfs de voor Dolby Cinema aangegeven contrastverhouding van meer dan 1.000.000:1.
Bij Samsungs uitspraken over het verhoogd contrastbereik (High Dynamic Range of HDR) heb ik echter toch mijn bedenkingen. Dolby wees er tijdens de presentatie van Dolby Cinema tenslotte op dat voor de optimale beleving van Dolby Cinema een speciale 'Dolby Vision'-versie van een film moet worden gemaakt. Samsung gebruikt naar eigen zeggen gewone digitale bioscoopversies. Die zijn dan echter ook op de waarden van gewone bioscoopprojectoren afgestemd – dus zonder Dolby Vision.
Dat klopt wel met de indruk die ik heb. Het Cinema LED Screen van Samsung levert een beeld dat duidelijk beter is dan gewone bioscoopprojecties: zwart is echt zwart en helder is echt helder. De getoonde versie van Pacifc Rim weet echter niet het onderste uit de kan te halen. Of dit scherm als end-to-end-oplossing in een directe vergelijking met Dolby Cinema inderdaad als winnaar uit de bus komt kan
op grond van alleen deze vertoning dan ook niet worden vastgesteld.
Ik heb Edouard Stöckli, de exploitant van bioscoopcomplex Arena in Zürich, gevraagd naar de kwaliteitsverschillen tussen het Cinema LED Screen en Dolby Cinema. Tijdens het interview (hierboven op deze pagina) verraste Stöckli me met de pragmatische verklaring dat het hem er eigenlijk alleen om gaat om van de gehate projectietechnologie af te kunnen zijn. De beeldkwaliteit en de mogelijkheden die het scherm bieden zijn voor hem bijzaak.
Vooruitzichten
Hoeveel andere bioscoopexploitanten zullen volgen en hun projectoren gaan inwisselen voor een Cinema LED Screen hangt uiteraard van de prijs af. Op dat punt blijft Samsung zich ook na meerdere verzoeken om informatie in stilzwijgen hullen.
Edouard Stöckli wil alleen kwijt dat hij in plaats van dit scherm 'ook een Ferrari had kunnen kopen'. Hoogstwaarschijnlijk heeft hij echter meer dan één van die bolides moeten laten schieten. Na het interview heb ik tussen neus en lippen door van twee verschillende bronnen gehoord dat het Cinema LED Screen ongeveer 700.000 euro moet kosten.
Volgens Samsung zijn inmiddels meerdere bioscoopexploitanten over de streep. Samsung heeft duidelijk ambitieuze doelstellingen op dit gebied en wil in 2020 dan ook tien procent van alle bioscoopzalen wereldwijd van dergelijke schermen hebben voorzien. Of je bij een bioscoopbezoek dan, net zoals in Zürich, dezelfde prijs voor een kaartje zult blijven betalen, zal nog moeten blijken. (mdt)