Netwerkmonitoring voor schijven
Waarschuwingen voor schijfuitval in kleine netwerken
Lokaal draaiende diagnosesoftware spoort mogelijke schijfdefecten in je pc's op. Met een beetje knutselen kun je dat ook voor computers van familieleden en NAS-schijven doen.
Smart-tools waarschuwen je voor het mogelijk uitvallen van schijven in je pc. Maar het zou natuurlijk prettig zijn als dat ook voor andere schijven in je lokale netwerk zou kunnen. Voor grote bedrijven bestaat er wel beheer- en monitoringsoftware als Nagios en Zabbix, maar die hebben een eigen server nodig en kosten aardig wat inwerktijd. Voor kleine netwerken zijn die overkill. Met een beetje werk kan het echter ook met de programma's Hard Disk Sentinel en de Smartmontools.
Een waarschuwing vooraf: het monitoren van een schijf beschermt niet tegen uitval! Geleidelijke slijtage is nog wel te diagnosticeren door de SMARTwaarden te controleren, maar dat helpt je niet tegen een daadwerkelijke uitval. Een back-up van alle data blijft dan ook sowieso nodig.
Voor dit artikel hebben we eens goed naar zowel de monitorprogramma's Hard Disk Sentinel en Smartmontools gekeken. Beide leveren voor de administrator van een thuisnetwerk informatie over de gezondheidstoestand van harde schijven en ssd's in een NAS of een andere pc in een netwerk – maar wel op een verschillende manier.
Smartmontools
De Smartmontools zijn een verzameling programma's die oorspronkelijk uit de Linux-wereld stammen. Ze zijn er ook voor BSD, macOS, Solaris en Windows (alle downloads staan bij de link onderaan dit artikel). Het bedienen van het command- line-programma is overal hetzelfde: cryptisch. Het programma is niet gemaakt voor netwerken, status- en foutmeldingen kun je je via e-mail laten toesturen. Ook de vele parameters waar je de tools mee kunt aansturen zijn in eerste instantie afschrikwekkend. Maar hulp is onderweg.
De Fransoos Orsiris de Jong heeft een programmapakket gemaakt met de naam Smartmontools-Win dat niet alleen een grafische interface heeft, maar ook nog een eenvoudig te configureren mailer voor Windows. Op dit moment werkt het pakket met versie 6.6.1 van de Smartmontools.
Het set-upprogramma pakt de Smartmontools uit, stelt de Windows-service voor de achtergrondservice smartd in en start de beide configuratieprogramma's voor de Smartmontools en voor het versturen van de e-mail. Het is ietwat ongebruikelijk dat de
configuratie halverwege tijdens de installatie gebeurt. Scrol bij het selecteren van de onderdelen eens helemaal naar beneden: daar is bijvoorbeeld een maandelijkse testmail te configureren of kun je het versturen van statistieken instellen.
Na een klik op 'Next' start het configureren van de Smartmontools. Bij de schijfherkenning kun je vertrouwen op het automatisme, maar de tijdgestuurde taken moet je even nalopen, want de pc's moeten op dat tijdstip wel aanstaan natuurlijk. Na drie keer klikken op 'Save changes', 'Reload smartd service' en 'Exit' kom je bij de configuratie van de mailer.
Bij het configureren van de mailer moet je er rekening mee houden dat sommige mailproviders geen e-mails accepteren van clients met een dynamisch ip-adres. Omdat het wachtwoord voor het mailaccount ook op de schijf wordt opgeslagen, is het aan te raden een apart mailaccount voor de schijfbewaking aan te maken bij bijvoorbeeld Gmail. Dan kun je smtp.googlemail.com als SMTP-server gebruiken en 465 als SMTPpoort. Selecteer bij 'Security' de optie 'ssl'. Klik vervolgens op 'Save & Trigger test alert' om jezelf een testmail te sturen. Bij Gmail moet je dan een nieuwe mail in je postvak krijgen. De tool verstuurt de logbestanden standaard gecomprimeerd met gzip. Als je leesbare tekst wilt ontvangen, dan moet je het vinkje verwijderen bij 'Compress logs before sending'. Als alles werkt, klik je op 'Save & Exit'.
Daarmee is het configureren klaar. De Windows-service smartd draait op de achtergrond en als er iets mis dreigt te gaan krijg je daar een e-mail van. Als er een nieuwe schijf in een client wordt ingebouwd, moet je in de map Smartmontools-Win het bestand update-smart-drivedb.exe starten om de informatie over harde schijven en ssd's te updaten.
Hard Disk Sentinel
Windows-, Mac- en Linux-pc's en schijven in een x86-NAS zijn met de Smartmontools te monitoren, maar de schijven in een eenvoudige ARM-NAS niet. Die apparaten testen de SMART-waarden van hun schijven ook zelf, maar om die te controleren moet je meestal de webinterface van de NAS openen.
Dat gaat met Hard Disk Sentinel voor Windows een stuk comfortabeler. Voor het bewaken van een NAS heb je voor de lange termijn wel minstens de standaardversie nodig. Die kost 22 euro als download. Hij werkt samen met de gratis clients voor Linux, de Raspberry Pi en NAS-systemen op basis van ARM. De lijst van ondersteunde NAS-apparaten loopt van WD My Book Live tot een paar D-Link-systemen tot aan apparaten van Seagate, Synology en Zyxel. Voor het installeren op een NAS is wel roottoegang via een SSH-shell nodig, maar die is bij veel NAS-apparaten via de webinterface meestal makkelijk vrij te geven.
Zonder wat gedoe gaat het echter niet: de output van de Linux-tools moet op een Samba-share van de NAS opgeslagen worden. De Windows-versie van het programma leest de bestanden daar vandaan in en laat ze in een normaal programmavenster zien. Daarnaast laat Hard Disk Sentinel voor elke NAS-schijf een pictogram zien op de Taakbalk van Windows. Op die manier kun je in één oogopslag zien of een bepaalde schijf wat aandacht verdient.
We hebben dat onder meer met NASsystemen van Synology en een WD-NAS uit de My-Book-serie uitgeprobeerd. Als je de handleiding volgt op de webserver van de makers van Hard Disk Sentinel voor die laatste, gaat het niet lukken: de editor voor het bewerken van de crontab gebruikt andere commando's als daar zijn aangegeven. De WD-NAS is namelijk uitsluitend met vicommando's te bedienen. Maak voor het bewerken van crontab voor alle zekerheid eerst een back-up van het systeembestand aan met cp /etc/crontab /etc/crontab.bak. In noodgevallen is het programma te beeindigen met <Esc>:w! zonder het bestand op te slaan. Je kunt het opslaan en afsluiten met <ESC>:wq.
Hard Disk Sentinel kan ook de output van de Smartmontools inlezen. Daardoor zijn ook Windows- en Linux-pc's in een netwerk te monitoren. Daar hoef je geen mailserver voor te configureren, maar alleen de output van de Smartmontools te bewaren op een in het netwerk beschikbare share. Bij Windows kun je daar het eenvoudigst de originele distributie voor gebruiken en een batchbestand aanmaken om de Smartmontools te starten:
<programmapad>\smartctl -r ataioctl,2 -d sat -a /dev/sda > <share>/smartsda.txt
Voor andere schijven kopieer je die regel en vervang je sda door sdb et cetera. Dat batchbestand laat je via het taakbeheer dan dagelijks een keer draaien – op een tijdstip waarvan je zeker bent dat de computer ook aan staat. De uitvoerfolder moet beschikbaar zijn in het netwerk, zodat je het bestand op de pc met Hard Disk Sentinel kunt benaderen. (nkr)