AMD Ryzen 2000 getest
AMD Ryzen 2000 met hogere kloksnelheid en kleine verbeteringen
Na de dreun die AMD met de Ryzen op de processormarkt uitdeelde, zijn er nu een jaar later nieuwe versies van de acht- en zescore-cpu's verschenen. Met enkele optimaliseringen en hogere kloksnelheden moeten ze Intels Core i7-8000 en Core i5-8000 series in toom houden.
AMD heeft zich dankzij de Ryzen in 2017 terug op de pc-markt gekatapulteerd. De krachtige octocores overtreffen Intels vergelijkbaar dure Core i-versies bij programma's die veel kernen gebruiken. En bij singlethreadapplicaties zijn de Ryzens zo marginaal langzamer dat je er in het alledaagse leven niets van merkt. De nieuwe Ryzen 2000-generatie met de bijgewerkte 'Zen+'-techniek moet het succes nu prolongeren.
AMD heeft vier nieuwe Ryzen-cpu's gepresenteerd, twee met acht cores en twee met zes. Er waren al nieuwe processors met vier kernen verschenen, de Ryzen 5 2400G en Ryzen 3 2200G. Die hebben in tegenstelling tot de nieuwe cpu's een ingebouwde grafische processor. Deze Ryzencpu's moet je op een AM4-moederbord plaatsen met een A320, B350 of X370 chipset van AMD. De chipsets zullen binnenkort aangevuld worden met de X470, die maar beperkte vernieuwingen belooft, waaronder Store-MI, een soort ssd cachingsoftware.
De nieuwe Ryzens draaien ook op bestaande moederborden en oudere Ryzens ook op de nieuwe. Dat zal voor de meeste mensen misschien niet zo interessant zijn, maar is sympathieker dan Intels productpolitiek: de actuele Core i-8000-cpu's werken namelijk niet met oudere LGA1151moederborden. AMD biedt zowaar een processor-leensysteem (Boot kit). Als je een moederbord hebt waarvan de BIOS-versie de nieuwe Ryzen 2000-cpu's nog niet ondersteunt en dus niet kan opstarten, dan kun je een leenprocessor aanvragen waarmee je het BIOS kunt updaten zodat het geschikt is voor je Ryzen 2000-cpu.
Er moet overigens ook een nieuwe Ryzen Threadripper voor TR4-moederborden verschijnen, maar pas in de tweede helft van dit jaar. AMD werkt in de tussentijd nog de veelgebruikte AM4-versies bij.
12 nanometertechniek
De nieuwe Ryzen 2000-chips hebben de codenaam Pinnacle Ridge. Net als de voorganger Summit Ridge laat AMD de chips vervaardigen door Globalfoundries in de VS. In plaats van de 14-nanometertechniek worden de Pinnacle Ridge-chips in een 12nm-proces vervaardigd. De 12nmtransistors schakelen iets sneller. Bovendien rekenen de Ryzens met name door de Turbo op een hogere kloksnelheid.
AMD heeft ook enkele kleinere optimalisaties in de Zen-microarchitectuur aangebracht en spreekt nu over 'Zen+'. Vooral de latentie tijdens het benaderen van gegevens is verlaagd, zowel bij de L1-, L2- en L3-caches als bij de geheugencontroller. Het effect op de rekenkracht per kloktik zit volgens AMD maar op drie procent. In combinatie met de hogere kloksnelheid is het uiteindelijke resultaat echter hoger.
Vergeleken met de Ryzen 7 1800X is de kloksnelheid van de nieuwe Ryzen 7 2700X op papier maar drie procent hoger in de basissnelheid (van 3,6 naar 3,7 GHz) of acht procent als de turbo is geactiveerd (van 4,0 naar 4,3 GHz). De verbeterde automatische turbotechniek 'Precision Boost 2' zorgt er bij voldoende koeling voor dat de nieuwe Ryzen vaker op een hogere turbokloksnelheid draait, met name als er meer dan twee cores worden belast. Zelfs als alle cores volledig zijn belast, zou de processor 4 GHz moeten halen, acht procent meer dan bij de voorganger (3,7 GHz). Om te zorgen dat de turbo zo vaak mogelijk wordt geactiveerd, wordt de Ryzen 7 2700X met de verbeterde Wraith Prism-koeler geleverd. Hij is herkenbaar aan de ventilator met transparante, felgekleurde bladen. De eerdere koeler heette Wraith Spire.
Ten slotte is ook de maximale kloksnelheid van het geheugen gestegen. In plaats van de maximale DDR4 2666 ondersteunt de Ryzen 2 nu ook DDR4 2933. Dit werkt alleen als er één single-rank DIMM per geheugenkanaal wordt gebruikt. Dat betekent dat je maximaal 16 GB aan werkgeheugen in het systeem kunt plaatsen. Als je het system met 64 GB wilt voorzien, dan is hooguit 933 MHz mogelijk (DDR 1866). Met twee dual-rank DIMM's van in totaal 32 GB is wel weer DDR4 2666 mogelijk. Alle hogere geheugenfrequenties worden als overklokken beschouwd, waarmee het risico op gegevensfouten stijgt.
DDR4 2933-werkgeheugen is sowieso alleen verkrijgbaar als overklok-DIMM's. Volledig JEDEC-compatibele DDR4-geheugenmodules die niet zijn overgeklokt en geen metalen behuizing hebben, zul je op dit moment hooguit als DDR4 2666-modules tegenkomen. Wij hebben gemeten met 2 × 8 GB DDR4 2666-werkgeheugen. Bij een test met DDR4 2933 geheugen steeg het idle energieverbruik met 5 watt. Er zijn maar weinig programma's die voordeel hebben van het snellere RAM en als dat al zo is, dan gaat het hooguit over enkele procenten. Of dit tegen de extra kosten en risico's opweegt, moet iedereen voor zich beslissen.
Rekenkracht
De nieuwe snufjes van de Ryzen 7 2700X vertalen zich in bijna 10 procent hogere singlethreadprestaties in Cinebench R15 en meer dan 11 procent bij multithreading. Bij steekproeven met andere benchmarks kwamen er geen andere noemenswaardig hogere prestaties aan het licht.
Vergeleken met zijn voorganger, de 1800X, weet de Ryzen 7 2700X de achterstand tot de Core i7-8700K bij singlethreadberekeningen te verkleinen van 19 naar 11 procent – bij dagelijks gebruik merk je niets van dit verschil. Belangrijker is de voorsprong bij multithreading, die van 16 naar 28 procent springt. Toen de Ryzen in 2017 op de markt verscheen, reageerden gamers in eerste instantie enigszins beteuterd. Het topmodel van AMD kon de Core i7 van Intel niet overtroeven. Een tijdje later kon er toch enig enthousiasme worden bespeurd. Er zijn maar weinig games die meer dan vier cores ondersteunen, maar het is met name de grafische kaart en niet de processor die de refreshrate bepaalt. Als je wilt gamen op resoluties boven Full HD, dan maakt het praktisch niets uit of er een Core i of een Ryzen in het systeem zit. Daar brengt de Ryzen 2000 ook geen fundamentele verandering in, zoals AMD zelf in de Reviewer's guide uitlegt. De achterstand op de Core i7-8700K krimpt zelfs in Full HD naar waarden die bijna altijd onder 10 procent zitten. En bij games die meerdere kernen ondersteunen, is het Ryzen-systeem zelfs een tikje sneller.
Omdat er maar weinig games zijn die meer dan vier tot zes kernen c.q. threads ondersteunen (zie ook het voorgaande artikel), heb je voor gamen dan ook geen octacoreprocessor nodig. Een cpu met zes cores is al meer dan genoeg en het geld dat je daarmee bespaart kun je in een betere grafische kaart investeren. Hierdoor was met name de AMD Ryzen 5 1600 een geliefd model. Dankzij de onbegrensde multiplicator kan hij gemakkelijk worden overgeklokt, waardoor hij qua prestaties in de buurt van de duurdere 1600X komt. De nieuwe Ryzen 5 2600 zou nog wel eens een waardige opvolger hiervan kunnen blijken, alleen kost hij op dit moment nog zo'n 35 euro meer. Het lukte ons niet voor de deadline van dit artikel om de Ryzen 5 2600 op de redactie te krijgen. We hadden alleen de Ryzen 5 2600X en Ryzen 7 2700X tot onze beschikking.
Onder volle belasting waren de Ryzen 2000-processors die we getest hebben niet zuiniger dan hun respectievelijke voorgangers, de automatische turbo maakt eventuele bezuinigingen weer ongedaan. De meetwaarden kun je sowieso niet eenop-een vergelijken omdat we de nieuwe cpu's getest hebben met een high-end moederbord met een X470-chipset. De kans is groot dat er net als bij de eerste generatie Ryzens nog optimalisaties voor het BIOS zullen verschijnen die ervoor zorgen dat het systeem zuiniger zal draaien.
Als het systeem idle draait, verbruikt het 25 tot 35 watt, onder andere omdat er een aparte grafische kaart nodig is. Een Core i-8000 in combinatie met een zuinig moederbord verbruikt minder dan 20 watt dankzij de ingebouwde gpu. Maar dat lukt bij een AMD Ryzen 5 2400G ook, waar ook een gpu ingebouwd zit. AMD heeft het bij zijn combichips over accelerated processing unit (apu).
Conclusie
De Ryzen 2000-chips leggen de lat weer iets hoger – niet meer dan dat, maar ook niet minder. Grote verbeteringen mogen we pas verwachten met de grondig geüpdatete Zen 2-microarchitectuur, die vanaf 2019 in een 7nm-productieproces moet verschijnen.
Aan de huidige concurrentieverhoudingen met de Core i-8000 verandert weinig. Als je veel met multithreadingsoftware werkt, ben je nog steeds beter uit met een Ryzen. Bij singlethreadapplicaties kan de Ryzen weliswaar de Core i-cpu's niet overtroeven, maar weet wel de achterstand weer iets kleiner te maken. Die is overigens al zo klein dat je er in de praktijk bijna niets van merkt. De grote uitzondering zijn de zeldzame programma's die AVX-code of Intels Quick Sync videotranscoder ondersteunen. Bij games heeft de Core i-8000 wel een lichte voorsprong, maar daar is de grafische kaart uiteindelijk van groter belang.
Het aanbod aan moederborden is intussen in beide kampen prima. Een moederbord met een B350 (AMD) of B360 (Intel) ondersteunt alle belangrijke functies, voor vergelijkbare prijzen vanaf 65 euro. De voordelen van de X470-chipset zijn gering. Het Ryzen-platform wordt in elk geval nog iets aantrekkelijker. Uiteindelijk zal de prijs doorslaggevend zijn, maar hierbij moet je ook alle aspecten in acht nemen. AMD levert zijn boxed-cpu's met bruikbare koelers, terwijl die van Intel alleen maar bij de zwakkere cpu's toereikend zijn. Anderzijds zijn alle LGA1151 Intel-cpu's voorzien van een grafische kern, wat betekent dat gebruikers die geen interesse in games hebben, geen aparte grafische kaart hoeven te kopen. Bovendien is het resulterende systeem daardoor ook zuiniger. Een grafische kern vind je bij AMD alleen bij hun apu's, oftewel de quadcore Ryzen 5 2400G en Ryzen 3 2200G. Voor overklokkers met een krap budget zijn de Ryzen-cpu's interessanter, omdat AMD de multiplicators niet begrenst en omdat je geen duur 'Z'moederbord nodig hebt.
Op snellere en betaalbare quadcores van AMD hoef je niet te wachten, die zijn er namelijk al in de vorm van de Ryzen 5 2400G en 2200G. Deze apu's met ingebouwde graphics zijn nu al goedkoper dan pure cpu's zoals de Ryzen 3 1300X. Dit zou kunnen duiden op een prijzenoorlog tussen desktopprocessors. En nu maar hopen dat de prijzen van DRAM en ssd's flink omlaag gaan. (ddu)