AM4-moederborden met X470-chipset
AM4-moederborden met X470-chipset
In het voorjaar introduceerde AMD de tweede generatie Ryzen-processors, plus de nieuwe high-end X470-chipset. Deze moet een tikje zuiniger zijn dan de X370, nieuwe overklokfuncties bieden plus de ssd caching-software StoreMI.
Voor deze test hebben we vier X470moederborden met AM4-socket voor Ryzen 1000 en 2000 onder handen genomen. Hun uitrusting is luxer dan standaard, met onder meer wifi, bluetooth en meerdere PEG-slots.
De doelgroep van deze luxe borden is bijvoorbeeld gamers, overklokkers en creatievelingen die veel cpu-performance, veel SATA 6G-poorten en USB 3.1 Gen 2 willen en er nog een losse grafische kaart in kwijt willen.
Daarom heeft slechts één van de geteste moederborden een monitoruitgang. Het gebruik van de Raven Ridge Ryzen 2000G met geïntegreerde gpu heeft dus geen zin. Die combiprocessor biedt ook maar acht PCI 3.0-lanes voor grafische kaarten. De vier geteste high-end moederborden zijn de Asrock X470 Taichi, Asus ROG Crosshair VII Hero (Wi-Fi), Gigabyte X470 Aorus Gaming 7 WiFi en MSI X470 Gaming M7 AC.
Ze hebben allemaal drie PEG-slots voor grafische kaarten, vier geheugenbanken voor maximaal 64 GB DDR4-geheugen en twee M.2-slots voor snelle NVMe-ssd's. De prijzen liggen tussen de 230 en 300 euro.
Nieuwe chipset
De X470-chipset gebruikt dezelfde silicium-die als zijn voorganger (X370) en andere chipsets van de Promontory-serie. Bij de oppoetssessie heeft AMD extra energiebesparende functies aangezet.
Die zaten echter al in de chip en zorgen ervoor dat het energieverbruik met zo'n twee watt afneemt. Het aantal interfaces is daarbioj identiek aan het aantal bij de X370.
De X470 biedt maximaal acht SATA 6Gpoorten, acht PCIe-2.0-lanes voor uitbreidingsslots en extra chips. Usb-apparaten kunnen worden aangesloten via 2 × USB 3.1 Gen 2 (10 Gbit/s, SuperSpeedPlus), 6 × USB 3.0 en 6 × USB 2.0. De cpu en X470 communiceren met elkaar via vier PCIe 3.0-lanes. Alle Ryzen-processors hebben daarnaast ook chipsetfuncties zoals USB 3.0. Welke interfaces van de chipset en Ryzen-SoC (System-on-Chip) daadwerkelijk op het moederbord aanwezig zijn, wordt bepaald door de moederbordfabrikant.
Bij de overklokfuncties heeft AMD nog wat meer dingen op de schop genomen. Alle X470-moederborden laten nu extra handige informatie zien die het overklokken makkelijker moet maken. Daarbij horen de Package Power Tracking (PPT), Thermal Design Current (TDC) en Electrical Design Current (EDC).
PPT geeft in procenten aan hoe zwaar de processor de maximaal beschikbare elektrische performance van de verschillende spanningsrails van het moederbord benut.
TDC geeft een procentuele waarde van de maximale spanning die de omvormers bij hun huidige temperatuur in het gunstigste geval kunnen aanleveren.
EDC is de hoogste spanningswaarde voor als er korte tijd een piekperformance nodig is. Die waarden zijn onder andere uit te lezen met de overkloktool Ryzen Master 1.3 van AMD (zie de link aan het eind van dit artikel).
In de toekomst moet daarmee ook de functie Precision Boost Overdrive te activeren zijn. Die klokt de processor dan automatisch over: als er VRM-capaciteit
beschikbaar is (Voltage Regulator Module) wordt de Vcore-limiter wat minder strikt ingesteld.
Geheugenspecialiteiten
Voor de test hebben we de snelste AM4cpu (Ryzen 7 2700X) in de moederborden geprikt. Deze heeft een kloksnelheid tot 4,35 GHz en kan vergeleken met de andere cpu's uit de Ryzen-serie105 watt aan hitte produceren. Hij belast daardoor de spanningsomvormers op je moederbord meer.
De Ryzen 7 2700X heeft geen ingebouwde gpu, dus we gebruikten een zuinige Nvidia GeForce GT 1030 om beeld te krijgen. De meeste tests hebben we uitgevoerd met twee DDR4-2666-modules van 8 GB per stuk.
AMD heeft voor de geheugencontroller van de Ryzen 2000-cpu's tot twee singlerank-modules voor DDR4-2933 vrijgegeven, als het moederbord tenminste zes pcb-lagen heeft.
Dat is bij X470-moederborden in deze prijsklasse al aardig standaard. Moederborden met vier pcb-lagen (waar maximaal DDR4-2666 haalbaar is) kosten minder dan 100 euro en hebben goedkopere chipsets als de A320 en B350.
Toch hebben we daarbij DDR42666-geheugen gebruikt, omdat er op dit moment geen DDR4-2933-geheugenmodules te koop zijn die deze snelheid volgens de JEDEC-norm kunnen halen. Er zijn alleen overklokmodules met XMP-profiel.
Dat soort geheugenrepen hebben we ook in elk van de vier moederborden uitgeprobeerd. In de BIOS-set-up van de Asrock konden we de snelheid van de twee DDR4-3400-modules van G-Skill maximaal op DDR4-3333 instellen. Er was geen XMPoptie voor DDR4-3400 beschikbaar. Bij de andere moederborden draaiden ze op 1700 MHz (DDR4 3400) stabiel met nette latenties van CL16-16-30.
De testexemplaren moesten ook bewijzen dat ze stabiel kunnen draaien met de maximale hoeveelheid geheugen van 64 GB. AMD staat met vier dualrank-modules slechts DDR4-1866 toe.
In de praktijk draaide het werkgeheugen bij alle X470-moederborden in deze set-up stabiel op DDR4-2133. Dat kan bij andere moederborden en modules echter weer heel anders zijn.
Snelle M.2-ssd's
De basisuitrusting van de geteste highend moederborden verschilt alleen op in enkele details. Zo hebben ze allemaal een klein display met zeven segmenten om bij problemen met het booten een foutcode te tonen. Daardoor kun je gerichter troubleshooten. Bij de analoge audioweergave zijn de vier fabrikanten voor de Realtek ALC1220-chip gegaan met printcircuits met hoogwaardige componenten.
De signaal-ruisverhouding ligt bij de geteste moederborden dan ook boven de 115 dB. Grafische kaarten kun je in één van de drie beschikbare slots steken.
De twee bovenste hebben een directe lijn met de cpu. Als beide slots bezet zijn, krijgen ze elk acht PCIe-3.0-lanes tot hun beschikking. Het derde PEG-slot is niet verbonden met de cpu, maar met de chipset en heeft slechts vier PCIe 2.0-lanes tot zijn beschikking. Dat beperkt de performance van een krachtige grafische kaart.
De moederborden hebben elk drie M.2-slots voor compacte kaartjes. Eentje daarvan zit erg lastig bereikbaar onder de I/O-shield-cover en is bij elk moederbord al bezet door een M.2 2230-wifimodule.
De twee slots voor M.2-ssd's zijn beter bereikbaar. Het slot het dichtst bij de cpu (direct verbonden met de cpu) is de beste plek voor een snelle NVMe-ssd met PCIe 3.0 x4-interface.
Aangezien Ryzen-processors ook een SATA-controller hebben, werken in dit slot ook betaalbaardere M.2-ssd's met SATAinterface.
Het tweede M.2-slot voor ssd's is alleen bij de Asus ROG Crosshair VII Hero (Wi-Fi) niet direct aan de X470-chipset gekoppeld. Dat slot biedt wel vier lanes, maar dan met PCI Express 2.0-snelheid. Dat beperkt de doorvoersnelheid tot 1,6 GB/s in plaats van de maximaal 3,5 GB/s voor het eerste M.2-slot met PCIe-3.0-x4-lanes en remt snelle NVMe-ssd's daardoor af.
Asus omzeilt dat probleem door de 16 PCIe-3.0-lanes van de grafische kaart af te tappen. Als er een ssd in het tweede M.2slot zit, krijgt het eerste PEG-slot daardoor slechts acht PCIe-3.0-lanes tot zijn beschikking, en het tweede PEG-slot slechts vier.
Bij lange datawegschrijfsessies worden NVMe-ssd's goed warm en schroeven ze na een tijdje hun snelheid terug.
Om dat te voorkomen, hebben de moederbordfabrikanten M.2-koellichamen aangebracht. We hebben die koeling met behulp van een Samsung 960 Pro-ssd getest. Bij de moederborden van Asrock, Asus en MSI doet de koeling zijn werk keurig.
De ssd wordt bij deze drie tussen de 54 en 59 graden warm. Bij het moederbord van Gigabyte warmde de ssd op
tot 70 graden en wordt na een minuut of drie continue schrijfbelasting de snelheid teruggeschroeft. In de praktijk merk je daar echter vrij weinig van.
Linux
Naast tests met Windows 10 hebben we de moederborden ook getest met Ubuntu 18.04. De interfaces zoals USB 3.1 waren daarbij net zo snel. Het idle-verbruik was op 1 watt na identiek aan dat onder Windows 10. Met het commando powertop --auto-tune kregen we bij alle moederborden nog twee extra watt besparing voor elkaar, zodat ze met Ubuntu 18.04 nog minder energie nodig hadden dan onder Windows. Voor het bluetooth van de Asus en voor de wifi bij het moederbord van Gigabyte zijn de drivers pas vanaf kernel 4.17 te vinden. De X470 Aorus Gaming 7 WiFi had er geen zin in om in de suspend-to-ram-modus te gaan.
Conclusie
Als je een krachtige Ryzen-pc met een grafische kaart in elkaar wilt zetten en qua uitrusting geen compromissen wilt, is elk van de vier geteste X470-moederborden gewoon een goede keus. Er waren weinig opvallende zaken. De verschillen zitten meer in de kleine dingen, zoals de bootduur, de vele extra chips en de rijkelijk gevulde BIOS-interfaces met honderden opties.
De nieuwe X470-chipset van AMD biedt slechts kleine verbeteringen vergeleken met zijn voorvanger de X370. StoreMI (zie het kader op de tweede pagina van dit artikel) hoort daar zeker niet bij. Het biedt geen meerwaarde gezien de huidige ssdprijzen en de potentiële problemen die het oplevert. Dat valt onder de categorie: lekker links laten liggen. (avs)