Bouwvoorstel voor een allround-pc
De moderne hardware van onze Ryzen-allrounder heeft genoeg in huis om de komende jaren mee vooruit te kunnen. Stop er een krachtige grafische kaart in, en je hebt een prima gaming-pc in huis.
Bij deze Ryzen-pc hadden we ons als doel gesteld om het pc-voorstel zo flexibel mogelijk te maken, zodat hij aan de wensen van veel gebruikers zal voldoen. Hij is efficiënt en stil, ook als hij stevig aan de bak moet. Voor de basisvariant hebben we gekozen voor een zescore Ryzen 5 3600, en dankzij de gedaalde prijzen van hardware konden we hem voorzien van 16 GB DDR4 3200 RAM en een NVMe-ssd van 1 terabyte. Dat is genoeg voor zware taken als het bewerken van raw-foto’s en video’s. De grafische kaart die we uitgezocht hebben wordt passief gekoeld. Die is krachtig genoeg om er twee schermen met hoge resolutie op aan te sluiten via DisplayPort 1.4 en HDMI 2.0.
We hebben nog twee andere optionele grafische kaarten getest waarmee je de Ryzen-allrounder kunt omtoveren tot gaming-pc met full-hd- (1920 × 1080) of WQHD-resolutie (2560 × 1440). Je kunt ook een krachtigere processor in de pc inbouwen, zoals de 65W Ryzen 7 3700X-cpu met acht kernen. Daar profiteren toepassingen van die het rekenen met veel threads ondersteunen, zoals compilers en virtuele machines. Bovendien is er voldoende ruimte in de behuizing om nog extra drives en uitbreidingskaarten in te bouwen.
GOEDKOOP GEHEUGEN
Bij de selectie van de componenten zijn we niet vanaf nul begonnen. We hebben geput uit de ervaringen van de laatste jaren en gekeken naar geteste nieuwe producten van de afgelopen maanden. De basiskeuze tussen Intel of AMD was eenduidig ten gunste van het AM4-platform. De Ryzen 3000-processors bieden niet alleen een betere prijs-prestatieverhouding, maar zijn ook efficiënter dan de Core i-9000 cpu's. Als je desondanks liever een Intel-systeem hebt, dan is het bouwvoorstel voor de Intel allrounder van vorig jaar uit c’t 3/2019 nog voldoende actueel, of de Intel office-pc uit c’t 11/2018 [1, 2].
In de actuele Ryzen-allrounder zit een betaalbare cpu met zes cores uit de derde generatie Ryzenprocessors, die ongeveer 200 euro kost. Vergeleken met de vorige generatie Ryzen 2000-serie cpu’s heeft AMD bij de Ryzen 3000-serie zowel de kloksnelheid als het aantal instructies per klokcyclus (IPC) verhoogd, dankzij 7 nanometer techniek en verbeteringen in de architectuur. Bovendien heeft de chipfabrikant de Ryzen 5 3600 voorzien van simultaneous multithreading (SMT). Daarmee wordt de belasting efficiënter verdeeld over de rekeneenheden en dat zorgt voor duidelijk hogere snelheden bij toepassingen die veel threads benutten.
Let bij de koop van de cpu erop dat je de zogenaamde boxed-versie aanschaft, want alleen deze krijg je inclusief fabrikantsgarantie. In plaats van de meegeleverde koeler hebben we een stille towerkoeler van EKL Alpenföhn met een ventilator van 14 centimeter op de cpu geplaatst.
Samen met de Ryzen 3000 heeft AMD de high-end chipset X570 geïntroduceerd. Deze ondersteunt onder andere PCI Express 4.0. We hebben echter bewust gekozen voor een moederbord met de B450-chipset, die al langer beschikbaar is. Een X570-moederbord paste
niet binnen ons budget, want daar ben je nu nog minimaal 180 euro aan kwijt. Bovendien verbruiken ze wanneer de desktop idle is meer. Vooralsnog profiteren alleen nog maar zeer dure ssd’s van PCIe 4.0, en ook die zijn te duur voor ons allrounder-budget.
Bij de voorgaande bouwvoorstellen hebben we goede ervaringen opgedaan met de MSI B450M Mortar. Daarom hebben we weer voor dit model gekozen. Het enige nadeel is dat veel exemplaren die in winkels liggen nog niet voorzien zijn van een BIOS-update die ervoor zorgt dat het moederbord Ryzen 3000 ondersteunt. Daarom moet je er goed op letten dat je de B450M Mortar Max aanschaft, die al in de fabriek van de juiste firmware is voorzien. Bovendien zit er op de Max-versie een grotere flash-chip voor het BIOS, die meer ruimte voor toekomstige cpu-generaties biedt.
Het moederbord heeft onder meer type A en type C USB 3.2 gen 2 poorten, die 10 Gbit/s doorvoer ondersteunen, twee M.2-slots voor snelle ssd’s, 4 maal SATA 6G voor andere schijven en vier DIMM-poorten. Die laatste hebben we voorzien van twee DDR4 3200-modules, die deze snelheid conform JEDEC bereiken zonder XMP-profiel en verhoogde spanning. Het moederbord ondersteunt geen ECC-RAM.
De prijzen van NVMe-ssd’s zijn het afgelopen jaar gekelderd en ze zijn nauwelijks duurder dan de SATA-modellen. Wat betreft de prijs gaan de Kingston A2000 en de Samsung 860 EVO van 1 terabyte gelijk op, alleen is de Kingston drie keer zo snel als de Samsung. Oorspronkelijk hadden we de Intel 660p op het oog, alleen zakte bij die schijf de schrijfsnelheid in naar 80 MB/s zodra de cache van 70 GB vol was. De behuizing en voeding zijn dezelfde als bij het bouwvoorstel van vorig jaar. Deze scoren nog steeds erg goed wat betreft de geluidseigenschappen van de ventilators.
PIXELPRET
Op de backplate van het moederbord zitten wel monitoraansluitingen, maar de Ryzen-cpu zonder de letter ‘G’ in de titel heeft geen geïntegreerde graphics. Dat is dan ook de reden dat we een GeForce GT 1030 in de basisvariant hebben gestopt. Deze passief gekoelde kaart is veel te slap om mee te gamen, maar je kunt er wel 4K-displays op aansluiten met een refreshrate van 60 Hz en de kaart neemt bij video’s de decodeertaken van de cpu over.
In de handel zijn varianten verkrijgbaar zowel met DDR4 als met GDDR5-ram. Hoewel de DDR4-versie een jaar jonger is, kiezen we toch voor de oudere variant met GDDR5-geheugen. Die kost evenveel, maar presteert iets beter.
Als je de pc wilt gebruiken om mee te gamen, heb je een krachtigere grafische kaart nodig. De Radeon RX 570 presteert voldoende om op full-hd te gamen en is met 175 euro redelijk betaalbaar. De kaart heeft relatief veel energie nodig, maar het model van Sapphire dat wij gekozen hebben is voorzien van twee ventilators en blijft ook als hij zwaar belast wordt nog relatief stil. Bij een idle desktop staan de ventilators stil.
De GeForce GTX 2060 Super biedt nog meer 3D-power en kan ook een hogere 2560-resolutie aan.
Maar dan moet je beduidend meer betalen. De gpu beschikt onder andere over speciale RT-rekenkernen, die raytracing-effecten versnellen. Op de kaart van Zotac zitten maar liefst drie grote ventilators die de temperatuur en het geluidsvolume onder belasting beperkt houden. Op beide grafische kaarten kun je maximaal vier schermen aansluiten.
MONTAGETIPS
Om er zeker van te zijn dat je bij het in elkaar zetten niet voor nare verrassingen komt te staan, moet je bij het bestellen van de componenten goed op de exacte productomschrijvingen letten zoals die in de tabel aan het eind van dit artikel staan. Vooral wat grafische kaarten betreft brengen fabrikanten nogal eens meerdere modellen uit met dezelfde gpu, maar met andere koelsystemen, waarbij het geluidsvolume sterk kan verschillen.
Indien je van ons bouwvoorstel wilt afwijken, dan heb je bijvoorbeeld bij ssd’s ruim de keuze. Er is ook niets op tegen als je een andere ATX-behuizing gebruikt. Dan loop je wel het risico dat de meegeleverde behuizingsventilators flinke herrie produceren, en dat je ze achteraf moet vervangen. Ingrijpende wijzigingen zoals een ander moederbord of andere processorkoeler kun je beter vermijden, omdat de pc wat compatibiliteit, energieverbruik en geluidsvolume betreft zich dan volledig anders zal gedragen dan ons voorstel. Het is echter geen probleem om hetzelfde type modules van dezelfde fabrikant met een hogere capaciteit te gebruiken. Als je vier modules inbouwt, ondersteunt AMD echter hooguit DDR4-2933 (single-rankmodules) of DDR4-2666 (dual-rank-DIMM's).
Voor het monteren van alle onderdelen moet je twee tot vier uur uittrekken. Wat het gereedschap betreft heb je een kleine en een grote lange kruiskopschroevendraaier nodig. Warmtegeleidende pasta wordt met de processorkoeler meegeleverd. De handleidingen die met de hardware worden meegeleverd bieden eventueel ook nog extra informatie.
Allereest moet je enkele zaken aan de behuizing aanpassen. De afneembare plastic afdekking bovenop de kast moet je eraf halen, omdat deze anders de
luchtstroom hindert. Onder de opening die er nu is, bevestig je de ventilator die standaard aan de voorzijde van de behuizing zit. Verplaats de afstandhouders voor het moederbord A5 en A6 naar U5 en U9.
Bevestig de processor, RAM en processorkoeler, nu het moederbord nog buiten de behuizing zit. Let er hierbij goed op dat je geen van de gevoelige pinnetjes van de processorsocket verbuigt. Op één van de hoeken van de Ryzen 3000 zit een kleine markering (die helaas nog kleiner is geworden dan voorheen). Deze markering moet overeenkomen met de markering op de cpu-socket van het moederbord.
De Alpenföhn Ben Nevis Advanced cpu-koeler heeft een klembevestiging die redelijk eenvoudig te monteren is. Bevestig eerst de AM4-montagebeugel aan de koeler. Vergeet in geen geval de beschermfolie van de cpu te verwijderen en breng dan een kleine hoeveelheid warmtegeleidende pasta aan op de processor. De ventilator moet je zo uitrichten dat de zijde waar de ventilator zit aan de kant van de geheugenpoorten terechtkomt. Nadat je de klemmen aan weerszijden ingeklemd hebt, sluit je de ventilatorkabel aan op de header CPU_FAN1. Plaats vervolgens de geheugenmodules in DIMM A2 en DIMM B2 en schroef de ssd in slot M2_1 op z’n plek – let op met de kleine schroefjes.
Nu plaats je het I/O-schild dat met het moederbord is meegeleverd in de pc-behuizing. De voeding hebben we ingebouwd zodat de ventilator omlaag wijst. Het verwijderbare stoffilter beschermt de voeding tegen stof.
Plaats het moederbord nu in de kast zodat het ongeveer op de juiste positie zit en leg de stroomkabels (inclusief de ATX12V-kabel!), de kabels voor de vooraansluitingen van de behuizing en de ventilators in zoverre dat kan langs de achterzijde van de bevestigingsplaat van het moederbord en sluit de kabels aan op het moederbord. Zorg er daarbij voor dat je de ventilators van de kast loskoppelt van de drietraps-ventilatorregeling van de behuizing. Sluit in plaats daarvan de achterste ventilator aan op SYS_ FAN1 en de ventilator boven in de kast op SYS_FAN2 op het moederbord. Alleen dan zal de Ryzen-allrounder de geluidswaarden halen zoals wij die hebben aangegeven.
Vervolgens kun je het moederbord gaan vastschroeven. Indien je de Radeon RX 570 of de GeForce GTX 2060 Super inbouwt, vergeet dan niet een of twee PEG-stroomkabels op de grafische kaart aan te sluiten.
BIOS OPTIMALISATIE
Voordat je het besturingssysteem gaat installeren, moet je allereest nog de BIOS-set-up doorlopen. Je opent het BIOS door bij het starten op de Delete-toets te drukken. Installeer in het BIOS via de geïntegreerde MFlash-tool de nieuwste BIOS-versie, die je van tevoren op een usb-stick gedownload hebt. Op die manier haalt je Ryzen 3000 zijn optimale prestaties. De link naar de firmware-download, de BIOS-instellingen die we aanraden en de geschikte drivers staat bij de link links op deze pagina.
Let erop dat je eerst de BIOS-instellingen voor het geheugen instelt en daarna pas de ventilatorcurve instelt. Als je dat andersom doet, worden de curve-instellingen weer gereset. Het moederbord stelt helaas automatisch een RAM-snelheid van DDR4-2666 in, waardoor er voor de optimale prestaties nog een extra handeling nodig is.
Als je bijzonder zware toepassingen wilt draaien en daar een processor met 12 of zelfs 16 cores voor op het oog hebt, in combinatie met een supersnelle PCIe 4.0-ssd, dan vind je in het volgende artikel een bouwvoorstel voor een high-end-systeem. Een betaalbaar en aanzienlijk compacter alternatief voor de Ryzen allrounder is de 7-watt mini-pc op pagina 46. Veel bouwplezier!
Literatuur
[1] Carsten Spille, Allround Intel-pc, Een fluisterstille allround-hexacore
met een Intel Core i5-9600K-cpu, c't 3/2019, p.48
[2] Christian Hirsch, De optimale office-pc, Bouwvoorstel voor betaal
bare en stille office-pc's, c't 11/2018, p.96