Interview: Us Heit

OM HET BIER VAN US HEIT TE PROEVEN, TUF JE NAAR BOLSWARD IN HET HOGE NOORDEN. BUITEN FRIESLAND IS HET BIER NIET TE KOOP. BROUWER AART VAN DER LINDE: “DE WARME BAKKER HIER VERKOOPT ZIJN KRENTENBOLLEN TOCH OOK NIET IN MAASTRICHT?” DAT DUS. OP NAAR FRYSLÂN!

Een klein familiebedrijf dat groots brouwt en destilleert. Foodies ging op bezoek bij Us Heit voor bier, whisky en een snelcursus Fries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Voor we aan het bier gaan, komt in het proeflokaal van de brouwerij de koffie met oranjekoek op tafel. “Raad eens hoeveel bierbrouwerijen Nederland op dit moment telt?” Met die vraag schuift Aart aan. “Het zijn er geen honderd, geen tweehonderd… Het zijn er vierhonderd-envijftig! Ontzettend veel; bier brouwen is nog nooit zo booming geweest.” Iedereen die zijn zelfgebrouwen bier verkoopt, is officieel een brouwerij. Us Heit, de Friese brouwerij van Aart en zijn vrouw Marianne, is een ouwe rot in het vak.

Een lesje Fries

De naam van de brouwerij is niet uit de lucht gegrepen. Us Heit is de bijnaam van Graaf Willem Lodewijk (15841620), stadhouder van Friesland en kapitein generaal van het Friese leger in de strijd tegen de Spanjaarden. Hij wordt liefkozend Onze Vader genoemd, oftewel Us Heit: “Onmogelijk om niet van te houden, zo heb je de zegen van de Friezen al in de zak.” Zoals veel brouwers begonnen ook Aart en Marianne als hobbyisten in een klein boerenschuurtje. Daar in Uitwellingerga, een klein dorp ten zuiden van Sneek, brouwden ze in 1985 hun eerste biertjes – waaronder het Twels pilsner en Buorren. Exotische namen, maar na een lesje Friese taal en cultuur van Aart snijden ze ook hout voor de niet-Fries: “Oppenhuizen en Uitwellingerga zijn twee naast elkaar gelegen dorpjes. In het Fries heten ze Toppenhuzen en Twellingea – Top en Twel. Twels bier is dus bier uit Uitwellingerga. En zoals bijna elk dorp een dorpsstraat heeft, heeft elk Fries dorp een buorren. Het is ook de aanduiding voor een buurtje en kan ook ‘buren’ betekenen – Buorren is ons buurtbiertje.” Het repertoire van Us Heit strekt tot zeven verschillende biertjes, van Twels speciaal en Twels bok tot Frysk bier – een witbier met nagisting in de fles.

Van schuur naar Suvelskoalle

In 1997 verhuisde de brouwerij naar het oude pand van de zuivelschool. De van oorsprong Limburgse Aart kent het gebouw dan al op zijn duimpje; hier begon na de middelbare school zijn Friese avontuur met de opleiding levensmiddelentechnologie: “We zitten nu in het oude

examenlokaal. Uit frustratie heb ik hier het café van gemaakt.” Vanaf het voormalige schoolplein rijst nu een gebladerte aan touwen omhoog. Vijf jaar geleden plantte Aart hier zijn hopranken: “We maken zo veel mogelijk gebruik van regionale producten. Alleen de bitterhoppen, die nodig zijn om het bier zijn bittere smaak en houdbaarheid te geven, kopen we in. Maar wat peper en zout is voor de kok, is aromahop voor de brouwer. Het geeft het bier zijn eigen smaak.” Met 2500 hectoliter bier per jaar gaan er heel wat kilo’s hop doorheen. “Rond september vindt de pluk van onze aromahop plaats. Ieder jaar trommelde ik daar een groepje mensen voor op – maar hoe meer hop, hoe minder vrienden ik overhield. Toen heb ik toch maar een plukmachine aangeschaft.”

Strijdpaard

Als de bierbrouwerij begin jaren 90 stevig voet aan de grond heeft, begint het bij Aart te kriebelen: “Ik verveelde me, noem het een midlifecrisis. De een koopt dan een motor, de ander begint een distilleerderij.” Geen onlogische zet als bierbrouwer, legt Aart uit: “Bierbrouwen en whisky stoken is in Schotland een heel gangbare combinatie. Bij het afstoken van witte wijn ontstaat cognac. Bij het afstoken van bier krijg je whisky. Daar komt malt vandaan in de benaming single malt – gestookt uit één soort mout, de belangrijkste grondstof van bier.” Vijftien jaar geleden waagde Aart de stap en werd hij de eerste whiskystoker in Nederland. De whisky, met de kenmerkende tinnen paardenkop als kurk, is vernoemd naar het zwarte strijdpaard waar Us Heit op reed, het Frysk Hynder: “De een kan niet zonder de ander. Dat vonden we een mooie link.” Inmiddels produceert Aart jaarlijks veertienduizend flessen whisky. Ook daar houdt de productielijn van Us Heit niet op: “De whisky rijpt vijf jaar op rodewijnvaten of cognacvaten. Die worden daarna gebruikt voor ons houtgelagerd speciaalbier, of we rijpen er azijn in voor onze whiskymosterd. Daarnaast maken we een kruidenlikeur met hop en korenwijn, Frysk Famke – en daar laten we het voorlopig maar even bij...”

“Midlifecrisis: de een koopt een motor, de ander begint een distilleerderij.”