Een cafetaria-coalitie met valse pretenties
Meteen bij de presentatie van het regeerakkoord, dinsdagmiddag door de vier partijleiders, meende ik het te zien: Den Haag begint aan een cafetaria-coalitie. Een kabinet van freelance coalitiepartners: ieder voor zich, niemand voor ons allen. Eerst mocht elke leider een enkel woordje spreken om het akkoord aan te prijzen. Er volgden enige algemeenheden (‘trots’, ‘zorgen’, ‘ambitie’) die wij spoedig zullen vergeten. Hierna mochten ze ieder voor zich een toelichting geven aan de cameraploegen, en toen kwam in beeld hoe de nabije Haagse toekomst eruit zal zien: elke leider ventte enthousiast de eigen overwinningen uit.
Zo verbrokkelde de presentatie van het regeerakkoord van Rutte III zoals het hele politieke landschap eerder verbrokkelde: eigen partij eerst.
Als je alle beleidsafspraken en doorrekeningen uit had, kon je er niet omheen dat Rutte en de VVD het meeste voor deze coalitie hebben ingeleverd. Zie ook: aflosboete, hypotheekrenteaftrek, extra geld voor ontwikkelingssamenwerking. Kom er maar in, Wilders. Kom er maar bij, Baudet.
En je kunt vinden, zoals Pechtold en Segers, dat Rutte III er is om het centrum overeind te houden – op zich een loffelijk streven. Maar het ingewikkelde is dat deze cafetaria-coalitie twee partijen bevat die weinig te winnen hebben met het etiket middenpartij. Gezien de concurrentie met Wilders en Baudet zou dat voor de VVD een zelfmoordpoging zijn. Ook CDA-leider Buma verlangt naar de flank: de partijkeuze ‘radicale midden’ (2012) heeft hij nooit over willen nemen.
Zo wordt Rutte III zowel tactisch, inhoudelijk als partijpolitiek een onzeker kabinet, een coalitie in een politieke overgangsperiode, indachtig de verwachting dat dit Ruttes laatste termijn is: op weg naar een nationale politiek zonder Rutte.
De vraag is alleen of die andere partijen, dan wel Ruttes eigen partij, een leider in hun midden hebben die vergelijkbare vaardigheden heeft. Die telkens nieuwe afspraken met concurrenten kan maken, onmogelijke verbonden aan elkaar weet te smeden, en er altijd in slaagt te voorkomen dat mensen zich bedonderd voelen. Kijk terug in de geschiedenis en zie: dat zijn zeldzame eigenschappen. Kijk vooruit en je weet: in dit verbrokkelde landschap zullen die eigenschappen meer nodig zijn dan ooit. Kijk verder vooruit en je ziet: er is nu niemand in Den Haag die kan tippen aan het sociale talent en politieke Fingerspitzengefühl van Rutte.
Dus alles aan Rutte III lijkt logisch: een cafetaria-coalitie in een verbrokkeld landschap ter voorbereiding op het Rutteloze politiek. Klein nadeel: elk zicht op een nieuwe Rutte ontbreekt.
Wie leverde het meeste in? De VVD. Kom er maar in, Wilders. Kom er maar bij, Baudet