De koning mag alles weten, maar helemaal niks meer doen – ook niet bij ingewikkelde kabinetsformaties

Niemand dacht eraan dat de koning in Portugal was, op staatsbezoek.

Je weet pas echt helemaal zeker dat je een buitenstaander bent, als er iets belangrijks gebeurt en niemand zegt: misschien toch wel handig als je in de buurt bent. Het overkwam afgelopen week koning Willem-Alexander. In de Stadhouderskamer bedachten de vier formerende partijen al zo’n dag of tien geleden dat het regeerakkoord in de week van maandag 9 oktober gepresenteerd zou worden – en er was niemand die eraan dacht dat de koning dan net op staatsbezoek was in Portugal. Dat hoefde natuurlijk ook niet. Het staatshoofd heeft al sinds 2012 geen rol meer in kabinetsformaties. Pijnlijk is dan weer wel dat Willem-Alexanders staatsbezoek in de media vanzelf minder aandacht krijgt als er in zo’n week groot ander nieuws is. Meestal is daar niks aan te doen, in dit geval misschien wel: het was de Rijksvoorlichtingsdienst die én de presentatie van het regeerakkoord organiseerde én het staatsbezoek. In Portugal leek de koning er met zijn gedachten niet helemaal bij. Hoe vrolijk president Marcelo Rebelo de Sousa ook was, bij Willem-Alexander kon er bij de ontvangsten in Lissabon maar een enkel lachje af. In de kabinetsformatie hadden sommige politieke leiders wel eens tegen elkaar gezegd bij wéér een patstelling: hadden we de koning nog maar. Het kan niet anders of de koning weet dat – premier Mark Rutte praat elke maandag met hem. Maar wat de koning er zelf van vindt dat hij niet meer mee mag doen in formaties, zullen we nooit weten. En of hij beschikbaar is als de Tweede Kamer op een dag beslist dat het toch weer anders moet? In een gesprek met journa- listen op donderdagmiddag, in Portugal, kwam de koning met een duidelijk ingestudeerd antwoord. De drie informateurs waren onafhankelijk, daar ging het om. Ze hadden volgens hem hard gewerkt. En zo was het nu eenmaal „ingericht” in Nederland. Geen ja. Maar ook geen nee. Nog een paar van zulke ingewikkelde formaties en misschien is de Tweede Kamer weer toe aan een koning die zich ermee bemoeit. Staatsbezoeken kun je altijd afzeggen. De koning van Jordanië deed dat afgelopen week nog – hij zou in november langskomen. En helemaal aan de zijlijn staat de koning nu ook weer niet. Op vrijdagmiddag kwamen de voorzitters van de Tweede en Eerste Kamer bij hem langs om hem bij te praten en ook formateur Mark Rutte. Zo is het nog altijd in Nederland: de koning mag wel alles weten. Petra de Koning