Rosanne Hertzberger
et doet me ergens aan een zakenkabinet denken. Een regeerakkoord waarin ieders politieke voorkeur tegen elkaar is uitgewisseld. De heren hebben de koppen bij elkaar ge gestoken en bij gebrek aan duidelijk te ontw waren politieke voorkeur in dit land maar ee een lijstje ‘common sense’ maatregelen opge gesteld. Wet Hillen afschaffen, hypotheekre renteaftrek versneld inkrimpen, klimaatmaatregelen, flex- en vaste contracten dichte ter bij elkaar brengen, enzovoort.
En ja, het lage btw-tarief omhoog is ook gew woon gezond verstand. Begrijp me niet verke keerd, ik snap het geklaag heus. Het is niet leuk l moet als eten. voedsel Maar duurderals emje naar wordt,het grotere iedereen plaatje kijkt, zit er wel iets in. Voedsel in Nederland is spotgoedkoop. Voorlopige cijfers van he het CBS budgetonderzoek over 2015 laten zi zien dat de gemiddelde Nederlander 11 proce cent van zijn inkomen aan voedsel uitgeeft met een bandbreedte van 12 procent voor de laagstea inkomens en 9,7 procent voor de ho hoogste inkomens. Ter vergelijking: een gemiddeld Nederlands huishouden geeft meer dan drie keer zoveel uit aan wonen. Althans, de armste Nederlanders dan. De rijkste wonen goedkoper.
Maar goed, voedsel is dus spotgoedkoop. Eén van de consequenties is onze afvalberg. Collectief walgen we van die 41 kilo voedsel die er per Nederlander jaarlijks in de afvalbak terechtkomt. Talloze initiatieven zijn de revue gepasseerd om ons van die nationale schande af te helpen. Er kwamen kortingstickers in de supermarkt voor producten die tegen de houdbaarheidsdatum aanzitten. We kregen kliekjes-kookboeken, en ‘heus nog wel eetbaar’-restaurants. Samen met Albert Heijn ontwikkelde minister Sharon Dijksma een zogenaamd eetmaatje: een schepje om de pasta en rijst af te meten. Maar zien we de ware boosdoener niet over het hoofd? Die belachelijk lage prijs?
Op Wereldvoedseldag in 2013 kwam Jesse Klaver met een wetsvoorstel dat ervoor moest zorgen dat supermarkten transparant worden over hun voedselafval. Vandaag is het weer Wereldvoedseldag en wat doet Jes- se Klaver? Hij zet een brede maatschappelijke beweging op touw tegen de btw-verhoging op voedsel. Terwijl die maatregel misschien wel effectiever is tegen voedselafval dan zijn oorspronkelijk wetsvoorstel. Uiteindelijk gooien consumenten thuis veel meer weg dan supermarkten (want die letten veel nauwkeuriger op hun processen). Het is niet ondenkbaar dat naarmate voedsel duurder wordt gemaakt, mensen ook zorgvuldiger omgaan met hun boodschappen.
De volgende vraag is wat het effect is van de btw-verhoging op het meest ingrijpende voedsel-gerelateerde probleem van dit land: onze obesitasepidemie. Volksgezondheidspecialisten zoals VU-hoogleraar Jaap Seidell hadden graag onderscheid gezien tussen groente en fastfood in de btw-verhoging. Maar stel dat je alle prijzen van voedsel verhoogt, wat gebeurt er dan? Een vergelijkend onderzoek van 160 prijselasticiteits-onderzoeken uit 2010 (dat is de verhouding tussen prijs en verkoop van een product) geeft aan dat zo’n btw-verhoging niet eens zo ongunstig kan uitpakken voor ons gezonde voedselpatroon. Waar prijsstijgingen wél een drukkend effect hebben op aanschaf van frisdrank, uit eten gaan en vlees, is dat effect kleiner op de aanschaf van groente. Een andere indicatie dat een btw-verhoging weleens positief zou kunnen uitpakken, zijn de effecten in Roemenië. Daar werd de btw op voedsel juist sterk verlaagd in 2015. Daardoor steeg de voedselconsumptie stevig, met name snacks, vlees en frisdrank vlogen over de toonbank. Toch was er nog een veel betere maatregel denkbaar geweest. Net als dat we sigaretten en alcohol belasten omdat rokers en drinkers zwaar drukken op de zorgkosten van dit land, is het hoog tijd om consequent te zijn en ook de frisdrankdrinker te laten meebetalen. Je moet er een flinke lobby van Coca-Cola en consorten voor kunnen negeren, en je hebt er een fikse dosis doorzettingsvermogen voor nodig, maar als het je lukt, heb je ook een bewezen effectieve ingreep die uitstekend past in het rijtje a-politieke evidence-based gezond-verstandmaatregelen van dit kabinet zonder kleur.