De nieuwshond bijt alle mensen in de broekspijp

Zo draai ik als fatsoenlijke krantenlezer bij mijn zoektocht naar schuldigen in een kringetje rond

Michail Zosjtsjenko is een dode Rus die ik graag laat opdraven zodra ik zin heb iemand in zijn gezicht te spugen of op zijn hoofd te timmeren en het zelf niet durf te doen. Voor de levenden zijn dit gevoelige tijden. We gaan steeds zorgzamer met elkaar om. Omdat ik een kind ben van mijn tijd en ook een tik van de beschaving heb mee gekregen, ben ik persoonlijk geneigd veel te beleefd te blijven tegen iedere proleet die ik tegenkom. Vandaar dat ik Michail Zosjtsjenko ten tonele voer en hem de proleet van jetje laat geven.

In de twintigste eeuw, de eeuw van Zosjtsjenko, waren ze nog niet zo teder en politiek genuanceerd als wij. Weinig geld. Veel ontberingen. Daar leed hun taalgebruik onder. Als u de verhalen van Zosjtsjenko onder ogen krijgt, en u stoort zich aan de agressieve toon waarop burgers elkaar daarin bejegenen, dan moet u maar denken dat de schrijver een gasvergiftiging had opgelopen in de Eerste Wereldoorlog en dat zoiets kan verklaren waarom hij met een lichte distantie naar de menselijke beschaving keek.

Genoeg gezeurd. Het gaat me vandaag om de politiehond in zijn verhaal over koopman Babkin. Iemand is ervandoor gegaan met de bontjas van koopman Babkin en begrijpelijkerwijze is de man daardoor ontstemd. Burgers, zegt hij, dat was een verdomd goede jas. Ik zal de vuile dief vinden die dit heeft gedaan en hem in zijn gezicht spugen. Hij laat een politieman komen met een gemene speurhond. En inderdaad hoeft de hond maar even te snuffelen aan de verzamelde menigte of hij grijpt de weduwe Fjokla bij haar rok en laat niet meer los.

En natuurlijk is de oude Fjokla schuldig. Ze heeft een distilleerderij in de badkamer, het valt niet te ontkennen. En de bontjas? „Van een bontjas weet ik niets”, zegt ze. Maar de rest is allemaal waar. „Arresteer mij. Voer mij weg.” Nog maar net is de oude Fjokla weggevoerd of de speurhond wendt zich tot de huisbaas, die pardoes lijkbleek wordt en plat op de grond valt. „Bind mij vast”, zegt hij. „Klassebewuste burgers, ik heb jullie geld berekend voor water, maar ik heb dat geld verjubeld aan mijn eigen pleziertjes.” Terwijl ze bezig zijn hem vast te binden koerst de hond af op de bewoner van nummer 7, die zijn geboortejaar heeft vervalst in zijn werkpapieren om aan militaire dienst te ontkomen. „Ik beken schuld”, zegt hij. „Arresteer mij!”

Nou vermoed ik, eerlijk gezegd, dat het precies deze speurhond is die ze hebben losgelaten in de huidige openbaarheid en die daar nu beroemdheden bij hun rok grijpt. Kevin Spacey heeft de belastingen ontweken en Bono heeft zich op erotisch gebied vergrepen aan een Engelse vorstin die heeft gelogen over de vestigingsplaats van The Rolling Stones, of juist precies andersom, en al deze bekentenissen van schuldige burgers worden dagelijks in kleine berichtjes voor ons in de krant gezet. ‘Bind mij vast.’ ‘Voer mij af.’ ‘Bijt mij.’

Als fatsoenlijke krantenlezer wil je natuurlijk dat de ellendelingen hun verdiende loon krijgen. Je gaat op zoek naar verstandige stemmen die het vonnis zullen uitspreken, maar dan blijkt een en ander helemaal niet zo eenvoudig te liggen. Dat met die belastingen is bijvoorbeeld behoorlijk complex. In NRC zegt iemand van de universiteit van Berkeley dat de lakse belastingmoraal van bedrijven funest is voor de moraal van de individuele burger. „Want ja, als Apple, het rijkste bedrijf op aarde, in Europa slechts 50 euro belasting betaalt per miljoen euro winst, waarom zou jij dan méér betalen?’

Maar in Het Parool zegt iemand van de Radboud Universiteit juist het tegenovergestelde. Als Apple al laakbaar is, „dan is het toch ook laakbaar dat mensen in Duitsland tanken omdat daar de benzine goedkoper is, spullen via internet in China bestellen of een boek via Amazon in de VS bestellen in plaats van bij de plaatselijke boekhandel?” Vind je het gek dat Apple en Bono hetzelfde doen? En is het wel netjes van journalisten om volstrekt legaal gedrag van individuele mensen als Bono openlijk aan de kaak te stellen?

Zo draai ik als fatsoenlijke krantenlezer bij mijn zoektocht naar de schuldigen in een kringetje rond. De nieuwshond bijt alle mensen in de broekspijp en de een na de ander bekent: de een heeft een Apple in China gekocht, de ander heeft haar man met de stofzuigerslang geslagen, een derde heeft in Duitsland getankt. Zo blijkt ook in het verhaal van Zosjtsjenko uiteindelijk iedereen in de menigte schuldig en gaat zelfs de verteller er ten slotte maar wijselijk vandoor. Dus, hoewel ik hier graag zonder enige vorm van proces alle proleten aan de schandpaal zou nagelen die onze wereld verderven met hun immorele gedrag, moet ook ik nu toch echt …