Brain drain

Wie weg kan uit Venezuela, pakt zijn biezen

Twee koffers met kleding en spullen, en een rugzak vol ‘dromen en hoop’ staan klaar. Filmproducent Melvin Chacón (28) legt de laatste hand aan een soapserie met de veelzeggende titel Vrouwen hebben lief en man

nen liegen, daarna vlucht hij het land uit. De succesvolle Venezolaanse filmproducent heeft een vriendin en ze willen graag kinderen. Maar van zijn salaris kan hij niet meer rondkomen en de greep van het repressieve regime van president Nicolás Maduro op de media wordt steeds erger.

„Toen ik net begon met werken, in 2012, verdiende ik omgerekend meer dan 2.000 Amerikaanse dollar [toen ongeveer 1.800 euro] per maand. Ik was 22 en had de tijd van mijn leven. Nu is mijn maandsalaris door de hyperinflatie niet meer dan 50 dollar [43 euro] waard”, zegt hij. Om zich staande te houden is Melvin weer bij zijn ouders ingetrokken. Ondertussen sprokkelt hij geld bij elkaar voor een vliegticket naar Portugal. Zijn auto en motor staan te koop. „Mijn vriendin heeft de Portugese nationaliteit dus we hopen dat het daardoor ook makkelijker wordt voor mij om me daar te vestigen en werk te vinden”, zegt hij.

Op creatief gebied valt er ook niets meer te halen in Venezuela. Door geldgebrek worden er amper nog eigen filmproducties gemaakt. En dan heb je nog de censuur, die steeds grimmiger wordt. „De soaps zijn vooral entertainment maar als maker kon je er altijd nog een sociaalmaatschappelijke twist aan geven. Nu is alles volledig aan banden gelegd. We mogen Venezuela alleen maar laten zien als een grote roze sprookjeswereld”, klaagt Chacón.

Schaarste en repressie

In werkelijkheid voltrekt zich in zijn land al bijna twee jaar een humanitaire ramp. Mensen sterven van de honger of door slechte gezondheidszorg. Meer dan 80 procent van de Venezolanen is verarmd. Er zijn nauwelijks medicijnen te krijgen, er is een chronische schaarste aan vrijwel alle eerste levensbehoeften. Producten die er wél zijn, zijn door de hyperinflatie nauwelijks te betalen. Dalende olieprijzen, wanbeleid, corruptie en nationalisatie hebben het land deze enorme crisis in gesleurd.

Maduro’s regime neemt ondertussen dictatoriale vormen aan. Recente regionale verkiezingen werden glansrijk gewonnen door de regering, terwijl opiniepeilingen vooraf uitwezen dat juist de oppositie groots zou winnen. De oppositie beschuldigt Maduro van stembusfraude maar staat machteloos. Een in juli door Maduro geïnitieerde grondwetgevende vergadering, de zogeheten constituyente, bestaande uit meer dan vijfhonderd regeringsgezinde burgers en familieleden van Maduro, staat in macht boven het gekozen parlement. Massaprotesten tegen de regering tussen april en juli kostten aan meer dan 160 mensen het leven. „Dit is een uitzichtloze situatie. Ik wil niet in een dictatuur leven waar ik bovendien mijn hoofd niet boven water kan houden. Ik wil hier snel weg”, zegt Melvins vriendin Marlene stellig.

Venezuela was altijd het rijkste land van Zuid-Amerika. Het heeft de grootste bewezen oliereserves ter wereld en zit boordevol met natuurlijke hulpbronnen, goud en diamanten. De hoge levensstandaard en het opleidingsniveau van de Venezolaanse bevolking werden alom geroemd. De topingenieurs in de ooit bloeiende oliesector, of de Venezolaanse televisie en filmprofessionals, zoals Melvin Chacón, staan regionaal hoog aangeschreven. „In Portugal zal ik onderaan moeten beginnen. Misschien vind ik geen werk in mijn richting en moet ik toiletten schoonmaken of in een fabriek werken”, beseft Chacón. Zijn vrienden emigreerden naar Chili en worden daar als vluchtelingen soms als uitschot behandeld. „Maar hier blijven is geen optie. Ik ga mijn best doen, het belangrijkste is dat ik hier wegkom.”

Smeken om een visum

De gevolgen van de massa-emigratie zijn intussen volop zichtbaar in Venezuela. Voor de ingang van de Spaanse ambassade in Caracas staan lange rijen Venezolanen, smekend om een visum. Hele wijken lopen leeg, huizen zijn verlaten of er hangt een bord ‘ En venta’: te koop.

In de deelstaat Zulia, ooit het economisch hart van het land met de inmiddels noodlijdende olie-industrie van Mara- caibo, signaleerden docenten na de zomervakantie dat de klaslokalen voor de helft leeg bleven. Studenten waren niet teruggekeerd.

Het gezin van Jesús zit in Spanje

„Excuses voor de troep, maar dit krijg je als je als man alleen woont”, zegt Jesús Valero (50) wat ongemakkelijk, terwijl hij snel de drollen opruimt van zijn hond die in de keuken heeft gepoept.

Bij een eerder bezoek, een jaar geleden, zag het appartement, in een welgestelde wijk in Caracas, er fleurig en netjes uit. Echtgenote Susana Valero (45) trakteerde op zelfgebakken koekjes en sterke koffie. In april vertrok ze met hun twee tienerdochters naar Spanje. Susana heeft Spaanse voorouders en daarom recht op een Spaans paspoort. In Venezuela kon het vroeger zo welgestelde gezin de crisis nauwelijks nog overleven.

„Al ons spaargeld is opgegaan door de inflatie. Op het laatst heb ik zelfs onze huisraad verkocht om van dat geld boodschappen te doen voor de kinderen. Het was beter dat ze zo snel naar Spanje mogelijk vertrokken”, zegt Jesús. De manager bij een bank probeert nu ook in Spanje een baan te vinden, zodat hij zich bij zijn vrouw en kinderen kan voegen.

„ Te amo, papi, ik hou van je!”, roept zijn dochter in de camera van de mobiele tele- foon als ze bellen via WhatsApp. Ze heeft griep en ligt aan de andere kant van de lijn, ziek in bed. Susana informeert naar de hond, die, druk kwispelend, door Jesús vóór de camera wordt geplaatst. „Vergeet hem niet uit te laten!”, roept ze nog snel voordat de verbinding wegvalt. Minstens vijftien collega’s van Jesús zijn in korte tijd het land ontvlucht. De meesten proberen werk te vinden in de financiële sector in de VS, Colombia of Argentinië.

Brain drain of brain gain?

Deze leegloop, zo zijn de prognoses, is voorlopig niet voorbij. Integendeel, de uitzichtloosheid zal meer Venezolanen het land uit drijven. Voor Venezuela is dat ingrijpend, want hoe bouw je het land straks weer op als er zo veel professionals vertrokken zijn?

„Zeer zorgwekkend, maar er zit ook een positieve kant aan”, meent de socioloog Tomás Páez. „We hebben door deze immigratiegolf straks wel overal ter wereld hoogopgeleide Venezolanen. Aan hen hebben niet alleen de landen waar ze gaan wonen iets, maar ook Venezuela zelf, want ze hebben zich internationaal kunnen ontwikkelen”, zegt hij.

Páez spreekt in zijn onderzoek dan ook niet alleen van een brain drain maar ook van een brain gain: er valt ook iets te winnen via immigratie. Páez: „Nu al vinden

De leegloop, is voorlopig niet voorbij. Integendeel, meer Venezolanen zullen weg willen