Jesse Klaver wil in Europa graag bij de Franse president Macron horen
Na de Franse wil Macron nu ook de Europese politiek op zijn kop zetten. Wie durft, mag zich aansluiten. Vrijdag komen de Europese regeringsleiders bijeen.
Gaat Emmanuel Macron DEN HAAG. ook Nederland veroveren? De Franse president maakt in 2019 met zijn partij zijn entree in het Europees Parlement en wil de boel flink opschudden door een nieuwe fractie te beginnen. Jesse Klaver, partijleider van GroenLinks, wil graag met Macrons partij samenwerken, zei hij tegen NRC . Hij vindt het nog „te vroeg” om ja te zeggen tegen een nieuwe fractie, maar voelt zich „verbonden” met diens La République en Marche. „Het is een vernieuwingsbeweging, net als wij.” Bovendien: „Het Europese speelveld gaat volgend jaar totaal op z’n kop. Alle drie de grote politieke families gaan splijten. Er komt ruimte voor iets nieuws. Daar wil ik een rol in gaan spelen.” Hij kijkt ook naar andere „veranderingsbewegingen”, zoals Syriza en Podemos.
Eén probleem: in Europa hoort GroenLinks al bij de Groenen. Hans van Baalen, de VVD-man in Brussel, noemt de Groenen „te klein” voor een fusie met Macrons beweging. Hij acht de kans groter dat de Franse president zich bij de liberale ALDE- fractie aansluit, waar VVD en D66 bij horen. Dit scenario geniet ook de voorkeur van D66, zegt Tweede Kamerlid Kees Verhoeven. Hij ziet voor D66 geen reden om de ALDE-fractie te verlaten voor Macron. „Wij moeten Macron proberen te verleiden bij ALDE te komen – niet andersom.”
Met Macron kan de liberale fractie in het Europees Parlement de „vanzelfsprekende meerderheid” van de christen-democratische EVP en de socialistische S&D doorbreken, meent Verhoeven.
De Europese politieke logica is heel anders dan de nationale: je hebt te maken met 27 landen en culturen. Pieyre-Alexandre Anglade LREM-parlementariër
Het is eind januari als Christophe Castaner de pers onthaalt op een verlate nieuwjaarsborrel. Na een buffet met petits fours en champagne blikt de leider van Macrons La République en Marche (LREM) terug op het succes van de jonge beweging: het Franse parlement is „geheel vernieuwd”, LREM heeft politici van links tot rechts opgezogen en „oude politieke breuklijnen overbrugd”.
Daar blijft het niet bij. Castaner kondigt in het Parijse zaaltje, waarin normaal modeshows plaatsvinden, een nieuw doel aan: vernieuwing van het Europees Parlement. Ook daar zijn te veel „oude, steriele kloven”. Een dik jaar voor de Europese verkiezingen gaat „de revolutie” een nieuwe fase in.
Kan Emmanuel Macron de Europese politiek net zo op zijn kop zetten als hij eerder deed met de Franse? Het is de vraag die iedereen in Brussel bezighoudt, ook de regeringsleiders die vrijdag bijeenkomen voor een top die onder meer gewijd is aan Europese democratie.
De Europese machtsverhoudingen zijn al jaren stabiel. Het Europarlement wordt gedomineerd door twee fracties: de christen-democratische EVP en de socialistische S&D. Maar de Franse LREM-parlementariër Pieyre-Alexandre Anglade ziet grote kansen om die oase van rust te doorbreken. Die fracties, legt hij uit, zijn kwetsbaar, want heterogeen. Neem Angela Merkel en Viktor Orbán. De bondskanselier en de ‘on-liberale’ Hongaarse premier zijn tegenpolen, maar zitten toch samen in de Europese Volkspartij, omwille van het aantal zetels. Van dit soort interne tegenstrijdigheden wil Macron profiteren.
Europese politieke logica
De 31-jarige Anglade is Macrons Monsieur Europe. Voor zijn verkiezing tot lid van de Assemblée Nationale werkte hij als assistent in het Europarlement. Nu moet hij in alle bestaande fracties parlementariërs vinden die bij Macron passen. Dat is niet eenvoudig, beseft hij: „De Europese politieke logica is heel anders dan de nationale: je hebt te maken met 27 landen en culturen. Tegelijkertijd zijn er die breuklijnen binnen fracties. Die maken een herschikking heel goed denkbaar. Als we Europa nieuw elan willen geven, dan zal dat met andere structuren moeten.”
Er zijn twee mogelijkheden: aansluiting zoeken bij een bestaande fractie, of een nieuwe fractie beginnen. Vooralsnog neigt Macron naar dat laatste. Castaner reikt in zijn speech twee politieke zwaargewich- ten de hand: Daniel Cohn-Bendit en Alain Juppé. De een was jaren fractievoorzitter van de Europese Groenen en adviseert Macron al op de achtergrond. De ander was premier onder de rechtse president Chirac. Ideologisch staan ze ver van elkaar, maar wat ze gemeen hebben is dat ze „verregaand geloven in Europa”, zegt Castaner. Dát is de nieuwe breuklijn: tussen degenen die Europa als kans zien en zij die Europa als bedreigend ervaren.
Naar verwachting is dat ook Macrons boodschap, als hij op 17 april zijn eerste speech houdt in het Europarlement. Die toespraak zal meer dan ooit een lokroep zijn om het klassieke links-rechtsdenken los te laten. Dat die boodschap niet aan dovemansoren is gericht, bleek toen vorige week uitlekte dat de Italiaanse socialist en ex-premier Matteo Renzi in gesprek is over samenwerking, mogelijk zelfs als zogenoemde Spitzenkandidaat voor een Europese Macron-lijst. Dat is een door politieke fracties in het Europees Parlement naar voren geschoven kandidaat-voorzitter.
Eerste grote siddering
Terwijl andere EU-leiders het Europarlement vaak wat negeren, is Macron er bovenmatig in geïnteresseerd. ‘Straatsburg’ moet hem helpen zijn pro-Europese verhaal waar te maken. Hiertoe moet hij Merkels macht in het Europarlement zoveel mogelijk zien te matchen: het is haar CDU die er écht de lakens uitdeelt.
Elke premier en president in de EU behoort tot een van de grotere fracties. Leiders van dezelfde familie komen voor aanvang van een EU-top altijd bijeen voor politiek-strategische afstemming. Maar Macron is het ‘weeskind’ onder de EU-leiders. Sinds zijn electorale successen in eigen land heeft hij geweigerd zich bij een van de bestaande families aan te sluiten – en zo maakt hij iedereen bloednerveus. Waar is deze man mee bezig?
Op 9 december 2017 ging er een eerste grote siddering door het Europarlement. Op de Franse tv maakte Europarlementariër Gilles Pargneaux bekend dat hij met „ongeveer zeventig” ideologisch uiteenlopende collega’s een ‘Macron-groep’ had gevormd. Was dit het begin van de zo gevreesde beeldenstorm?
Al snel blijkt dat Pargneaux overdrijft. Pas in de dagen ná de uitzending stuurt hij mails naar collega’s, met de vraag of ze mee willen doen met „een informeel orgaan” om Macrons ideeën te bespreken. Anglade zegt dat LREM hier niets mee te maken heeft. „Maar het staat iedereen vrij om te doen wat hij wil.” Hoe dan ook: de ophef maakt duidelijk dat Macrons ongrijpbare politieke profiel nu ook in Brussel tot grote onrust leidt.
De liberale Europarlementariër Enrique Calvet Chambon is een van de weinigen die Pargneaux openlijk steunt. De Spanjaard noemt hun clubje „absoluut infor- meel” en „embryonaal”, maar noemt Macron „een unieke kans” om het verkokerde parlement op te schudden. Volgens Calvet Chambon past Macron inhoudelijk goed bij zijn liberale fractie ALDE, al vindt de Spanjaard zijn politieke familie soms te veel „een grabbelton waar iedereen in lijkt te passen” – van uitgesproken pro-Europeanen als de Belgische ex-premier Guy Verhofstadt tot de naar euroscepsis neigende VVD van Mark Rutte. Calvet Chambon denkt bovendien dat Macron nooit bereid zal zijn om tweede viool te spelen.
Volgens ALDE-prominent Hans van Baalen (VVD) hoeft dat niet, maar „kan het ook niet zo zijn dat La République en Marche straks alles gaat bepalen”. Op basis van gesprekken „met mensen rondom Macron” acht hij de kans vrij groot dat de president zich „op gelijkwaardige basis” bij ALDE aansluit. „Met de EVP fuseren kan niet: te groot, te anders. De Groenen: te klein. De socialisten: te veel oude hap. Maar als hij ALDE kiest, ontstaat er een grote fractie, misschien zelfs wel de op een na grootste.”
Rutte en Macron in één fractie? Macron wil de eurozone grondig verbouwen, Rutte voelt weinig voor grote stappen. „Op het gebied van burgerrechten, interne markt en handel weten we elkaar wel te vinden”, zegt Van Baalen. „Maar de muntunie zal lastig worden. Macron zal moeten aanvaarden dat dit een vrije kwestie is.”
Christen-democraat Alain Lamassoure, die de EU-plannen van Macron een warm hart toedraagt en ooit stilletjes hoopte dat zijn EVP Macron zou ‘adopteren’, ziet het somber in voor ALDE. „Macron is een geweldige kans voor de liberalen, maar ook een geweldig gevaar”, zegt de Fransman. „De man is een stoomwals.”
Of de Franse president veel kan eisen, hangt af van het aantal Europarlementariërs dat hij straks in de aanbieding heeft. Niet voor niets zijn alle recente manoeuvres van de president gericht op het maximaliseren van het verkiezingsresultaat. Zo werd er vanuit Parijs sterk gelobbyd voor het deels ‘transnationaal’ maken van de Europese kieslijsten, zodat ook nietFransen op Macron-kandidaten hadden kunnen stemmen. Dat idee werd twee weken geleden door het Europees Parlement afgewezen, maar volgens Anglade zal Macron er vrijdag op de top in Brussel zeker verder over willen praten.
In Frankrijk zelf wil Macron het voor Europese verkiezingen geldende districtenstelsel afschaffen, een stap die volgens critici gunstig uitpakt voor LREM. Een wetsvoorstel hiervoor zal het waarschijnlijk zonder problemen halen.