Dekker overweegt drastische hervorming rechtsbijstand

Mensen gaan meer betalen voor rechtshulp en moeten volgens de minister meer zelf regelen

Het stelsel van rechtsbijstand staat een drastische hervorming te wachten. Rechtsgebieden worden mogelijk uitgesloten van door de overheid gesubsidieerde rechtshulp, de rol van advocaten wordt kleiner en mensen moeten meer zelf gaan betalen.

Dat blijkt uit concept-plannen waar minister Sander Dekker (Rechtsbescherming, VVD) aan werkt, die naar verwachting dit najaar gepresenteerd worden en die in handen zijn van NRC . Ze volgen na maanden van overleg tussen advocaten, wetenschappers en ambtenaren. Betrokkenen benadrukken dat de plannen nog niet definitief zijn, maar wel duidelijk maken in welke richting de minister denkt om het stelsel te herzien.

Als de plannen doorgaan dan gaan ze in tegen het regeerakkoord, waarin was afgesproken dat er bij hervorming van de rechtsbijstand geen rechtsgebieden worden uitgesloten. In de concepten blijven alleen in het strafrecht en in asielzaken door de overheid vergoede advocaten gegarandeerd. In het civiel en bestuursrecht verdwijnt de vanzelfsprekende aanwezigheid van die advocaten: mensen moeten „meer financiële verantwoordelijkheid” dragen. Het gaat bijvoorbeeld om zaken rond echtscheidingen, ontslag en schulden. Nu hebben mensen met een laag inkomen recht op een ge- subsidieerde advocaat als ze die niet zelf kunnen betalen. Dat kost jaarlijks ruim 400 miljoen euro. Te veel, vindt Dekker.

Burger moet meer zelf regelen

Om het stelsel „houdbaar” te houden moeten mensen voortaan meer zelf gaan betalen en regelen. Het „probleemoplossend vermogen van mensen” moet worden vergroot, staat in een voor de ministerraad bestemde notitie beschreven. Burgers moeten beter voorgelicht worden over wat ze zelf juridisch kunnen doen, online en via juridische spreekuren.

Advocaten gaan in dat nieuwe systeem een kleinere rol spelen. Hun aanwezigheid bij een zaak moet „in verhouding staan tot de kosten van de oplossing”. Taken van advocaten moeten worden overgenomen door „oplossingen die de private markt heeft ontwikkeld”, zoals mediation.

Bij de onderhandelingen over de hervorming draait het nu om de vraag hoe mensen met weinig geld toegang kunnen houden, zegt Bernard de Leest, die namens de Nederlandse Orde van Advocaten aan tafel zit.

Dekker denkt aan verzekeringen om de financiële bijdrage van mensen af te dwingen. Dat kan via verplichte verzekeringen, collectief via gemeenten of via een vrijwillige verzekering, maar door dat laatste is de toegang tot het recht volgens de notitie niet gewaarborgd.