ANALYSE EU schiet niets op met ‘vernedering’ van May
De kans is toegenomen dat de Britten de EU verlaten zonder akkoord:
Brussel maakt de balans op van de harde confrontatie tussen de Britse premier May en haar collega-leiders. Die is niet positief. eeft de Europese Unie zich vergist in Theresa May? In Brussel wordt deze week de balans opgemaakt van de harde confrontatie tussen de Britse premier May en haar collegaleiders op de informele top in Salzburg vorige week.
En die balans is niet positief, ook niet voor de EU. Een boze May die vernederd van Europees topoverleg terugkeert en daarna haar standpunt verhardt: wat heeft de EU daaraan?
De afgelopen dagen is vooral de kans toegenomen dat de Britten op 29 maart volgend jaar – over zes maanden – de Europese Unie verlaten zonder akkoord: no deal.
Hadden de Europese leiders dat kunnen vermoeden, toen May vorige week op de top een zeldzame gelegenheid kreeg rechtstreeks tegen haar collega’s over de Brexit te praten?
Feit is dat de inschatting aan EUzijde vooraf anders was. Niet voor niets had raadspresident Donald Tusk voor de top „positieve ontwikkelingen” in het Britse standpunt onderstreept. Er was „meer hoop” en hij wilde over de verschillen vooral snel „verder onderhandelen”.
Die toon had een reden. De EU was vol vertrouwen dat onderhandelen met May uiteindelijk het gewenste resultaat zou opleveren. In het najaar zou zij bereid zijn concessies te doen, was de gedachte. ‘Salzburg’ hoefde alleen maar tijdwinst voor haar op te leveren, tot na het congres van de Conservatieven, dat komend weekeinde begint.
Die redenering bleek een inschattingsfout. May sprak op de top geen woord over haar politieke problemen thuis. Europese leiders willen nog weleens begrip voor elkaar opbrengen, als een van hen daar een beroep op doet. Maar May vertelde de EU alleen maar over een ander groot probleem dat zij heeft: de EU zelf. Die begrijpt maar niet hoe hard de Britten hun onderhandelingen over de Brexit voeren.
De real issues van de EU
Voor, tijdens en na de top was May consequent scherp en aanvallend. Ze duidde haar eigen Chequers-voorstellen steeds als het enige serieuze plan om de belangen van het Verenigd Koninkrijk en de EU te verenigen. Het was aan de 27 om te bewegen, vond ze.
In haar speech in Londen vrijdag legde May het initiatief ook weer bij de Unie: die moet nu eerst maar eens vertellen wat de „ real issues” zijn.
In Brussel viel de provocatie slecht. Iedereen weet dat EU-hoofdonderhandelaar Michel Barnier die „real issues” al maanden consequent inbrengt tegen haar Chequersvoorstel. EU-leiders en onderhandelaars zeggen onophoudelijk dat ze niet bereid zijn het VK te laten inbreken op „de integriteit van de interne markt”.
Dat is wat de Britten willen: vrij verkeer van goederen met de EU, maar zonder deel uit te maken van de interne markt en met de vrijheid om afzonderlijk handelsakkoorden met andere landen te sluiten.
Voor en na Salzburg zei ongeveer elke EU-leider dat die aantasting van de interne markt te ver gaat. „Iedereen deelde de opvatting dat er wel po- sitieve elementen in het Chequersvoorstel zitten, maar dat het voorgestelde kader voor economische samenwerking niet zal werken”, zei Tusk donderdag.
Het verschil met de afgelopen maanden was dat deze opmerking op het hoogste niveau dit keer tot escalatie leidde. Britse media trokken de conclusie dat May in Salzburg „vernederd” was. Tusk maakte het erger door op Instagram een foto van de top te zetten waarop hij May een gebakje aanbiedt: no cherry picking!
Die onkarakteristieke provocatie staat haaks op de tactiek van EUhoofdonderhandelaar Barnier: onverstoorbaar, zakelijk, nu eens hard, dan vriendelijk, maar nooit emotioneel. Kennelijk heeft Theresa May de EU toch even uit haar evenwicht gebracht.
Bij onderhandelen hoort dat de spanning oploopt – zeker als het gaat tussen Britten en Brussel, en helemaal als de deadline nadert. Een deal kan nog steeds. Maar de leiders hebben het elkaar moeilijker gemaakt. De tijdsdruk is opgevoerd. Over drieënhalve week ligt volgens Tusk „het moment van de waarheid”.
Half oktober beslissen de 27 regeringsleiders of ze er genoeg vertrouwen in een akkoord met de Britse premier hebben om in november een speciale Brexit-top te beleggen. Vooral de Franse president Macron hamerde er naar verluidt vorige week op om May geen speling in de tijd te geven.
Probleem is dat die deadline intussen, nog maar enkele dagen later, al nauwelijks haalbaar lijkt. Volgens May zijn de onderhandelingen nu in een „impasse”. Ze noemt de belangrijkste EU-eisen „onaanvaardbaar” en eist „respect”.
Kortom: er moet eerst vertrouwen worden hersteld voordat er zaken kunnen worden gedaan. Een klus voor Barnier, en ook dat kost tijd.