Verhoor liep uit de hand, is nu de uitleg
Alternatieve verklaring moet voorkomen dat mysterieuze verdwijning uitgroeit tot crisis tussen VS, Turkije en Saoedi-Arabië.
De Saoedische regering werkt aan een alternatieve verklaring voor de verdwijning van journalist Jamal Khashoggi. Hij heeft het Saoedische consulaat in Istanbul niet na enkele uren al verlaten, zoals de regering twee weken lang volhield. Nee, hij is per ongeluk om het leven gekomen tijdens een uit de hand gelopen ondervraging. De Amerikaanse president Trump suggereerde maandag dat „rogue elements” – schurken – binnen de Saoedische staat erachter zitten, vlak nadat hij had gebeld met de Saoedische koning Salman. Deze formulering moet voorkomen dat de mysterieuze verdwijning van Khashoggi uitgroeit tot een crisis tussen de Verenigde Staten, Turkije en Saoedi-Arabië. Trump stuurde maandag zijn minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo naar Riad voor overleg met Salman. Daarna vliegt Pompeo door naar Turkije.
Washington en Ankara kunnen de schokkende beschuldigingen tegen Riad niet zomaar negeren. Ze dreigden afgelopen weekend met zware maatregelen als de Saoedische regering inderdaad verantwoordelijk blijkt voor een gruwelijke moord in haar consulaat in Istanbul. Maar eigenlijk zitten ze helemaal niet te wachten op een conflict met het machtige olieland.
Na de verdwijning van Khashoggi hebben diverse Turkse functionarissen anoniem verklaard dat ze precies weten wat met hem is gebeurd: hij is vermoord, zijn lichaam is in stukken gezaagd en in kisten het consulaat uit gesmokkeld. Bronnen rond de Turkse regering lekten dagelijks nieuwe details over de vermeende moord naar de pers. Maar twee weken later heeft de politie nog geen officiële aanklacht ingediend of bewijsmateriaal naar buiten gebracht.
Zo bezien heeft Turkije een belangrijke troef in handen om de angel uit de crisis te halen. Ankara kan het Saoedische koningshuis in verband brengen met een barbaarse moord. Of het kan proberen een conflict met een rijk olieland af te wenden op het moment dat de Turkse economie in een crisis verkeert. De Turken hebben de hete aardappel tot nu toe voor zich uitgeschoven en tegelijkertijd de druk op Riad opgevoerd. Wellicht hoopt president Erdogan financieel nog voordeel te halen uit de zaak.
Trump heeft vlak voor de tussentijdse Congresverkiezingen ook geen belang bij een conflict met zijn belangrijkste Arabische bondgenoot, die bovendien een hele verdieping in zijn Trump Tower in New York bezit. Sinds zijn aantreden heeft hij veel gedaan de banden met de Saoediërs aan te halen. Zijn eerste buitenlandse bezoek was aan Riad. En zijn schoonzoon Jared Kushner bouwde een persoonlijke relatie op met de jonge kroonprins Mohammed bin Salman.
Gruwelijke details
Trump reageerde aanvankelijk afwachtend op de zaak. Vanwege de aanhoudende stroom aan gruwelijke details in de media, zag hij zich afgelopen weekend gedwongen te verklaren dat de VS „krachtige maatregelen” zullen nemen als het Saoedische koningshuis verantwoordelijk blijkt. Maar hij sloot het stopzetten van de wapenleveranties bij voorbaat uit, want hij wilde niet dat het Amerikaanse bedrijfsleven 110 miljard dollar aan orders zou mislopen.
De Saoedische regering dreigde daarop met zware tegenmaatregelen tegen de VS. Riad wees op zijn „invloedrijke en cruciale rol in de mondiale economie”: een verkapt dreigement om de olieprijs te laten stijgen.
Het komt goed uit dat Turkije vorige week terug in de gunst is gekomen van Trump. Ankara liet de Amerikaanse dominee Andrew Brunson na twee jaar detentie vrij na een geheime deal met de VS, zo meldde de Amerikaanse zender NBC. De deal kan een verbetering van de betrekkingen inluiden. Trump twitterde dat Brunsons vrijlating „zal leiden tot goede, wellicht zelfs geweldige relaties tussen VS en Turkije!”
De kentering in de verdwijning van Khashoggi kwam toen de Saoedische koning Salman zich met de zaak ging bemoeien. Vrijdag bracht een Saoedi- sche delegatie, onder leiding van prins Khaled bin Faisal, een bezoek aan president Erdogan. Khaled is gouverneur van Mekka en adviseur van Salman. Twee dagen later belde Salman zelf met Erdogan. Hij bevestigde de broederlijke relaties tussen Turkije en Saoedi-Arabië en bedankte Erdo- gan voor het opzetten van een gezamenlijke werkgroep om de zaak te onderzoeken. Maandag kregen Turkse rechercheurs eindelijk toestemming het consulaat binnen te gaan.
„Erdogan wil de Saoediërs een uitweg bieden uit de zaak-Khashoggi”, in de hoop dat de koning „losgeslagen elementen [binnen de overheid] de schuld geeft en vervolgens een prominent persoon onder de bus gooit”, twitterde Soner Cagaptay, directeur Turkije van het Washington Institute. „Zo kan Erdogan zijn gezicht redden en een breuk in de Turks-Saoedische relaties voorkomen.”