De middenpartijen waren altijd al innig verweven met radicaal-rechts

De middenpartijen hebben een belangrijke rol gespeeld in het ontstaan van radicaal-rechts populisme, betoogt r is de laatste tijd veel te doen geweest over de uitspraken van Stef Blok en het wijkenplan van Klaas Dijkhoff. Al langere tijd stellen toonaangevende politicologen als Cas Mudde dat het politieke midden de taal van het populisme is gaan overnemen. Publicist Joshua Livestro beweerde het recent in NRC ( Affaire-Blok moet VVD en CDA wakker schudden, 1/9). Wie echter terugkijkt naar de recente Nederlandse geschiedenis, ziet dat het politieke midden altijd al veel sterker verweven is geweest met het rechts-populisme, dan veelal wordt aangenomen.

Het gebruik van de bril van het populisme om politieke ontwikkelingen in Nederland te analyseren heeft duidelijk voordelen, alleen al vanwege de heldere focus op rechts-populistische partijen. Het kan echter ook leiden tot blinde vlekken: het laat de gevestigde partijen buiten beeld, en negeert de rol van spilfiguren daarbinnen, zoals Frits Bolkestein of Ayaan Hirsi Ali. De VVD ontwikkelde al in het begin van de jaren negentig haar eigen kritiek op islam en immigratie, lang voor de officiële opkomst van populistische partijen.

Toch zijn het doorgaans de populistische partijen die de meeste invloed krijgen toebedeeld door onderzoekers en journalisten, terwijl de middenpartijen op controversiële ontwerpen als immigratie, islam en law and order als reactief worden gezien: hun rol is beperkt tot het accommoderen van het populisme of ze kunnen ‘besmet’ raken door populistisch discours. Het is tijd om dat passieve beeld van het politieke midden bij te stellen.

Aan de ene kant hebben middenpartijen een belangrijke rol gespeeld in het ontstaan van radicaal-rechts populisme. Zo werkte Geert Wilders lange tijd voor Bolkestein. In een interview met The New York Times, dat onderdeel vormde van een profiel over Wilders, beschreef Bolkestein zijn voormalige assistent als de ‘tovenaarsleerling’ uit het beroemde verhaal van Goethe. Bolkestein had Wilders poli-