De Doctor is nog net zo Brits als Brexit

Niet alleen 8 miljoen Britten zagen vorige week de eerste aflevering van de nieuwe Doctor Who: de serie wordt in 95 landen bekeken. Voor het eerst in 55 jaar is de Doctor een vrouw. „Ik speel voor het eerst geen stereotype vrouw.”

k weet precies wie ik ben. Ik ben de Doctor.” Als actrice Jodie Whittaker deze zinnen uitspreekt zijn we bijna op het einde van de eerste aflevering van het vernieuwde Doctor Who. In de razendsnelle en zeer vermakelijke eerste aflevering, met de naar David Bowie verwijzende titel ‘The Woman Who Fell to Earth’, wordt de iconische BBC-serie (sedert 1963) op een ogenschijnlijk moeiteloze manier in 2018 geplaatst, fris en klaar voor nieuwe scifi-avonturen op gekke planeten.

Jodie Whittaker is de eerste vrouwelijke Doctor, na een reeks van twaalf mannelijke vertolkers. Een veelbesproken stap, maar eentje waar we niet te lang bij moeten stilstaan, wil de nieuwe showrunner Chris Chibnall zeggen met zijn eerste aflevering. Yep, de Doctor is een vrouw geworden, let’s get on with it.

Toch valt deze ontwikkeling niet te onderschatten. „We beginnen ons te realiseren dat vrouwen geen genre zijn” zegt de 36-jarige Whittaker in Marie Claire. „Ik speel een alien die in verschillende lichamen terechtkomt. Dit is een vrouw. Het beste daaraan is dat ik voor het eerst in mijn leven geen stereotype vrouw speel. Hoe ik dingen ook benader als acteur, ik word voortdurend gelabeld als de vrouwelijke versie van dat personage.” Maar de Doctor is geen ‘moeder van’ of een ‘vrouw van’. De Doctor is een uniek wezen, los van gender. Voor Whittaker, onder meer bekend van Chibnalls eerdere serie Broadchurch , is dat een bevrijding. En ze maakt er meteen het beste van. Haar energieke Doctor rent, springt en maakt scherpe opmerkingen. Het knettert.

Het begin van een nieuwe Doctor Who, over een eeuwenoude Time Lord uit de ruimte die de mensheid beschermt tegen buitenaardse schurken, is altijd een belangrijk moment in de Britse cultuur. Niet alleen keken acht miljoen Britten naar de wedergeboorte van de Doctor (marktaandeel 40 procent), de serie is voor de Britten ook een vrolijk exportproduct om trots op te zijn – een klein lichtpuntje in de turbulente Brexit-tijd. De serie wordt bekeken door 77 miljoen mensen in 95 landen; alleen midden-Afrika en China doen niet mee. Nederlanders kunnen op Netflix de afgelopen vijf seizoenen terugkijken. Een internationaal succes, hoewel de serie een zéér Brits karakter heeft. Maar dat hield Harry Potter en The Beatles ook niet tegen. Steven Moffat, showrunner van 2009 tot en met 2017, zei: „Als je een programma aan de wereld wilt verkopen, moet je het zo Brits mogelijk maken.”

BBC-erfgoed

Krachtig vernieuwen én behoud van een halve eeuw oud BBC-erfgoed; dat is de lastige opdracht van iedere nieuwe showrunner. Moffats opvolger Chibnall moet niet alleen de eerste vrouwelijke Doctor introduceren, maar eigenlijk een hele nieuwe serie met nieuwe hoofdpersonen en een nieuwe toon. Tegelijkertijd moet hij een grote groep fanatieke fans tevreden zien te houden. Niet alles kan zomaar overhoop gegooid worden.

Toch kan de serie alleen overleven als er dingen worden losgelaten. De BBC heeft nieuwe kijkers nodig en die moeten kunnen instappen aan het begin van dit seizoen. Daar ging het volgens critici de afgelopen jaren mis: de verhalen waren niet meer te volgen voor nieuwkomers.

Dat de serie met zijn 55 jaar de gemiddelde tijdspanne van een tv-serie verre overstijgt, komt doordat de verjonging zit ingebakken. Als de Doctor op sterven na dood is, regenereert hij/zij in een nieuw lichaam. Ook de helpers van de Doctor worden steeds ingewisseld. Omdat de Doctor rondreist in zijn tijdmachine de Tardis is de serie toch al niet gebonden aan tijd en plaats.

Verder blijft de serie zeer Brits, niet alleen in zijn gebruik van ironie en understatement. Whittaker praat in haar eigen Yorkshire-accent en het eerste avontuur speelt zich volledig af in de staalstad Sheffield. De vernieuwde gadget van de Doctor, de sonische schroevendraaier, is deels gemaakt van staal uit de stad (lepels en messen). De serie ziet er gelikter uit, al blijft het cult-aspect (charmant knullig, retro) behouden. De Doctor en haar nieuwe vrienden nemen het in de eerste aflevering op tegen het moordende wezen Tzim-Sha. Hij spaart de tanden van zijn slachtoffers en plakt die op zijn gezicht.

Tegen het einde van aflevering één heeft de dertiende Doctor haar nieuwe outfit gevonden – bandplooibroek met galgen en shirt met regenboogbalk à la Mork & Mindy – die perfect past bij haar levenslustige, bijna kinderlijke persoonlijkheid. Ze heeft gevoel voor humor – bijzonder, stelt de website Vox , want vrouwelijke actiehelden zijn doorgaans ernsti-