Andy Warhol

Typex tekende overdonderende stripbiografie

Mark Beunderman

Tussen de Italiaanse regering en de Europese Commissie zijn al heel wat verwijten over en weer gegaan – nog voordat Italië dinsdag in Brussel zijn ontwerpbegroting indiende. Maar het lot van Italië wordt de komende tijd ergens anders bepaald: op de financiële markten. Kan Italië, en kan de eurozone als geheel, een schuldencrisis ontlopen?

Zorgen over de houdbaarheid van de torenhoge Italiaanse staatsschuld (ruim 130 procent van het bbp) zijn er al lang. Dat de Italiaanse regering zich extra in de schulden wil steken (37 miljard euro aan nieuwe uitgaven, grotendeels op de pof) kan nét die crisis uitlokken die allang wordt gevreesd.

Een belangrijke stressmeter in de eurozone is de zogeheten spread, het verschil in rente dat Italië betaalt op tienjarige staatsleningen vergeleken met Duitse leningen van dezelfde looptijd. Je ziet eraan hoeveel extra risicovergoeding beleggers eisen bovenop de Duitse rente. De Italiaanse spread is 3,1 procentpunt. Dat is zo’n 1,5 procentpunt meer dan begin 2018, hoewel spreads zoals in 2011-2012 (4 à 5 procent) nog niet aan de orde zijn.

Er zijn meer stress-indicatoren. ABN Amro merkte vorige week in een notitie op dat beleggers de verzekeringen die ze afsluiten op Italiaanse staatsleningen – voor als Italië bankroet gaat – vaker kopen in dollars en minder vaak in euro’s. Want als Italië bij een schuldencrisis de eurozone verlaat, kun je maar beter verzekerd zijn in dollars. „Bij dezelfde verzekeringen in Duitse staatsschuld is die trend niet waarneembaar”, aldus analist Fouad Mehadi.

Sinds de vorming van het populistische Italiaanse kabinet in mei zijn er tekenen van kapitaalvlucht, schrijft

MENSENHANDEL

Overdekte markt in Rome. de Italiaanse econoom Silvia Merler, van de denktank Bruegel, in een blog. Buitenlandse beleggers halen miljarden euro’s weg uit Italië en zetten het ergens anders neer. In mei en juli vloeide meer geld uit Italië dan in de hele crisiszomer van 2011.

Trek die ontwikkelingen door – hogere spread, hogere prijs voor de verzekering van krediet, meer kapitaalvlucht – en je hebt het recept voor een schuldencrisis zoals die in Griekenland. Zo ver is Italië nog niet en zo ver hoeft het ook niet te komen: het staat economisch sterker dan Griekenland. Italië heeft bijvoorbeeld een handelsoverschot en hoge spaartegoeden. Bijna tweederde van de Italiaanse staatsschuld is in binnenlandse han- den, en dat maakt het land wat minder vatbaar voor paniek op de markten.

Maar de regering in Rome speelt wel met vuur. Niet alleen Brussel, maar ook kredietbeoordelaars buigen zich nu over de Italiaanse begroting. Die bureaus geven landen scores over hun kredietwaardigheid. Eind deze maand komen Moody’s en Standard& Poor’s met nieuwe beoordelingen. Zijn die heel negatief, dan kan het vertrouwen van beleggers in de Italiaanse schuld snel verdampen.

In een rampscenario zou de Italiaanse rente snel oplopen, waardoor Italië niet meer aan zijn betalingsverplichtingen zou kunnen voldoen. Bovendien zouden dan de toch al wankele Italiaanse banken klappen krij- gen, want zij hebben veel staatsleningen van het eigen land op de balans die dan snel in waarde zouden dalen.

Vangnetten te klein

En dan? De Europese vangnetten lijken niet toegerust voor het redden van Italië – de derde economie van de eurozone. De Italiaanse economie is tien keer zo groot als de Griekse. Griekenland kreeg in totaal 267 miljard euro aan Europese noodsteun, plus krap 34 miljard euro van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). De totale uitleencapaciteit van het noodfonds waaruit steun aan Italië zou komen, het ESM (Europees Stabiliteitsmechanisme) bedraagt slechts 410 miljard euro. Het ESM zou bovendien

De Italiaanse regering heeft omstreden maatregelen aangekondigd om de koopkracht van consumenten fors te vergroten. de eis stellen dat Italië, net als Griekenland, zou hervormen en bezuinigen. De Italiaanse coalitie wil nu juist mínder Europese bemoeienis.Hulp van de Europese Centrale Bank in Frankfurt ligt eveneens lastig. Italië profiteert van het grote opkoopprogramma van de ECB van staatsleningen van alle eurolanden (niet alleen Italië), dat de rentes drukt. Maar vanaf volgend jaar koopt de ECB geen nieuwe leningen meer. De ECB zou ook alléén Italië kunnen steunen met de opkoop van staatsleningen – maar uitsluitend als dat land zich onderwerpt aan een ESM-programma. En dus aan pijnlijke hervormingen.Grote vraag is of een Italiaanse crisis beperkt zou blijven tot Italië. Zeker bij ‘besmetting’ naar andere Zuid-Europese landen zou Nederland dit voelen. Het Centraal Planbureau beschreef op Prinsjesdag een scenario waarin Spanje en Portugal worden meegesleurd in een Italiaanse crisis. De Nederlandse export naar Zuid-Europa valt terug, de eurokoers zakt, de inflatie loopt op. De door het CPB geraamde economische groei van 2,6 procent in 2019 valt 0,5 procentpunt lager uit.