Koning betuigt ‘diepste spijt’ voor wandaden in Congo
De Belgische koning Filip schreef een brief ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van Congo’s onafhankelijkheid.
Nog maar enkele weken geleden leek het er niet op dat deze dinsdag, de zestigste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid, anders zou verlopen dan voorgaande jaren. Ondanks een toenemende roep om excuses voor het Belgisch koloniaal verleden, sprak de Belgische koning toen nog uit dat er een ‘historische consensus’ nodig was en een ‘goede gelegenheid’ om die aan te bieden.
Excuses kwamen er niet, maar het kwam dicht in de buurt. Op de verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid betuigt Filip in een brief aan de Congolese president Félix Tshisekedi zijn „diepste spijt” voor de wandaden tijdens het bewind van de Belgische koning Leopold II (1885-1908) en de koloniale periode (1908-1960).
In de brief, verstuurd omdat de koning vanwege de coronacrisis niet aanwezig kan zijn, feliciteert Filip de president en de Congolezen met de verjaardag en beschrijft hij de „vriendschappelijke banden” en „intense samenwerking” tussen de landen. Daarvoor is het volgens hem nodig „in alle openheid en sereniteit” te spreken over de „pijnlijke episoden” uit de gezamenlijke historie.
Filip schrijft: „Ten tijde van CongoVrijstaat werden geweld- en gruweldaden gepleegd die op ons collectieve geheugen blijven wegen. Gedurende de daaropvolgende koloniale periode werd eveneens leed veroorzaakt en zijn vernederingen toegebracht.” Voor die „wonden uit het verleden” betuigt Filip spijt. „Wonden die tegenwoordig weer pijnlijk voelbaar worden door daden van discriminatie, nog te sterk aanwezig in onze samenleving.”
Hedendaags racisme
Met die laatste passage lijkt de koning te wijzen op het verband tussen het Belgisch koloniaal verleden en hedendaags racisme. De recente, wereldwijde antiracismeprotesten hebben ook in België zaken als discriminatie op de arbeids- en woningmarkt en bij de politie op de agenda gezet. In het kielzog van de protesten werden talloze standbeelden beklad van Leopold II, verantwoordelijk voor de dood van honderdduizenden tot miljoenen mensen die in ‘zijn’ CongoVrijstaat door verminking, executies, verhongering en ziekte om het leven kwamen. Een parlementaire commissie gaat zich erover buigen.
Filip schrijft het initiatief voor deze commissie te steunen. In de brief is gekozen voor het woord ‘spijt’ boven ‘excuses’, wat meer duidt op een persoonlijk gevoel van de koning dan op een officiële verontschuldiging met juridische implicaties.
Toch komt de brief als een verrassing. België bood eerder excuses aan voor zijn rol in de moord op onafhankelijkheidsstrijder Patrice Lumumba, Congo’s eerste democratisch verkozen premier, die na een staatsgreep werd geëxecuteerd. Vorig jaar bood toenmalig premier Charles Michel zijn excuses aan voor de wijze waarop het land ‘metissen’ – kinderen uit een gemengde relatie – heeft behandeld. Verder gingen die excuses nooit.
Filip is de eerste Belgische koning die zich over de wandaden in Congo uitspreekt, en hoewel hij de laatste weken meermaals werd opgeroepen excuses te maken, werd niet verwacht dat het nu al zou gebeuren.