Staat Israël op het punt om Palestijns gebied te annexeren – of niet?

Woensdag mag de Israëlische premier Netanyahu op grond van het regeerakkoord beginnen met het annexeren van een deel van de bezette Palestijnse gebieden. Niemand weet echter wat er precies gaat gebeuren – áls er iets gebeurt.

Al weken wachten Israëliërs, Palestijnen en de rest van de wereld af of Israël weer stukken Palestijns grondgebied zal annexeren of niet. Deze woensdag zou premier Benjamin Netanyahu hiervoor mogelijk het startschot geven. Negen vragen.

1 Wat gaat er gebeuren?

Israël kan volgens het in april gesloten regeerakkoord tot 30 procent van de Westelijke Jordaanoever annexeren, inclusief alle nederzettingen en de Jordaanvallei. Van alle scenario’s waarover wordt gespeculeerd, lijkt een gedeeltelijke annexatie de meest waarschijnlijke. Als de annexatie niet verder gaat dan één of twee grote nederzettingen, blijven de reacties van de Palestijnen en de internationale gemeenschap beperkt, hoopt de Israëlische regering. Gevoeliger ligt de annexatie van de Jordaanvallei. Dit vruchtbare gebied is onmisbaar voor een eventuele Palestijnse staat.

2 Hoe zit het ook alweer?

Israël houdt de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook sinds de Zesdaagse Oorlog met de Arabische buurlanden in 1967 militair bezet. Bij de Oslo-akkoorden van 1993 en 1995 werd het gebied opgedeeld in zone A, B en C – met A en B onder gedeeltelijk Palestijns bestuur en C onder Israëlisch bestuur. Het te annexeren gebied ligt in zone C. Door het groeiende aantal nederzettingen, met al bijna een half miljoen Israëlische bewoners, en de vele beperkingen voor Palestijnen, wordt zone C door velen al gezien als de facto geannexeerd.

3 Waarom nu?

Het is volgens Netanyahu „een historische kans”. Nog nooit stond een Amerikaanse president zo welwillend tegenover eenzijdige Israëlische stappen. In november kan dat anders zijn; de Democratische presidentskandidaat Joe Biden zegt tégen annexatie te zijn. Bovendien is de wereld te druk met de coronacrisis om zich nu in het slepende conflict te mengen.

4 Waarom zou hij het niet doen?

Precies om diezelfde redenen is dit misschien juist een slecht moment om zo’n radicale stap te zetten: Israël kampt met een diepe economische crisis plus een nieuwe coronauitbraak. Wat hebben Israëliërs eraan als daar regionale onrust bij komt? Ook Trumps onzekere positie kan als tegenargument dienen: als hij weggestemd wordt, is annexatie een valse start van de relatie met een nieuwe president.

Netanyahu wacht op het groene licht van de Amerikanen. Het annexatieplan is gebaseerd op Trumps Visie voor vrede uit januari. Dat plan leek ontworpen voor en door Netanyahu. Het Witte Huis vreest echter door unilateraal Israëlische acties de stok kwijt te raken om de Palestijnen

mee naar de onderhandelingstafel te slaan. Beraad tussen de VS en Israël loopt nog.

5

Wat houdt annexatie eigenlijk in?

In geannexeerd gebied gaat het Israëlische recht gelden. Rechts Israël noemt het liever ‘toepassen van Israëlische soevereiniteit’, omdat annexatie volgens de definitie gaat om het innemen van land dat tot een andere staat behoorde. Annexatie zou zowel directe gevolgen hebben als impact op de langere termijn. Voor de Israëlische kolonisten wordt het bijvoorbeeld makkelijker om huizen te bouwen, voor de Palestijnse bevolking versterkt het de bestaande beperkingen, zoals gebrek aan bewegingsvrijheid, sloop van huizen en grondverlies. Bovendien wordt het juridisch bijna onmogelijk om de Israëlische nederzettingen in bezet gebied ooit te ontruimen.

Als (sommige) nederzettingen worden geannexeerd, moeten Palestijnen over Israëlisch grondgebied reizen om hun dorpen en steden uit te komen. Het is onduidelijk wat de status wordt van Palestijnen die in te annexeren gebied wonen. Netanyahu heeft al gezegd dat ze geen Israëlisch paspoort krijgen.

Het belangrijkste gevolg is dat de tweestatenoplossing nog verder wegdrijft; tegenstanders zien in annexatie de doodssteek voor het op apegapen liggende vredesproces.

6

Kan Israël dit zomaar doen?

Activisten vrezen dat het annexatieplan tot nieuw geweld leidt. De militante Hamas-beweging heeft al gemeld annexatie als een oorlogsverklaring te zien. De Palestijnse Autoriteit heeft gedreigd zichzelf op te heffen, waardoor chaos op de Westelijke Jordaanoever kan ontstaan.

7

Hoe reageert de wereld? VN-secretaris-generaal António Guterres noemde de annexatieplannen „een zeer ernstige schending van het internationaal recht”. De EU heeft haar „ernstige bezorgdheid” uitgesproken. Amerikaanse en Europese politici hebben petities tegen de annexatie getekend. Ook Arabische landen veroordelen de plannen scherp. Het dreigendst klinkt buurland Jordanië, dat een „enorm conflict” voorspelt. Jordanië en Egypte zijn de enige twee Arabische landen met een vredesverdrag met Israël. In de praktijk zijn de tegenacties waarschijnlijk beperkt.

8

Hoe zit het in de Israëlische politiek? Netanyahu’s coalitiepartner Benny Gantz heeft enerzijds verklaard dat Israël niet wacht als de Palestijnen „in hun diepe stront” blijven zitten. Anderzijds wil hij het annexatieplan alleen uitvoeren in het kader van een breder diplomatiek proces. Dinsdag zei hij dat het plan moest wachten tot na de coronacrisis. Netanyahu kan ook buiten hem om de Knesset, het Israëlische parlement, met zich mee proberen te krijgen.

9

En wat vinden Israëliërs ervan?

Volgens een recente opiniepeiling weten ze dat zelf niet: 26 procent heeft geen mening, 32 procent is vóór en 42 procent tégen annexatie. Voor bijna niemand is het een prioriteit.

De wereld is te druk met corona om zich nu in het slepende conflict te mengen. Maar ook Israëliërs hebben op dit moment wel wat anders aan hun hoofd