‘Wij simpele zielen staan ver weg van de grootheid van Bach’
Bariton Henk Neven (1976) zingt in de periode voor Pasen elke avond de rol van Jezus in de Johannes-Passion van J.S. Bach. „Bij het openingskoor is het elk jaar weer alsof je het voor het eerst hoort, zo geniaal is het.”
DONDERDAG 21 MAART Ambacht
Ik ben onderweg naar mijn tweede Johannes-Passion van dit jaar: met orkest Phion en dirigent Jos van Veldhoven, jarenlang leider van de Bachvereniging. In de auto hoor ik pianist Krystian Zimerman in een interview zeggen dat hij zichzelf voor 99 procent als ambachtsman (craftsman) ziet en voor 1 procent als kunstenaar. Hij voegt eraan toe dat in het Italiaans de woorden bijna overeenkomen. Artigiano en artista. Ja, zo kijk ik er zelf ook tegenaan. Mijn ambacht bestaat er deze ochtend uit mijn stem aan te passen aan een andere stemming. Phion speelt in moderne stemming (442 hrz), terwijl het orkest waarmee ik vorige week werkte in barokstemming (415 hrz) speelde. Praktisch gesproken betekent dat dat ik vandaag alles een halve toon hoger moet zingen.
Voor aanvang van de generale neem ik in mijn kleedkamer de hele Christus-partij nog eens door. Wat zijn de belangrijke woorden, waar liggen vocale aandachtspunten? We hebben een goede repetitie. Jos van Veldhoven voorziet elk personage van een eigen combinatie van instrumenten. Mijn fundament wordt orgel, contrabas en theorbe. De zangers, het basso continuo en de dirigent voelen nu al als een hecht team – en dit is pas onze eerste samenkomst.
Ik slaap in Lonneker, in een tot hotel omgebouwde pastorie. Uit het raam zie ik op het onderliggend kerkhof een prachtig schouwspel. Twee doodgravers scheppen een graf dicht. Eenmaal met aarde bedekt, wordt er jong groen geplant. De vanzelfsprekende, liefdevolle toewijding van de doodgravers inspireert me. Liefde, dood, begin – daar gaat de Johannes-Passion ook over. Met eenzelfde toewijding wil ik muziek maken.
VRIJDAG 22 MAART Kraaiende haan
Vanavond is de eerste uitvoering in Enschede. Er spelen altijd teksten en muziek door mijn hoofd als ik langere tijd met een opera, oratorium of passie bezig ben. Meestal zijn dat overigens de teksten van collega’s, en niet mijn eigen zinnen. Vandaag begint dat innerlijke rondzingen van frases en melodieën eerder dan ik wens. Het pastoriehotel ligt pal naast de kerk, de klok is vlak naast mijn
raam. Elk heel en half uur geeft de klepel een flinke lel tegen de klok. Om kwart over vier in de ochtend kraait er bovendien ergens een haan. Meteen klinkt in mijn hoofd de beroemde frase uit de scène in de Johannes-Passion die het verloochenen van Christus door Petrus beschrijft: ‘Und alsobald krähete der Hahn!’ Zelfs
de kraaiende cello hoor ik erbij. Hier kraait die haan trouwens geen drie keer, maar wel dertig keer. Ik woel en tel elk uur de slagen. Eéntwee-drie-vier-vijf-zes. Ik denk aan de hoge a van de evangelist: ‘Und es war frühe!’.
Dan maar een ochtendwandelingetje. Het voorjaar is hier veel meer zicht- en hoorbaar dan in Rotterdam, waar ik woon. Ik moet denken aan de woorden van een Iraanse vriend over Norooz, het Persisch nieuwjaar dat vernieuwing, wedergeboorte van de natuur en hoop symboliseert. Norooz, lente, passionen, komen ze niet allemaal voort uit dezelfde bron?