Dansend naar de macht: de comeback van Prabowo
Het witwassen van ex-generaal Prabowo, een autoritaire potentaat, roept vragen op over de erosie van de democratie in Indonesië, stellen en
In de tumultueuze vroege jaren tachtig, nam een ambitieuze jonge Indonesische officier deel aan een reeks gevechtsacties in Oost-Timor, dat toen net door Indonesië was geannexeerd. Tijdens een campagne in september 1983 doodden Indonesische militairen enige honderden Oost-Timorese burgers bij een incident dat de geschiedenis in is gegaan als de Kraras Massamoord. Een van de ooggetuigen memoreerde later bij de Waarheids - en Verzoeningscommissie van Timor Leste hoe hij met zijn broer werd neergeschoten en zag dat twee baby’s die de schietpartij hadden overleefd, met een mes werden doodgestoken.
Deze hartverscheurende slachting gebeurde onder commando van dezelfde officier die later zou opklimmen tot de rang van luitenant-generaal in het Indonesische leger. Ondanks alle getuigenissen en vernietigende bewijzen heeft de officier later steeds iedere betrokkenheid bij dit incident ontkend. Zijn naam is Prabowo Subianto, die op dat moment de schoonzoon was van de toenmalige dictator, Soeharto, en die nu de gekozen president is van Indonesië.
Prabowo werd in 1998, na de val van Soeharto, uit het leger gezet. Hij vertrok naar Jordanië maar keerde in 2000 weer terug. Hij ging deel uitmaken van de miljoenenonderneming van zijn broer en werkte aan zijn terugkeer binnen de invloedrijke Golkarpartij die voorheen werd geleid door Soeharto. Uiteindelijk dook hij in 2014 weer op als deelnemer aan de presidentiële verkiezingen en nog een keer in 2019; een bewijs dat hij bezig was met politieke manoeuvres in de Indonesische politiek.
Maar in 2019 ging de voorkeur van het Indonesische electoraal uit naar Joko Widodo, iemand van buiten de politiek en een ondernemer met een onbevlekt imago. Prabowo verloor de verkiezingen.
In een nogal onverwachte draai nodigde president Widodo vervolgens Prabowo uit om de functie van minister van Defensie te vervullen. Daarmee gaf hij Prabowo’s partij de kans om te regeren terwijl hij tegelijkertijd zijn belangrijkste tegenstander in zijn grote coalitie binnenhaalde.
Maar dit soort ontwikkelingen zijn niet heel verrassend in de Indonesische politiek. De dynamiek tussen Prabowo en Widodo weerspiegelt de fluïde en vergeetachtige aard van de politiek in dit land, die niet sterk ideologisch is of leunt op programma’s. Politieke partijen verkopen ideologie niet zoals buurlanden als India of sommige westerse democratieën het geval zou zijn. In plaats daarvan is politiek in Indonesië een wisselende mix van persoonlijkheden, gekruid met een zeker mate van religiositeit.
Prabowo is geen Donald Trump – geen politieke joker. Hij lijkt meer op de Indiase premier Narendra Modi, een politicus met een bezoedeld verleden, gesteund door een machtige politieke machinerie, die hij onopvallend heeft gebruikt om zijn politieke naam te rehabiliteren. Hij schilderde zich in de campagne af als een man gericht op economische ontwikkeling. De steun van Widodo verstevigde dat politieke imago, waarbij veel van Widodo’s kiezers Prabowo beschouwden als een natuurlijk verlengstuk van het presidentschap van Widodo.
Prabowo lijkt ver af te staan van zijn oude persoonlijkheid. In de verkiezingen van dit jaar is hij erin geslaagd zijn imago van een heethoofdige populist om de vormen tot het beeld van een aaibare opa die ervan houdt een beetje te wiegelen op het
ritme van vrolijke deuntjes. Om deze strategie te verstevigen werden beelden van een dansende Prabowo op het campagnepodium verspreid over verschillende socialemediaplatforms. Analisten hebben betoogd dat dit de verklaring is voor de populariteit van Prabowo onder mensen die voor het eerst hun stem uitbrachten. Kiezers die wellicht niet op de hoogte waren van zijn bloedige verleden (of die dat zelfs niet erg vonden).
Deze overwinning van Prabowo is vooral te danken aan de steun van Widodo. Ooit was hij het symbool van hoop, van het idee dat gewone mensen zonder banden met ‘koninklijk bloed’ of het leger het hoogste ambt in het land konden bekleden. Maar nu, bijna tien jaar later, maakt de president de weg vrij voor zijn 36jarige zoon Gibran, niet alleen om Prabowo meer kansen te geven maar ook om het vice-presidentschap zelf in handen te krijgen, iets wat geen van zijn voorgangers heeft gedaan.
Kennelijk wil Widodo dat de volgende president zijn eigen ontwikkelingsagenda voortzet. Op zijn slechtst wil hij zijn macht voortzetten. In dat licht is het belangrijk te wijzen op de bouw van een nieuwe hoofdstad in Borneo en zijn streven om de export van bauxiet en nikkel te verbieden. Zolang zijn opvolger die twee hoofdlijnen blijft uitvoeren, lijkt Widodo stoïcijns voor de kritiek dat hij bezig is met het bouwen van een dynastie. Maar wat zijn motief ook is, het feit blijft dat hij ervoor
gekozen heeft om democratische principes op te geven voor het halen van zijn politieke doelen.
Belangrijk ook is de vraag: hoe zal de regering er onder Prabowo uitzien? Wat zijn diens eigen beleidsdoelen? Wie is hij in werkelijkheid? En hoe lang zal die unie tussen Prabowo en Widodo het uithouden?
Veel blijft onzeker maar een ding is duidelijk: Prabowo is volledig gerehabiliteerd, met dank aan Widodo. Hij zou door zijn verleden eigenlijk politiek moeten zijn buitengesloten, maar in plaats daarvan is hij genormaliseerd. Het witwassen van Prabowo zal met zijn inauguratie tot de achtste president van Indonesië in oktober zijn hoogtepunt bereiken.
Ondertussen blijft de herinnering aan de oude Prabowo, de potentaat met autoritaire neigingen, gegrift in de geesten van degenen die zich het verleden herinneren en dat niet wensen te vergeten. Het collectieve streven om Prabowo ter verantwoording te roepen kan een grotere uitdaging zijn dan ooit eerder sinds de val van Soeharto. Desalniettemin is er een dringende noodzaak om ervoor te zorgen dat democratische normen niet verder eroderen onder zijn presidentschap.
Veel blijft onzeker maar een ding is duidelijk: Prabowo is gerehabiliteerd, met dank aan Widodo