Te weinig vaste plekken? Kosten blijven oplopen
Al bijna twee jaar is een kostbaar systeem van (crisis)noodopvang nodig om het gebrek aan vaste plekken te compenseren.
Door de voortdurende crisis in de asielopvang blijven de kosten toenemen. Het gebrek aan vaste opvangplekken komt al bijna twee jaar neer op een prijzig systeem van (crisis)noodopvangplekken. Die zijn twee keer zo duur als een normale plek. Maandag werd bij de presentatie van de Voorjaarsnota duidelijk dat om die reden dit jaar 375 miljoen euro méér wordt uitgetrokken dan begroot. Voor volgend jaar is 700 miljoen extra nodig. Ook maakte demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel, VVD) bekend dat tot 1 juli zeker 12.000 extra opvangplekken nodig zijn, waarvan een kwart over een week door provincies beschikbaar moet worden gesteld.
PVV-leider Geert Wilders is niet te spreken over het besluit van het demissionaire kabinet om meer dan 1 miljard euro extra uit te trekken voor de opvang van asielzoeker. „Dat is eigenlijk wel een beetje over het graf heen regeren”, zei hij maandagochtend bij de inloop voor de formatieonderhandelingen. Hij vindt dat aan de formatietafel moet worden gekeken of de aanvullende kosten te dragen zijn.
Het lijkt een waarschuwing van het huidige kabinet: zolang er onvoldoende vaste opvangplekken zijn, zal de overheid geconfronteerd blijven worden met oplopende kosten in de asielketen. Eerder deze maand bleek uit een Kamerbrief dat het kabinet hoop blijft vestigen op maatregelen om de komst van asielzoekers te beperken. De oplossing voor de opvangcrisis ligt bij nieuwe Europese asielen migratieregels, maar ook bij Nederlandse gemeenten, vindt het kabinet. Ook de formerende partijen zeggen hoge verwachtingen te hebben van het nieuwe Europese migratiepact, dat vorige week definitief door het Europees Parlement werd aangenomen. Tegelijkertijd zien ze weinig in het via de spreidingswet dwingen van gemeenten om asielzoekers op te vangen.
Voor dit jaar houdt het kabinet rekening met de komst van 52.000 nieuwe asielzoekers. Hoe en waar deze mensen zullen worden opgevangen, boven op het aantal asielzoekers dat zich al in Nederland bevindt, blijft een grote vraag. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) maakte begin deze maand bekend dat het vanaf januari behoefte heeft aan 97.500 opvangplekken. Dit valt hoger uit dan waar demissionair staatssecretaris Van der Burg tot nu toe rekening mee heeft gehouden. Bij de invoering van de spreidingswet, die eerlijke verdeling van asielzoekers over het hele land moet helpen regelen, vroeg hij provincies en gemeenten om 96.000 opvangbedden – meer normale plekken betekent minder extra kosten voor crisisopvang.
Vooralsnog ziet het er somber uit voor de asielbegroting. Gemeenten overleggen tot november over de precieze verdeling van de benodigde plekken. Het Rijk denkt pas volgend jaar zomer de effecten van de spreidingswet te zullen merken. De invoering van die wet biedt op dit moment nog geen weg uit de opvangcrisis, tot teleurstelling van de Groningse commissaris van de koning René Paas. Hoewel hij zijn verwachtingen altijd laag zegt te hebben gehouden, had hij toch gehoopt dat gemeenten vooruitlopend op hun taakstelling al over de brug zouden komen met permanente opvanglocaties. Dat is nauwelijks aan de orde.
Het aanmeldcentrum in het Groningse Ter Apel telt al zeker sinds begin maart nog elke dag ruim tweeduizend asielzoekers, ondanks een uitspraak waarbij de rechtbank NoordNederland heeft geoordeeld dat het COA een bestuurlijke afspraak over de opvang van maximaal tweeduizend personen in het aanmeldcentrum moet nakomen.
Vooralsnog ziet het er somber uit voor de asielbegroting
‘Een rottig voorgevoel’
Dat gemeenten nog nauwelijks vooruitlopen op de plekken die ze in opdracht van staatssecretaris Van der Burg beschikbaar moeten stellen, baart Paas zorgen. Hij kijkt „met een rottig voorgevoel” naar de zomer. Dan steken meer asielzoekers en vluchtelingen de Middellandse Zee over naar Europa, van wie een deel naar Nederland zal doorreizen. Ook lopen 1 september contracten met 125 (crisisnood)opvanglocaties af, waar zeker 11.000 bedden staan. Dit blijkt uit een overzicht van het COA dat met NRC is gedeeld. De organisatie heeft op dit moment geen zicht op hoe het wegvallen van deze plekken kan worden opgelost. Tussen september en januari dreigen nog eens 13.000 plekken weg te vallen.
Het overvolle aanmeldcentrum in Ter Apel telde vorige week ruim 2.200 asielzoekers. „Het hoogste aantal sinds de uitspraak”, zegt Paas. Het COA moet sinds 20 februari een dwangsom van 15.000 euro betalen voor elke dag dat het aanmeldcentrum in Ter Apel te vol is, oplopend tot een bedrag van maximaal 1,5 miljoen euro. Waar Groningse gemeenten van oudsher altijd over de brug zijn gekomen met extra opvangplekken, hoeft de rest van het land daar niet meer op te rekenen, waarschuwt Paas. „De bereidheid om in Groningen alles op te lossen is opgedroogd.”
En dat is weer een probleem voor de huidige formerende partijen, die niets zien in de spreidingswet maar ook geen oplopende asielkosten willen. Wat voor oplossing ze dan wel voor ogen hebben, is nog altijd onduidelijk.