Top EU-leiders weer gekaapt door oorlogen
Europese leiders grijpen graag wapen van sancties, maar moeten balans tussen Israël en Iran bewaren. En Oekraïne wil meer wapens.
De Europese regeringsleiders zullen de aanval van Iran op Israël op een top deze week gezamenlijk veroordelen, oproepen tot de-escalatie én hoogstwaarschijnlijk de weg vrijmaken voor nieuwe sancties tegen Iran. Als je dat laatste doet, zegt een bron in Brussel, laat je Israël zien dat het niet alleen staat én bestaat de mogelijkheid dat Israël het Europese besluit laat meewegen in de vraag of en hoe terug te slaan.
Een aantal landen dringt er langer op aan om Iraniërs die betrokken zijn bij de levering van drones aan Iraanse bondgenoten in het MiddenOosten, zoals de Houthi’s in Jemen of Hezbollah in Libanon, op een sanctielijst te zetten. Anderen in Brussel wierpen tegen dat je behoedzaam moet zijn met straffen omdat het van belang kan zijn niet alle bruggen met Teheran te verbranden.
Eigenlijk zouden de Europese leiders zich deze week vooral buigen over een klassiek EU-thema: concurrentiekracht, in het bijzonder over de interne markt, het kroonjuweel van de Unie. Maar geopolitiek kaapte – weer eens – de agenda. Voordat donderdag de economie aan bod komt, zullen de leiders zich tijdens een diner woensdagavond bezighouden met de internationale crises van de dag: Iran en Oekraïne.
De noodzaak om over Oekraïne te spreken drong zich eind vorige week onverbiddelijk op toen de noodkreten uit Kyiv over Russische overmacht niet langer konden worden genegeerd. President Zelensky, die woensdagavond virtueel aanschuift, zal ongetwijfeld met klem onder de aandacht brengen dat Oekraïne zonder extra hulp uit het Westen met de rug tegen de muur staat. Vorige week vuurde Rusland 11 raketten af op een belangrijke energiecentrale in de buurt van Kyiv. Oekraïne, zei Zelensky maandag, vernietigde er zeven, de overige vier vernietigden de centrale. Oekraïne had niet de capaciteit om ook de resterende raketten neer te halen.
Zeven Patriot-installaties
De Oekraïense roep om zeven Patriot-installaties voor luchtverdediging, leverde welgeteld één Europese toezegging op: Duitsland stelde een systeem beschikbaar. Nederland beloofde extra geld. Premier Rutte spreekt deze woensdag over steun voor Oekraïne met collega’s van Denemarken en Tsjechië op het NAVOhoofdkwartier. Diplomaten verwachten dat in de marge van het EUdiner ook gesproken zal worden over de concrete levering van luchtafweer.
Zelensky verknoopte Poetins oorlog in Oekraïne afgelopen weekend onmiddellijk met de Iraanse aanval op Israël. Waarom kan het Westen de Iraanse drones wel tegenhouden als ze naar Tel Aviv vliegen en niet als Iraanse drones door Rusland afgevuurd worden op Charkiv?
„De hele wereld ziet wat échte afweer is. Ziet wat haalbaar is”, zei Zelensky zondagavond. „En de hele wereld zag dat Israël zich niet alleen hoefde te verdedigen. De dreiging uit de lucht werd ook geëlimineerd door zijn bondgenoten.”
Een internationale coalitie van onder andere de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Jordanië hielp Israël bij het afvangen van raketten en drones in de nacht van zaterdag op zondag. De G7-landen veroordeelden zondag de aanval en zeiden klaar te staan voor verdere actie. Sindsdien wordt in de VS en de EU gezocht naar een gepast antwoord.
Oekraïne wil dezelfde hulp tegen raketaanvallen als Israël kreeg, Zelensky doet virtueel mee aan EU-top
Het Westen probeert eendrachtig drie boodschappen te communiceren. Israël kan rekenen op steun voor het recht op zelfverdediging, maar wordt in één adem gemaand voorzichtig te zijn met het beantwoorden van de aanval. Iran werd alom veroordeeld en kan rekenen op extra sancties.
Het Westen is in crises als deze snel geneigd om sancties in te zetten. Vraag is wel hoe effectief die kunnen zijn. Iran leeft immers al decennia met westerse sancties.
Nieuwe sancties tegen het Iraanse droneprogramma zouden aansluiten bij een bestaand sanctieregime dat de levering van drones aan Rusland straft. Onderzocht wordt nu of behalve de levering van drones ook de levering van raketten onder het regime gebracht kan worden.
Daarnaast wil men dus de levering aan Iraanse bondgenoten in het Midden-Oosten straffen. Het is overigens al strafbaar om vanuit de EU onderdelen voor drones aan Iran te leveren.
De zwaardere sanctie om de Iraanse Republikeinse Garde als terroristische organisatie aan te merken is juridisch niet eenvoudig en werd door veel lidstaten als té provocatief van de hand gewezen. Een dergelijke stap zou waarschijnlijk een weerwoord van Teheran provoceren en het is juist óók de bedoeling om het conflict te de-escaleren.