Soapachtige, maar troostrijke biopic
Back to Black. Regie: Sam TaylorJohnson. Met: Marisa Abela, Eddie Marsan, Jack O’Connell, Lesley Manville. Lengte: 122 min.
Wat valt er nog te beweren over Amy Winehouse na de documentaire Amy van Asif Kapadia van 2015? Een scherper portret van deze uitzonderlijk getalenteerde, gedoemde singer-songwriter is nauwelijks denkbaar. Een volatiele straatdiva uit Londen die in een maalstroom van toxische liefde, verslaving en publieke vernedering belandt en op 23 juli 2011 sterft door alcoholvergiftiging.
Deze week komt Back to Black uit, Sam Taylor-Johnsons tweede muzikale biopic (biografische film) na Nowhere Boy (2009) over de jonge John Lennon. Het probleem: hoe te tippen aan de Oscarwinnende documentaire? In Amy, een collage van nieuws en homevideo met snikkend commentaar van familie en vrienden, kregen we de rauwe, echte Amy Winehouse te zien. Een onbevangen talent, daarna een eigengereide diva, ten slotte een verloederd karikatuur met kreupelhoutkapsel, verlopen makeup en blauwe plekken.
Little girl lost
De voortijdige dood van Amy Winehouse (1983-2011) roept om een verklaring en daders, zeker omdat haar autobiografische liedjes zoveel suggereren.
In Asif Kapadia’s Amy staat haar hit ‘Rehab’ centraal. Wereldster geworden op een kwetsbaar moment dankzij Back to Black, een album over haar liefdesverdriet, werd ze een vlinder in de orkaan van haar eigen succes die vluchtte in de roes. „Dit is iemand die wil verdwijnen”, concludeert een vriend die haar heroïne ziet chinezen.
Bij Kapadia is Amy Winehouse een ‘little girl lost’ in een bos vol boze wolven. Het bos is de meedogenloze mediawereld die haar op het schild hijst, opjaagt en vernedert, de wolven de mannen om haar heen. Haar manager exploiteert haar, en meer nog dan haar parasitaire geliefde Blake Fielder-Civil krijgt vader Mitch in Amy de zwarte piet toegespeeld.
Mitch’ vaderlijke afwezigheid het trauma dat Amy Winehouse vormt; hij pleegde negen jaar overspel voordat hij zijn gezin verliet. Amy gaf haar kleurloze moeder daarvan de schuld en bleef pa’s goedkeuring zoeken. Geldzucht en ijdelheid zouden Mitch later hebben verblind voor de fragiliteit van zijn dochter; „Daddy thinks I’m fine” zingt Amy in ‘Rehab’.
Maar dat oordeel is nogal stellig. Amy was een verslaafde die als scholier al antidepressiva slikte, aan zelfmutilatie deed, worstelde met boulimia; haar bravoure maskeerde diepe onzekerheid. Ouders dat soort complexe mentale problemen in de schoenen schuiven is niet eerlijk; ondanks alle huwelijksproblemen groeide Amy op in een liefdevol, luid en levendig nest. Zowel vader Mitch als moeder Janis rechtvaardigde zich later met memoires: Amy, My Daughter en Loving Amy. Ze benadrukken hun machteloosheid en het eigengereide, ongrijpbare en getroebleerde karakter van hun dochter.
Scherpe klauwen
Grosso modo is dat de lijn van biopic Back to Black. Logisch. Wie een biopic van een popster wil maken, is afhankelijk van rechthebbenden, in dit geval de familie Winehouse. Zonder muziek geen film. Dat kan resulteren in een gelikt, onwaarachtig portret als dat van Freddie Mercury in Bohemian Rhapsody.
Ook Back to Black strooit met poedersuiker en vijlt rafelrandjes glad, maar met mate. De film zoekt geen daders. Vader Mitch, vertolkt door Eddie Marsan, is gewoon een trotse papa zonder veel greep op de situatie. Amy’s grote liefde Blake FielderCivil (Jack O’Connell) is geen parasitaire drugspusher maar een viriele, plagerige losbol. Hij is vaak de verstandigste, beseft dat ze elkaars zelfsabotage versterken in een cocon van crack en heroïne. Amy’s claimgedrag kan heftig zijn – zie de nagelkrassen in zijn gelaat.
Back tot Black heeft geen daders nodig, want Amy Winehouse is geen slachtoffer. „Waarom zouden vrouwen hun potentieel niet mogen vernielen”, sneert ze als iemand haar na het – beperkte – succes van haar eerste album Frank verwijt dat ze zit te lanterfanten. Ze heeft scherpe klauwen, en dat overtuigt; deze film verdient de doorbraak te worden van actrice Marisa Abela, die Amy Winehouse een aantrekkelijke mix van eigengereide verlegenheid en volatiele charme geeft en aardig zingt.
Wel worden zaken als amoureus geweld, dronkenschap of boulimia indirect of omfloerst gebracht; al te heftig of onsympathiek mag het niet worden. De ontluisterende ‘comeback’ van 2011 in Belgrado, waar Amy als een dronken zombie op het podium wankelt, is hier wat tipsy gewaggel. Van haar publieke afbladdering zien we weinig, en waaraan ze overlijdt? Een gefrustreerde kinderwens, suggereert de onwaarachtige finale. Amy keert daar in een kil, levenloos huis terug: afgekickt, maar verstoken van liefde. Dan hoort ze dat Blake inmiddels een baby heeft bij een ander, kijkt ze sip om zich heen en vervaagt het beeld: we lezen dat ze stierf door een fatale terugval in drank.
Een soapachtig verzinsel, behapbaarder dan een in de hoek gedreven, vereenzaamde, vernederde diva die haar grote verdwijntruc voltooit. Dat is de grimmige waarheid, Back to Black een troostrijk compromis voor familie en fans. Maar met haar muziek, en dat maakt veel goed.