Stierven met Brian Jones ook de jaren zestig?
Gimme Shelter Regie: Albert en David Maysles, Charlotte Zwerin. Lengte: 91 min. ••4
The Stones and Brian Jones Regie: Nick Broomfield. Lengte: 93 min. (vanaf 25 april 2024) •••
Voor documentairemaker Nick Broomfield hielden de jaren zestig op toen Brian Jones op 27-jarige leeftijd stierf. Jones was in 1962 de oprichter, naamgever en (slag)gitarist van de Rolling Stones. Hij werd op 3 juli 1969 dood aangetroffen in zijn zwembad, vermoedelijk verdronken als gevolg van zijn copieuze drugsgebruik – daarover later meer.
Broomfields documentaire, The Stones and Brian Jones is een poging het tragische verhaal van de gitarist te herschrijven. Broomfield vindt zijn rol in de Stones schromelijk onderschat: ook toen hij niet langer bandleider was, zou hij een vitale rol hebben gespeeld als arrangeur van Jagger/Richards-songs. Broomfield voert voormalig Stones-basgitarist Bill Wyman op, die met muzikale geluidsfragmenten laat horen hoe inventief Jones was met slide-gitaar en sitar in het nummer Paint It Black. Die scènes zijn aandoenlijk, met Wyman die meezingt of luchtgitaar speelt. Maar ook wat knullig, want via blikkerige computerluidsprekertjes komt Jones’ muzikale genie niet erg over.
Dat betoog over het muzikale belang van Brian Jones overtuigt niet helemaal. Jones was een groot bluesliefhebber en vond dat zijn band blues moest spelen – de Stones waren aanvankelijk een soort coverband. Mick Jagger en Keith Richards dachten daar anders over, gingen aangemoedigd door manager Andrew Loog Oldham zelf liedjes schrijven, scoorden een superhit met ‘Satifsfaction’ en namen de band over. Jones werd een soort passief-agressieve oppositie, maar groeide in een een-tweetje met fotomodel Anita Pallenberg uit
tot een stijlicoon van Swinging London. Dat was maar beter; Brian Jones was geen liedjesschrijver, moet ook Broomfield toegeven.
In latere jaren kwam de wispelturige Brian Jones door zijn bovenmatige drank- en drugsgebruik vaak helemaal niet meer opdagen bij concerten. Het duurde nog tot juni 1969 voor Jagger en Richards hem uit de band zetten; een maand later was hij dood. Veel Stonesfans vinden dat hun band op zijn best was ná zijn vertrek.
Broomfield gaat ook in op het privéleven van de gitarist. Jones kwam uit een keurig middenklassegezin en rebelleerde begin jaren zestig tegen alle autoriteiten, zijn vader voorop.
Broomfield presenteert een parade ex-geliefden; nadat ze zwanger werden trok hij doorgaans verder. Op zijn beurt werd Jones de vernieling in geholpen door feestbeest Anita Pallenberg, die het tot groot verdriet van Jones aanlegde met Keith Richards.
Ook bij Broomfield is Jones geen fijn karakter: egoïstisch en trouweloos, geneigd tot treiteren. Hij rept met geen woord over de hypothese dat de klusjesman van Jones, Frank Thorogood, hem na zakelijke geschillen en persoonlijke vernederingen verdronk. Dat is een gemiste kans in een film die het moet hebben van het archiefmateriaal en interviews met Jones’ geliefden.
The Rolling Stones herdachten
Brian Jones met een benefietconcert in Hyde Park. Dat smaakte naar meer: op 6 december 1969 volgde het beruchte gratis concert met 300.000 bezoekers bij de Altamont Speedway in Californië. Dat concerten van de Stones weleens uit de hand liepen, met uitzinnige fans die op het podium klommen, is ook te zien in Broomfields documentaire, met onder meer de sloop van het Kurhaus in 1964. Maar dan is het nog jeugdige baldadigheid; concertfilm Gimme Shelter (1970), een uniek tijdsdocument dat deze week in de bioscoop is te zien, toont hoe gewelddadig en griezelig het later werd. De eerste helft gaat over de moeizame organisatie van het concert en de dag zelf. De zanger van
Jefferson Airplane die door een Hells Angel in zijn gezicht wordt geslagen, is een voorbode van wat komen gaat. De Angels zijn ingehuurd als beveiliging, met gratis bier als beloning. Dat loopt mis: ze meppen er lustig op los. Jagger en consorten proberen de boel te sussen, maar een Hells Angel steekt een jongen neer.
De korrelige, stilgezette shots waarmee Gimme Shelter eindigt, met Jagger die achter de montagetafel de schokkende beelden voor het eerst ziet, zijn indrukwekkend. Meer dan de dood van Brian Jones geldt Altamont als het eind van de jaren zestig, van flower power-optimisme.