Zeker 172 doden door middel X

Voor het eerst is onderzocht hoeveel mensen stierven door middel X. Dat zijn niet alleen ouderen. „Het is een zeer diverse groep.”

Sinds 2015 zijn er in Nederland zeker 172 mensen gestorven nadat zij het zelfdodingspoeder middel X gebruikten. Bij zeventig procent van hen is een „psychiatrische voorgeschiedenis” geregistreerd, blijkt uit het onderzoek Suïcide door middel van zelfdodingspoeders, dat stichting 113 Zelfmoordpreventie initieerde. Niet eerder werd het aantal sterfgevallen met middel X in kaart gebracht.

De gemiddelde leeftijd van mensen die hun leven met dit middel beëindigen is 59. Onderzoeker Lizanne Schweren: „Deze cijfers wijzen uit dat het een zeer diverse groep is met mensen uit alle leeftijdscategorieën, en dat de groep niet alleen bestaat uit ouderen die een weloverwogen keuze maken.”

In september 2017 presenteerde Coöperatie Laatste Wil (CLW) middel X in het tv-programma Nieuwsuur als een „gemakkelijk verkrijgbare, goedkope en humane stof” waarmee men het eigen leven kan beëindigen. CLW richt zich op ouderen die hun leven voltooid achten en zelf willen beschikken over hun levenseinde.

In de grote rechtszaak in Arnhem die donderdag verder gaat, worden zeven leden en oud-bestuurders van de coöperatie vervolgd. Ze worden verdacht van het vormen van een samenwerkingsverband met hulp bij zelfdoding als doel. Sommigen verstrekten het zelfdodingsmiddel direct aan geïnteresseerden. Tegen hen werd maandag een gevangenisstraf van dertig maanden geëist. Tijdens het proces bleek al dat het poeder ook terechtkwam bij een 34-jarige vrouw en een 53-jarige man die in psychische nood verkeerden en in behandeling waren. Het rapport van 113 en de GGD Amsterdam laat zien dat zij geen uitzondering zijn.

Bijna een kwart van alle overledenen sinds 2015 was tussen de 30 en 49 jaar oud. Bijna een derde was tussen de 50 en 69 jaar. De grootste groep – bijna veertig procent – was ouder dan 70.

Welke „psychiatrische voorgeschiedenis” mensen die door middel X overleden precies hadden, is onbekend. Forensisch artsen zijn niet verplicht om dat te registreren; de informatie is door de onderzoekers uit een „optioneel vrij tekstveld” gehaald. Daar haalden de onderzoekers ook uit dat de forensisch arts bij 33 gevallen rapporteerde dat euthanasie was aangevraagd. Bij 21 van hen was de aanvraag afgewezen.

Tussen 2017 en 2021 nam het aantal mensen dat overleed door suïcide met middel X ieder jaar toe. Van enkele gevallen in 2017 tot 40 in 2020 en 50 in 2021. In 2022 waren het er 42. Dat zou volgens 113 te maken kunnen hebben met het strafrechtelijk onderzoek dat in dat jaar naar verschillende mogelijke verstrekkers van middel X begon. Ook werd in dat jaar vaker bericht over mensen die op een nare, inhumane manier aan het middel stierven.

Mogelijk meer gevallen

Het onderzoek van 113 is verricht op basis van de registratie van forensisch artsen van 1 januari 2015 tot en met 31 december 2022. Gegevens van 23 van de 25 GGD-regio’s in Nederland werden gebruikt. Het is aannemelijk dat er in werkelijkheid meer suïcides met middel X waren: een zelfdoding met dit poeder zou zonder aanvullende tests verward kunnen worden met een natuurlijke dood, en dan wordt er geen forensisch arts ingeschakeld. Ook zou het kunnen dat een forensisch arts een zelfdoding heeft geregistreerd als „zelfvergiftiging”, zonder dat verder te specificeren.

Middel X werd in 2021 in 3,6 procent van alle zelfdodingen gebruikt, blijkt uit het onderzoek. In 2022 was dat 2,4 procent. Omdat het om kleine aantallen gaat, kunnen onderzoekers niets zeggen over de eventuele impact op het totaal aantal suïcides, en ook niet of deze methode in plaats van andere methoden wordt toegepast.

113 ziet deze onderzoeksresultaten als het begin van uitvoeriger onderzoek. De organisatie wil graag met nabestaanden praten over de voorgeschiedenis van mensen die zijn overleden door zelfdoding, en roept hen op zich te melden.

Het onderzoek is in januari afgerond, maar 113 brengt de cijfers nu pas naar buiten. „Het communiceren over methoden van suïcide brengt het risico op kopieergedrag met zich mee”, zegt onderzoeker Schweren, daarom verspreidde 113 de onderzoeksresultaten aanvankelijk alleen bij direct belanghebbenden, zoals het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). „In de berichtgeving over het proces rondom middel X zagen we dat werd aangenomen dat er geen cijfers zijn. Dat klopt niet en dat wilden we rechtzetten.”

Praten over zelfdoding kan gratis, anoniem en 24/7 bij de landelijke hulplijn 113 Zelfmoordpreventie. Telefoon: 0800-0113. Of chat op www.113.nl.