Niet meer roken voor Britse jeugd
Een nieuwe antirookwet wil het aantal rokers omlaag brengen door jongeren de rest van hun leven te verbieden tabak te kopen.
Jaarlijks overlijden er tachtigduizend Britten aan de gevolgen van roken. Aan longkanker, COPD of aan andere luchtwegaandoeningen. Rokers hebben gemiddeld tien jaar eerder serieuze gezondheidszorg nodig dan niet-rokers. En wie jong met roken begint, leeft gemiddeld tien jaar korter.
Allemaal argumenten voor de Britse premier Rishi Sunak (Conservatieve Partij) om roken voor toekomstige generaties moeilijker te maken. Dit is een van Sunaks persoonlijke doelstellingen en het kan een belangrijk element van zijn politieke erfenis zijn. Dinsdag stemde het Lagerhuis in met zijn wetsvoorstel dat het iedereen geboren op of na 1 januari 2009 voor altijd verbiedt om sigaretten te kopen. Het is waarschijnlijk dat ook het Hogerhuis hiermee instemt.
Premier Sunak keek voor het ontwerp van dit verbod naar Nieuw-Zeeland, waar vergelijkbare wetgeving werd ingetrokken na verkiezingen en een politieke machtswissel. De kans dat zijn plan in het Verenigd Koninkrijk ook op zo’n manier strandt is klein, omdat oppositiepartij Labour ook voor het voorstel heeft gestemd. De wet moet per 1 januari 2027 ingaan en zou dan de strengste antirookwetgeving ter wereld zijn – het is uitzonderlijk dat een land de machtige tabakslobby zo duidelijk negeert.
De bedoeling is dat het verbod voor alle vier landen van het VK gaat gelden, dus in Engeland, Wales, Schotland en Noord-Ierland, ook al is de gezondheidszorg officieel een onderwerp waar elk land zelf over gaat. Ook komen er strengere regels voor elektronische sigaretten. Wegwerpvapes gaan in de ban en de vrolijk gekleurde verpakkingen, de smaken en het etaleren van vapes in winkels worden aan banden gelegd. Het aantal kinderen dat vapet in Engeland is de afgelopen jaren verdrievoudigd.
100 pond boete
Iedereen die nu vijftien jaar of jonger is, krijgt nooit meer de kans om legaal sigaretten te kopen. Het roken zelf wordt dus niet verboden. Praktisch gezien stijgt de leeftijd waarop sigaretten kopen is toegestaan steeds met een jaar – nu is dat nog achttien jaar. Winkeliers kunnen ter plekke een boete van 100 pond (omgerekend ongeveer 117 euro) krijgen als ze toch sigaretten verkopen aan iemand die te jong is, boven op een boete van 2.500 pond (2.925 euro) die lokale overheden hun kunnen opleggen.
De Britse regering heeft een impactanalyse laten doen, waarbij onderzoekers een voorzichtige schatting maken van de effecten van de wet. „We erkennen de onzekerheid over de impact die het beleid heeft, omdat zulk beleid nog nergens ter wereld is geïmplementeerd”, schrijven ze. Ze baseren zich mede op onderzoek naar de effecten van een verhoging van de wettelijke verkoopleeftijd van achttien naar 21 jaar. Hun verwachting is dat het aantal rokers van veertien jaar en ouder daalt, van 12,4 procent van de bevolking in 2023 naar 1,5 procent in 2056. Op de lange termijn, vanaf 2044, verwachten ze ook een scherpe daling in het aantal mensen dat overlijdt als gevolg van ziektes die door roken worden veroorzaakt.
De onderzoekers stellen ook vast dat jongeren altijd nog indirect, viavia, aan sigaretten zouden kunnen komen, zoals dat nu ook geldt voor pubers onder de achttien jaar. Alleen wordt dit effect waarschijnlijk verkleind doordat ook het kopen van sigaretten voor iemand anders strafbaar wordt. Tegenstanders wijzen erop dat het plan willekeurige leeftijdsdiscriminatie in de hand werkt: in de toekomst mag bijvoorbeeld een 29-jarige wel een pakje sigaretten kopen en een 28-jarige niet.
Voor wie is geboren op of na 1 januari 2009 geldt een levenslang verbod op het kopen van sigaretten
Verdeeldheid
De Conservatieve Partij was verdeeld over het wetsvoorstel. Bijna zestig Lagerhuisleden van de fractie – in totaal zijn ze met 347 leden – stemden er tegen. Zij vinden het betuttelend en een te grote inmenging in de privékeuzes van volwassen burgers over hoe ze hun leven leiden. Ze waarschuwden dat hierdoor ook verboden rond ongezond eten of alcohol ineens mogelijk zouden worden.
Onder de critici was Kemi Badenoch, de minister voor handel die geen geheim van haar ambities maakt om Rishi Sunak ooit op te volgen als partijleider. Badenoch noemde het argument van leeftijdsdiscriminatie: „Mensen die één dag na elkaar zijn geboren hebben hierdoor verschillende rechten.” Ook Tories die banden hebben met de vape- en tabaksindustrie spraken zich uit tegen de wet. De tabakslobby probeerde om de wet af te zwakken, zodat alleen de minimumleeftijd van achttien naar 21 jaar zou gaan.
Premier Sunak had de weerstand binnen zijn partij zien aankomen en leek vooraf geaccepteerd te hebben dat hij een deel van de Conservatieven met dit voorstel van zich vervreemdt. Niet voor niets besloot de partijtop vooraf al dat dit een vrije kwestie zou zijn voor hun fractie, dus de Lagerhuisleden waren niet gebonden aan de gebruikelijke partijdiscipline. Toch betekent de tegenstem van tientallen rebelse Lagerhuisleden alsnog een buts voor zijn gezag als partijleider, zeker omdat ook ministers uit zijn kabinet tegen het voorstel stemden.