Translation in te reo Ma¯ori

Kua takatu¯ nei te motu ki te whakanui i te reo Ma¯ori, a¯, ko te matapae a te tumuaki o Te Taura Whiri i te Reo Ma¯ori, kotahi whakatipuranga ake nei, ka noho ko nga¯i Ma¯ori te tokoiti o roto i nga¯ ta¯ngata katoa o Aotearoa e mo¯hio ana ki te ko¯rero Ma¯ori. Mo¯ nga¯ rangi e whitu e takoto ake nei, e kawea ana o¯na ano¯ kaupapa huhua hei whakata¯iri i te reo Ma¯ori, koia nei hoki te¯tahi o nga¯ reo whai mana o Aotearoa i raro i te ture.

I runga ano¯ i e¯tahi tatauranga kua tukuna ki te He¯rora, e mea ana te tumuaki o Te Taura Whiri i te Reo Ma¯ori, a Ngahiwi Apanui, 150,000 nga¯ ta¯ngata he mo¯hio ki te ko¯rerorero noa i te reo Ma¯ori, a¯, ko to¯na 20,000 o e¯nei, ehara i te Ma¯ori.

Engari kei te mea ano¯ a Ngahiwi ka tokomaha noa ake i te¯nei a¯ nga¯ tau e tu¯ mai nei. piti atu ki tana whakapae ka noho a nga¯i Ma¯ori ko¯rero Ma¯ori hei wehenga iti o nga¯ ta¯ngata katoa he ko¯rero Ma¯ori kotahi whakapaparanga ake nei, ki ta¯na, kia hipa te¯tahi atu 100 tau, ka noho ko te hunga ka¯ore e mo¯hio ki te reo, ko ia ke¯ te tokoiti o roto i te to¯pu¯tanga ta¯ngata o Aotearoa.

"E 300,000 nga¯ rangatahi kei te ako i te reo i nga¯ whare ko¯hungahunga me nga¯ kura. Tekau mano ano¯ kei te paeako tuatoru. , ara¯ ano¯ hoki a huhua ma¯ e ako ana i te hapori," ta¯ Ngahiwi.

"Kei te whanake te nga¯kau pai, te nga¯kau nui o Aotearoa nui tonu ki te reo. E 20 tau ake nei, kua huaruatia pea te tokomaha e ako ana i te reo i nga¯ whare ko¯hungahunga me nga¯ kura, waihoki, ko te nuinga o e¯nei, he tauiwi. Ka mea a¯, ka riro ko nga¯i Ma¯ori te tokoiti o te hunga wha¯nui e ko¯rero Ma¯ori ana.”

"Hei nga¯ ra¯, hei nga¯ tau tata nei, ka kaha ake te rere o te reo i te ao puoro, i nga¯ atamira o Re¯hia, i nga¯ ara pa¯pa¯ho me nga¯ ta¯nga ko¯rero."

Hei ta¯ Ngahiwi, kei te whakatu¯ria he rautaki whakaora reo i raro i te Ture mo¯ te Reo Ma¯ori 2016. Ko te Karauna kei te¯tahi kı¯wai, a¯, ko te iwi Ma¯ori kei te¯ra¯ atu kı¯wai, otira¯ ko te ro¯pu¯ hou nei, ko Te Ma¯ta¯wai to¯na ma¯ngai. Ma¯ konei e tere ake ai te haere o nga¯ mahi.

E kı¯ ana hoki a ia ma¯ te reo Ma¯ori “e mo¯hiotia ai no¯ Aotearoa ta¯tou”, ahakoa kei hea ake ta¯tou o te ao e haere ana.

E ai ano¯ ki a Ngahiwi, ara¯ e¯tahi atu kaupapa e kawea ana hei whakawha¯nui i te horapa o te reo, pe¯nei i te a¯ta tautoko i te rere o te reo i te ka¯inga – i nga¯ ngutu o te kauma¯tua, o te pakeke, o te tamariki, te¯tahi ki te¯tahi.

Te¯ra¯ ano¯ te¯tahi mea nui, kia poua he tikanga e “kairangi” ai nga¯ mahi whakaako.

"Ki e¯tahi o nga¯i Ma¯ori, mo¯ ma¯tou anake te reo Ma¯ori. He taonga kua whı¯tiki i a ma¯tou i nga¯ wa¯ o te aupiki, o te aue¯, e tu¯hono ana hoki i a ma¯tou ki o¯ ma¯tou tı¯puna, ki a¯ ma¯tou tikanga tuku iho,” te ko¯rero a Ngahiwi.

"Engari anei ma¯tou e noho tahi nei ki e¯tahi atu momo; me tuku te taonga nei kia ora, kia ko¯rerotia i nga¯ kawenga o ia ra¯ i o¯ ta¯tou hapori toto rau. , ma¯ te hapori ano¯ te reo Ma¯ori e whakahauora ake, ma¯ te whakahua tika i nga¯ kupu Ma¯ori, ma¯ te kuhu i te kupu Ma¯ori ki nga¯ ko¯rerorero, ma¯ te a¯ta ako ano¯ i te reo."

Ki ta¯ Ngahiwi, ma¯ nga¯ kaupapa hapori pe¯ra¯ i te whakama¯oritanga o nga¯ ingoa ara i te whaitua ‘Winiata’ i te puku o te ta¯one nui o Ta¯maki, ka kaha noa ake te iri, te kitea me te manakotia o te reo.

No¯ te¯ra¯ ma¯rama i pa¯nuitia ai te¯ra¯ kaupapa.

"Ko te Ka¯nara Robert Henry Wynyard no¯ reira mai te ingoa o te wa¯hi ra¯, he tipuna tonu no¯ku. He ho¯ia i tahuri ki nga¯ mahi whakahaere, na¯wai a¯, ka tu¯ hei Ka¯wana Wa¯poto o Aotearoa i nga¯ 1850," ta¯ Ngahiwi.

"He tini ma¯ioio nga¯ Ma¯ori i heke mai i nga¯ Pa¯keha¯ tuatahi i tatu¯ mai ki Aotearoa. Ka ara ake hoki e¯nei tı¯puna Pa¯keha¯ i nga¯ ko¯rero mo¯ nga¯ whakapapa, i te taha tonu o nga¯ ko¯rero mo¯ nga¯ tı¯puna Ma¯ori. Ahakoa heke mai i te¯whea ka¯wai, ki ta¯ te Ma¯ori, he whanaunga tonu.”

"E whakapae ana au ka a¯huareka a Ka¯nara Wynyard i te mo¯hio kei te kaha haere te poipoia o te reo e te Pa¯keha¯, i te ao tu¯matanui ano¯, pe¯ra¯ ano¯ i te wa¯ e ora ana ko ia.”

piti atu ki te¯ra¯, e ai ki nga¯ tatauranga i kohia i te Uiuinga a¯-Motu o Ahitereiria i te 2016, 11,747 nga¯ ta¯ngata kei Ahitereiria e noho ana, he ko¯rero Ma¯ori.

Kei Kuinirangi te rahinga, e 4264 nga¯ ta¯ngata o reira koira¯ te ko¯rero. Whai i muri ake, ko Ahitereiria ki te Uru, me o¯na ta¯ngata ko¯rero Ma¯ori e 2859. Kei Tahimania te tino tokoiti, e 52 noa iho o¯na kaiko¯rero i te reo Ma¯ori.

tahi o nga¯ kaupapa nui mo¯ Te Wiki o te Reo Ma¯ori:

He Hı¯koi: Kua whakaritea e Te Taura Whiri i te Reo Ma¯ori te¯tahi hı¯koi i te puku o te ta¯one o Po¯neke i te rangi nei. He manomano ta¯ngata kua re¯hita mai. E nga¯ kura, e nga¯ ko¯hanga, nga¯i Ma¯ori, nga¯ whakahaere, tae atu ki a Tu¯matanui ma¯, nau mai, haere mai! Ka tı¯mata te hı¯koi i te cenotaph a¯ te 11 o nga¯ ha¯ora i te ata, ka mutu i te Tapawha¯ o te Ta¯one.

Kei te whakaritea hoki e Te Rito Maioha e¯tahi atu hı¯koi me e¯tahi atu mahi whakanui. Mo¯ te roanga atu o nga¯ ko¯rero ki to¯u na¯ rohe, waeatia atu te 0800 Childcare, te 0800 2445322 ra¯nei.

Te Pu¯takenga o Nga¯ Taonga Ko¯rero: Kei te whakaterea e Nga¯ Taonga te tuatahi o e¯tahi whakaaturanga tuihono e wha¯, ko Te Pu¯taketanga o Nga¯ Taonga Ko¯rero te ingoa, e whakatauira ana i te papai o nga¯ hopuranga whaiko¯rero, mahi a Re¯hia kei te kohinga Nga¯ Taonga Ko¯rero e pupuri ana (ko te rokinga te¯nei o nga¯ ho¯taka reo irirangi Ma¯ori a RNZ). Mo¯ te whakaaturanga tuatahi nei, kua ko¯whiria e Nga¯ Taonga te pa¯hotanga Ma¯ori tawhito katoa kua hopukina – ko te whakatuwheratanga o Tu¯rongo, i Tu¯rangawaewae, Nga¯ruawa¯hia, i te marama o Poutu¯terangi 1938.

He Pane-kuı¯ni: Kua whakaputaina e New Zealand Post e¯tahi pani-kuı¯ni hou hei manaaki i Te Wiki o te Reo Ma¯ori. Kua whakarewaina hoki he ingoa Ma¯ori mo¯ ra¯tou, ara¯, ko Tukurau Aotearoa. Kua tae nga¯ pane-kuı¯ni nei ki nga¯ whare Tukurau, ko e¯tahi kupu Ma¯ori o te ao hou kei runga, pe¯ra¯ i te rorohiko me te ahokore.

Te reo Ma¯ori i te ka¯inga: Kua whakaputaina e Stacey ra¯ua ko Scotty Morrison te¯tahi pukapuka hou, ko Ma¯ori at Home te ingoa. Ko ia hei “oranga” mo¯ te hunga e tı¯mata ana ki te kuhu haere i te reo Ma¯ori ki a¯ ra¯tou mahi i te ka¯inga. Ko e¯tahi o o¯na kaupapa, ko: nga¯ mahi a¯-ka¯inga; hei mua i te kura; me nga¯ kı¯waha.

He Pou mo¯ te Reo: Tokowha¯ nga¯ ta¯ngata rongonui o Aotearoa kua whakaae kia tu¯ ra¯tou hei pou mo¯ te reo i Te Wiki o te Reo Ma¯ori. Ka whai wa¯hi ra¯tou ki e¯tahi o o¯na kaupapa, ka takahi hoki i nga¯ ara tuihono ki te whakatairanga i te reo Ma¯ori hei reo mo¯ te katoa, ki nga¯ wa¯hi katoa. Koia e¯nei, ko Stacey Morrison – ma¯na ano¯ e a¯rahi nga¯ mahi i te Hı¯koi Reo Ma¯ori nui, ko Jack Tame – kaipu¯rongo i te pouaka whakaata, ko Jennifer Ward Lealand – kiriwhakaari, ringa tohutohu hoki i te pae whakaari, te ao kiriata me te pouaka whakaata, tae atu ki a Portia Woodman kua hoki toa mai i te Kapu Whutupo¯ro o te Ao mo¯ nga¯ Wa¯hine.

Moana: E tukuna ana e Disney te tauira reo Ma¯ori o te kiriata nei, o Moana ki nga¯ whare kiriata o te motu. Ka¯ore he ta¯nga o nga¯ kupu Pa¯keha¯ i raro – hei aha hoki he whakapa¯keha¯tanga ma¯ nga¯ taiohi mo¯hio ki te reo Ma¯ori, he hunga hoki te¯nei kei te tokomaha ke¯ atu, kei te ngaringari ke¯ atu. AA¯¯,ko te¯tahi tonu o e¯nei taiohi, ko Jaedyn Randell o Nga¯ti Paoa, o Nga¯ti Whawha¯kia o roto o Tainui, ko ia te reo o Moana. Ara¯ te reo haereA¯ko¯tui, ko to¯ Ma¯ui: ko Piripi Taylor, te punga o Whakaata Ma¯ori ki te kawe ko¯rero ki te ao, ko ia a Ma¯ui. He ko¯rero ano¯ mo¯ te kaupapa nei kei te: tetaurawhiri.govt.nz